Fritz de With: Less is more

Deze keer een Bas Beluistert met een iets ander tintje dan anders. Sebastiaan gaat wat dieper in op de opnametechniek en probeert een link te leggen tussen de studio, het opnameproces en uw highend-set thuis. Dit omdat Fritz de With zowel audiofiel als opname-engineer is. In audiofiel Nederland, maar ook in Belgie en Duitsland heeft Fritz een hoog aanzien voor wat betreft zijn audiofiele opnames. Wat is het geheim achter de goede opnames van Fritz? Wat voor hifi set heeft hij thuis? En voor wie nog nooit van Fritz en STS heeft gehoord, lees verder en u krijgt meer dan de nodige antwoorden.

Opname evolutie - klein betoog (door Bas)

De afgelopen 40 jaar is er in de opname-, en weergavetechniek een hoop veranderd. Niet alleen de apparatuur zelf, maar vooral ook de algemene klank van opnames, en natuurlijk de muziek. Daar er nu veel mooie technische truukjes in het opnameproces mogelijk zijn, kan bijna iedereen klinken als een wereldmuzikant. En ook ruis behoort zo goed als tot het verleden. Denk aan technieken als "autotune". Hiermee kan een vals ingezongen partij softwarematig rechtgetrokken worden. Omdat er nu digitaal op de hardisk wordt opgenomen, is het ook mogelijk om te knippen en te plakken in een opname zonder verlies. Als bijvoorbeeld het eerste couplet beter is ingezongen dan het tweede, dan kan de zangpartij van het eerste couplet gekopieerd worden en daarna in het tweede couplet worden geplakt. Bij het televisieprogramma Heren van Amstel gebeurt dit veelvuldig. Of al deze veranderingen nou allemaal zo positief zijn, betwijfel ik. Naar mijn mening is muziek een emotionele overdracht van de componist, de muzikanten, en uiteindelijk ook de soundengineer die de definitieve mix maakt. Kunnen we nog spreken over emotie als een compleet muziekstuk bij elkaar geknipt en geplakt is? Is muziek nog emotionele overdracht als iedereen met een leuk uiterlijk ineens zanger of zangeres kan worden? Naar mijn mening zit muzikaliteit in het bloed. Je hebt het, of je hebt het niet. Muzikaliteit heeft niets te maken met techniek, of instrumentbeheersing. Snelle riedeltjes op een instrument spelen kan iedereen leren. Muzikaliteit is niet te leren! Als een zeer muzikaal persoon een instrument ten gehore brengt dan krijg ik spontaan kippevel, al speelt hij maar een paar tonen in een maat. Het gaat om timing, groove en feel. Dit komt vanuit je binnenste, en is niet aan te leren. Een goede soundengineer voelt de muzikanten, en het totaalconcept aan. Ook weet een goede engineer hoe instrumenten in het echt onversterkt klinken, en hoe ze geplaatst zijn voor een optimale balans. Helaas anno 2001 zijn de meeste engineers enkel nog maar bezig met de techniek. Een compressor voor dat vette bas geluid. Een delay op de hiats omdat dat zo lekker fris klinkt als het gedraaid wordt op een club. Vervolgens de totale mix ook nog even door een compressor/limiter om een lekkere "vette" sound te krijgen. Of microfoons veel te dicht bij de instrumenten geplaatst voor de details (bijv. een microfoon helemaal in een vleugel gestopt). Dit is dus de manier om de natuurgetrouwheid, en rust van opname om zeep te helpen! Tegenwoordig treffen we in de studio`s enorm grote luidsprekermonitors aan. Dit omdat het bloedhard moet kunnen, omdat in een discotheek nou eenmaal ook bloedhard gedraaid wordt.

Vanuit audiofiel opzicht bekeken is een studio van nu ook niet meer te begrijpen. Men heeft een SSL mengtafel met 74 klasse A kanalen van meer dan een miljoen gulden, en vervolgens vindt het signaal zijn weg via patsbays naar oneindige signaalroutings door diverse effectapparaten, en matige multikabels (hoezo signaalverlies). Kleine luidsprekers met witte conussen (de meesten zullen wel weten welke speakers ik bedoel) worden gebruikt voor de eerste mix. Juist omdat ze zo verrot klinken worden ze gebruikt. Ze zijn vergelijkbaar met het gemiddelde geluid bij de mensen thuis op een mini hifisysteem. Helaas hebben de meeste soundengineers tegenwoordig geen besef van natuurgetrouwheid van instrumenten en tonen. Laat staan dat ze enig besef hebben van audiofiele producten. Weliswaar worden de studioluidsprekers wel verkocht als zijnde audiofiel, en de meeste engineers weten niet beter, maar het is meer kwantiteit dan kwaliteit. Juist door het weglaten van al deze technieken klinken de opnames uit de jaren `60 en `70 vaak erg goed (los van de ruis). Waar een heel orkest tegemwoordig met meer dan vijftig microfoons wordt opgenomen deed men dat vroeger nog met twee. En waarom ook niet. Een mens heeft ook maar twee oren. Twee microfoons funtioneren dan als de menselijke oren, en in feite vangen ze het signaal op dezelfde wijze op, zoals u en ik dat doen als we in het concertgebouw zitten. Met meer dan twee microfoons wek je een hoop problemen op. Denk bijvoorbeeld aan fasedraaingen en overspraak tussen de diverse instrumenten. Ook de ambiance-informatie klopt niet meer. De reden dat men nu met zoveel microfoons opneemt is simpel. Door elk instrument apart te versterkern krijgt elk instrument zijn eigen kanaal op de mengtafel, en zo kan je elk kanaal een eigen toonregeling en effect geven. De voornaamste reden is ook dat op deze manier de onderlinge balans van het orkest gemixt kan worden. Ik vraag me dan af waarom moet dit? We willen toch juist de balans van de concertzaal?! Met twee microfoons op een goede plaats in de concertzaal is er technisch gezien weinig meer te regelen, maar alles is wel in verhouding. De gemiddelde audiofiel weet vaak beter hoe een opname zou moeten klinken, maar heeft nooit de ambitie gehad om als soundengineer te werken. Er moet ergens een gulden middenweg zijn tussen deze twee werelden.

Daar Fritz de With zowel audiofiel als opname engineer is, hebben zijn cd`s het beste van beide werelden. Technische kennis gaat gepaard met audiofiele kwaliteit, maar vooral natuurgetrouwheid van opnames.

Fritz de With: Less is more

Bas goes to Amersfoort

De NS heeft afgelopen week maar weinig aan me verdiend, omdat ik toch al in Hilversum was. En dat is maar goed ook…. Vrijdagavond dus van Hilversum naar Amersfoort waar ik met Fritz de With op het station heb afgesproken. Ik moest op een witte auto letten. Na eventjes wachten op het Centraal Station kwam er een enorme Peter Storms-achtige bus voorbij rijden met een groot STS logo. Dit kon niet missen. Eenmaal in de auto begon Fritz al meteen met zijn levensverhaal. Voor mij dus een makkelijke job, want ik hoef niet veel te vragen. Het komt allemaal vanzelf. Dat Fritz goed kon opnemen wist ik al, maar het is ook een fantastische verkoper. Voordat ik het zelf in de gaten had, had ik zijn hele cd collectie gekocht. Hypnose? Dat Fritz goede zaken doet blijkt al als we aankomen bij zijn woning. Een mooi apart huis wat links in een soort van punt uitloopt. Op de begane grond vinden we hetgeen waar het de lezers om gaat. De luisteruimte. Deze is er op ingericht om regelmatig bezoekers te kunnen ontvangen. Veel aandacht is besteed aan de demping. Hiervoor zijn grote kussens tegen de wanden geplaatst, met daaroverheen chique geplooide gordijnen. Achter de luisteruimte is het kantoor gevestigd, en een deur links geeft toegang tot de Video montage ruimte van Fritz. Ook de opname studio bevindt zich op de begane grond.

Fritz, highend set:

Weergevers: Monitoraudio Studio 50 Bron: Marantz CD-7 cd speler Versterker: Marantz PM-16 geintergeerde versterker Bekabeling: LS Siltech 12 G3 Interlinks: Siltech ST386 G3 (gebalanceerd) Lichtnetfilter: Seec Power Conditioner (primeur in NL)

Fritz de With

Fritz is 51 jaar jong en heeft zijn eigen bedrijf STS audio/video & televisie producties. Voor de meeste audiofielen zal de naam "Fritz de With" bekend in de oren klinken. Fritz is de man achter de STS audiofiel opgenomen cd`s. Dit zijn zeer goed opgenomen cd`s met verschillende muzikanten, en muziekstijlen. Eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik nooit zo`n voorstander ben van cd`s die zijn opgenomen met als doel om te kijken hoe goed je highend set wel niet is. Ik wil naar muziek luisteren, en niet naar mijn set. Maar STS is anders. Hier geen plinkjes, plonkjes en voorbijrazende paarden, maar getalenteerde musici. Fritz zoekt stad en land af naar goede muzikanten die geschikt zijn voor audiofiele cd`s. "Ik wil gewoon spontane muzikanten die nog niet verziekt zijn!" met verziekte muzikanten bedoelt Fritz muzikanten die alleen nog maar spelen wat er op blad staat, of mensen die na het concervatorium gewoon onuitstaanbaar arrogant zijn geworden. "Muziek is emotie en enthousiasme, en dat moeten de muzikanten ook uitstralen, dan klinkt het ook goed en spontaan." Fritz neemt zowel thuis als op locatie op.

Qua opnametechniek is Fritz het met me eens dat er tegenwoordig nog maar heel weinig goede soundengineers zijn. Fritz keert helemaal terug naar de basis, en gaat niet uit van een bepaalde sound, maar van hoe het op dat moment live klinkt. "Veel engineers zetten de microfoons veel te dicht bij de instrumenten. Ze vergeten echter, dat de klank die je in de zaal hoort grotendeels veroorzaakt wordt door de synergie tussen het instrument en de reflecties van de zaal. Met de microfoon verder van het instrument pik je nog net een stuk van de zaalambiance mee. Het is de kunst de mic`s zo te plaatsen dat het instrument zelf niet vervaagt, maar dat de zaalambiance er ook nog op komt." Uiteraard gebruikt Fritz geen compressors en limiters. Dit is ook helemaal niet nodig op de hedendaagse highend sets. Die kunnen de dynamiekverschillen echt wel aan. Hooguit een klein beetje galm, maar net genoeg dat het pas opvalt als je de galm uitzet. In de opname streeft Fritz de klank, en plaatsing van de instrumenten op een bepaalde plaats in de zaal na. De orginele klank, en balans zijn het uitgangspunt. Dit in tegenstelling tot een totaal eigen mix, zoals veel engineers dit helaas vaak doen. Fritz is naast soundengineer en producer ook enthousiast audiofiel. "Mijn hifiset is er ten eerste voor mijn persoonlijk muzikaal genot, maar het is ook een goede referentie om mijn eindmix op te beluisteren. Fritz neemt op locatie op, en maakt vrijwel direct een mastermix. De mix gaat direct naar een Marantz cd-recorder. Als Fritz weer thuis is koppelt hij de cd-recorder aan de D/A converter van zijn Marantz CD-7, om vervolgens thuis zijn opname over zijn set te draaien. Omdat Fritz zijn eigen set goed kent is dit een goede referentie. Je kent heel goed de plus- en minpunten van je eigen set, en daar houd je rekening mee met de mastermix.

Fritz de With: Less is more

Jong begonnen

De interesse in audio- en opnametechniek ontstond al op 18-jarige leeftijd. Na thuis veel te rommelen met micofoons, en het knippen en plakken van muziek, spaarde Fritz voor een Sennheiser dynamische microfoon. De plaatsing van microfoons werd een obsessie. Hiervoor raadpleegde Fritz de duidelijke handleidingen van Sennheiser, en de mening van muzikanten. Dit ging lange tijd goed, totdat een muzikant/engineer op een dag medeelde dat condensator microfoons veel mooier, opener en ruimtelijker klinken. Nadat Fritz voor het eerst een condensator microfoon gehoord had, ging er weer een wereld open. Toen der tijd echter waren condensator microfoons onbetaalbaar. Op een dag kreeg Fritz een leuke klus, voor het opnemen van een koor. Via mond op mond-tot-mond reclame kwamen er meer klussen, en zo kwam er toch geld voor een goede condensator microfoon. Fritz` handelsgeest was al vroeg aanwezig, en hij kon zijn Sennheiser dynamische microfoon goed verkopen. Door veel praktijkervaring is Fritz uitgegroeid tot het STS van nu. Nog steeds leert Fritz veel van muzikanten. Een tijdje terug had Fritz een klus met drie fluitisten. Na de eerste sessie was Fritz totaal niet tevreden. Het klonk volgens Fritz zo slecht dat het helemaal opnieuw moest. De fluitisten wilden de opname toch even horen, en vonden het helemaal fantastisch. Wat was het probleem? Er was een soort gorgelend geluid hoorbaar, de beste beschrijving is een bovenharmonische vervorming. Toen Fritz over deze vervorming praatte keken de fluitisten elkaar aan en moesten een beetje lachen. Deze harmonische vervorming is natuurgetrouw, als meerdere fluitinstrumenten tegelijktijd een bepaalde toon maken, dan gaan deze opgetelde sinussen een 3e harmonische boventoon produceren. De fluitisten wisten natuurlijk niet beter, want die horen dit verschijnsel bij elk concert weer. De opname bleef dus intakt, en Fritz ging tevreden naar huis. Weer wat geleerd. Zo zie je maar dat de communicatie tussen muzikanten en engineers erg belangrijk is.

Ken Ishiwata

Wie de hoesjes van Fritz zijn recent opgenomen cd`s weleens heeft bekeken, weet waarschijnlijk wel welke apparatuur Fritz zijn grote liefde verdient. "Ik ben ooit begonnen met een prachtige Marantz set, nog toen het uit de USA kwam. Ik vond dit zo bijzonder dat ik een bepaalde band met Marantz apparatuur kreeg. Intussen heb ik natuurlijk wel gewisseld, en heb o.a. Sansui en andere topmerken uit de tijd gehad, maar het mooie rustige Marantzgeluid bleef ik altijd missen." Het is dan ook niet verbazingwekkend dat Marantz een van de hoofdsponsors van Fritz´s cd´s is. "En nog steeds maakt Marantz topproducten. De CD-7 is gewoon een prachtige machine, die zo eerlijk en fluweel klinkt." De liefde gaat zelfs zo ver, dat Fritz op zijn "niet" Marantz producten een Philips of Marantz stikker plakt. Ook in de huiskamer tref ik (op de Xanadu weergevers na) enkel Marantz en Philips apparatuur aan. Fritz geeft ook regelmatig workshops.

Het begin van de show vertelt Fritz wat het allerbelangrijkste is in hifiland. Namelijk onze Eigen Oren. Fritz houdt een wattenstaafje omhoog, en vertelt de mensen dat de Oren minstens een keer per week gereinigd dienen te worden. Niet te hardnekkig, maar gewoon schoonmaken. Vervolgens maakt Fritz de mensen bewust van het feit dat het gehoor verloopt in de loop der jaren. Vooral het oor aan de schrijfkant van de mens (voor de meesten dus rechts) verloopt ongemerkt eerder. Om dit aan te tonen komt er een (uiteraard Philips) scheerapparaat tevoorschijn en laat Fritz het apparaat eerst langs je linker oor zoemen. Let dan duidelijk op het mechanische geluid van de tandwieltjes. Vervolgens naast het rechter oor blijkt, dat de mechaniekjes minder verfijnd hoorbaar zijn. Fritz rende tijdens de "bas beluistert avond" enthousiast naar boven en pakte zijn Philishave, waarna hij deze test ook bij mij heeft gedaan, en ik schrok er best wel een beetje van. Dit omdat ik altijd heel erg zuinig op mijn gehoor ben. Toch was mijn rechter oor marginaal minder dan het linker. Verder wordt er op zo`n workshop veel geluisterd naar verschillende opnames en moeten mensen de verschillen in opnames aangeven. "Door de mensen er bewust van te maken waar ze op kunnen letten in een opname is een goede opname duidelijker te herkennen." Ook ontstaat er zo meer waardering voor de huidige hifiset. Dit omdat de nog niet zo ervaren audiofiel dan beter hoort waartoe zijn/haar set in staat is".

Fritz de With: Less is more

Luisteren

Als recensent heb ik altijd het geluk dat ik de beste plaats in de hotspot krijg. Fritz begint zoals verwacht met een eigen opname. Het is een een recente opname die nog afgemixt moet worden. Het is een stuk met een heel bijzondere elektrisch versterkte harp, een zangeres een een bassist. Met de ogen gesloten staat de zangeres voelbaar een beetje rechts in de kamer. De harpiste links net achter de zangeres, en de bassist meer naar rechts. De ambiance is daadwerkelijk voelbaar aanwezig, en de weergave is natuurgetrouw en echt. Nergens harde ssss-en of andere kleuringen. Dit is een groot compliment voor zowel Fritz zijn set, als voor zijn opnames. Een Orgelconcert (ook door Fritz opgenomen) laat horen dat de Monitor Audio`s alles plaatsen zoals is opgenomen. Het orgel staat zo`n 1,5 meter boven de luidsprekers, en net zoals in de kerk heb je het gevoel alsof je tegen de enorme pijpen aankijkt. Voor de muziek begint, hoor je de lucht al circuleren door dit machtige instrument. Het klinkt werkelijk subliem, met een soundstage meters achter en boven de de Monitor Audio`s. Verder in het stuk dwaalt het orgel machtig diep af naar de onderste regionen. De Monitor Audio`s met hun relatief kleine woofertjes doen dapper hun best, en het onderste octaaf komt er net uit. De alleronderste grondtonen onbreken, en je krijgt niet de fysieke schokgolf die sommige grote fullrange weergevers kunnen geven. Wel is het laag dat eruit komt supersnel, gedetailleerd, en verrassend diep voor zo`n klein systeem. Ondanks het ontbreken van de allerlaagste grondtonen, zijn de pedaalbassen tot het einde te volgen, en er ontstaat een gevoel van gewicht, drive en controle. De ene na de andere cd verdwijnt in de lade van de CD-7. Teveel om op te noemen, en bijna allemaal eigen opnames. De hele avond gaat in een flits over van praten, luisteren en praten. Fritz gebruikt diverse opnames om zijn verhaal te onderbouwen. Wat een activiteit!! Fritz kan werkelijk nog geen vijf minuten in zijn stoel blijven zitten, of hij rent alweer op het cd meubel af. Een opname van een gitarist en een waanzinnige (waarschijnlijke donkere) zanger weet mij absoluut te overtuigen. Wat een rust en gemak. De stem klinkt heerlijk los en gewoon ontzettend muzikaal…. De Monitoraudio`s hebben de gave om akoestische muziek natuurgetrouw weer te geven. De filosofie van Fritz zijn opnames laten de Monitoraudio`s genadeloos horen. Fritz zijn opnames kenmerken zich door een opbouw vanuit een punt ongeveer in het midden. Vanuit dat punt verdwijnt de opname als een soort driehoek naar achteren toe. De Marantz heeft de Monitor Audio´s goed in zijn grip. Het mooie is dat juist als je zacht draait, je toch nog alles hoort, en zelfs het laag nog drive heeft. Het laag had naar mijn mening alleen een tikkeltje droger gekunt. Ook heeft Fritz een probleem met het laag rond de 50 hz. Met elke opname hoorde ik een klein bultje in dit gebied. Het probleem zit hem in de ruimte, en omdat Fritz binnenkort gaat verhuizen loont het niet de moeite om de ruimte nu nog te veranderen. Echter ik persoonlijk denk dat het probleem al deels opgelost zal zijn als de weergevers wat verder naar voren worden geplaatst. Van de vele fragmenten die Fritz heeft gedraaid herinner ik me nog een prachtig stuk gespeeld door fluitisten. Dit is absoluut de hardtest, want clarinetten, en vooral hobo`s hebben een heel moeilijk trillingspatroon. Weergevers die op alle fronten goed presteren gaan vaak de mist in bij het weergeven van hobo`s. Kenmerkend is een nasaal karakter die zo`n weergever toevoegt aan de hobo. Om kort en duidelijk te zijn, zoals fluiten op de Monitor Audio`s klonken heb ik zelden meegemaakt. Het stuk begint rustig met twee dwarsfluiten. Zelfs met felle uithalen in het hoog, blijft het aangenaam, maar vooral echt klinken. Later komt de hobo erbij, en deze klinkt heerlijk, vrij en rustig in de ruimte. Wederom kan ik de individuele fluitisten weer precies in de ruimte aanwijzen. Over naar een zeer goede opname uit de Jaren 70 van Frank Sinatra. O, wat klonk dit mooi, en natuurgetrouw. Uiteraard ruis, maar dat hinderde niet. De instrumenten en het totale orkest klonken zo schoon en echt. "Vanaf de jaren `70 werd de muziekindustrie behoorlijk verpest. O.a. de komst van Dolby ruisonderdrukking was hier de oorzaak van. De ruis wordt minder, maar veel bovenharmonischen worden ook weggefilterd, waardoor je een onnatuurlijk geluidsbeeld krijgt". Uit volle borst zong Fritz mee met de Frank Sinatra opname, en ik moet eerlijk zeggen dat hij het zeker niet onaardig deed. Als tiener zette Fritz zijn draaitafel element uit fase, waardoor het complete centrum van de opname werd opgeheven. Zo verdween de stem van Frank Sinatra dus grotendeels. Op een cassettebandje nam Fritz de Elpee met het element uit fase over, en ging vervolgens zelf zijn eigen stem opnemen. Deze opname verstopte Fritz bij een vriendje thuis. Na enkele dagen vroeg dezelfde vriend zich af welke versie dit toch was? helemaal te gek een collectors item! Aangezien ik al het vermoeden had dat Fritz alleen eigen opnames ging draaien, heb ik voor deze ene keer ook een eigen cd meegenomen. Goede hifi moet ook presteren met niet audiofiele opnames. Het merendeel van de muziek is niet zo goed opgenomen, en die moeten ook te draaien zijn op een degelijke set. Fritz luistert zelf merendeels luistert naar rustige luistermuziek. Maar ik moest er toch even een fusion cd op los laten. De cd is van meester toetsenist Jeff Lorber, en de titel is Kickin`t Juist van deze cd wilde ik alleen track twaalf (What it is) draaien, omdat dit een nummer is, dat op bepaalde sets helemaal de pan uit grooved, maar op andere sets juist doods en saai klinkt. Dit is een heel gek verschijnsel, maar ik denk dat een hifi set hier enige "snelheid" voor moet hebben. Razendsnelle hiat partijen met een tegenmaatse bassgroove. En dan nog de te gekke Rhodes pianopartijden van mr. Jeff Lorber himself. Eenmaal het nummer opgezet was ik enorm verrast. Ik verwachtte echt dat de Monitor Audio/Marantz set een typische set was voor klassiek, en rustige kamermuziek. Maar ook jazz-rock komt er heel fris en verfijnd uit. De kickdrum heeft power en drive. Echter alleen iets te dik. De diverse partijen in deze complexe muziek zijn ontzettend los van elkaar, en juist als dit het geval is, is fusion om van te genieten. De hiats waren snel, schoon en perfect geplaatst. De Rhodes piano brulde er prachtig op los, en het hele nummer groovde als nooit tevoren. Enkel zou ik in het totale klankbeeld iets meer druk wensen, en nog iets minder braaf. Maar dit is geen kritiek, want de Monitor Audio`s zijn wonderschoon. Als recensent probeer ik altijd objectief te zijn en elk kritiekpuntjes uit te lichten. Echter was er gewoon zeer weinig kritiek te vinden op Fritz zijn set (en geloof me, ik heb echt mijn best gedaan om minpuntjes te vinden) . Muzikaal is de set gewoon helemaal top, en heeft me meerdere malen op de avond kippenvel bezorgd.

STS Audiofiele cd`s

Over de kwaliteit van Fritz zijn cd`s kan ik heel kort zijn. Gewoon zeer natuurgetrouw, en nooit en te nimmer schel of uit balans. De plaatsing van instrumenten is typisch Fritz. Gewoon net zoals in het echt, en mede daardoor komt een vocal bijvoorbeeld ook lang niet altijd exact uit het midden. In het echte leven staat een zanger of zangeres ook niet altijd in het midden van het podium. Als extra vermelding moet me ook van het hart, dat Fritz contrabassen zeer goed opneemt. Niet te dik, en niet te dun. Gewoon precies goed. en niet met de belachelijke hoeveelheid toegevoegd sublaag, zoals sommige Miles Davis opnames dat weleens laten horen. Een contrabas klinkt van nature niet zo heel vet in het onderste gebied. Wel ben ik nog steeds een beetje huiverig voor speciale audiofiele cd`s. Ik vind het nog steeds onzin om een cd enkel alleen te kopen om te kijken hoe goed je set wel niet is. Ik koop cd`s alleen voor de muziek, en een goede opname is dan altijd een pre. Maar ik ga geen cd kopen met freakie geluidjes omdat deze toevallig zo goed klinkt. Gelukkig hebben Fritz zijn cd`s heel muzikale stukken, en deze zijn voor mij de moeite waard. De cd`s zijn zeer breed, en voor iedereen staat er wel wat moois op. Vooral het Orgelconcert van track 17 van the third editon cd is prachtig. Het spel begint met een gigantisch lage toon van het voetregister van dit prachtige instrument. Gevolgd door een mooie harmonische reeks van akkoorden. De opname is schitterend, en je kijkt gewoon echt tegen het orgel op. Het gemak en het min of meer indirecte laag is net zo goed als in de kerk zelf. Daar ik regelmatig naar orgelconcerten ga heb ik een goed vergelijk. Nergens gaan de hoge registers irriteren, of uit balans klinken. Het is een harmonisch geheel, met de voelbare sfeer van de kerk zelf. Met de ogen gesloten waan je je echt in de kerk.

Conclusie

Dit was een uitgebreide "Bas beluistert". Over Fritz de With, en opnametechniek valt ook een hoop te vertellen. Zolang de perfectie in muziekreproductie nog niet bestaat, zullen er altijd discussies openblijven wat betreft audio, en opnametechniek. Fritz de With doet het naar mijn mening helemaal goed, en is een groot voorbeeld van hoe het eigenlijk zou moeten. Wel zou ik het leuk vinden als Fritz zich in de toekomst ook eens gaat richten op moderne jazzrock en fusion muziek. Ook electronische muziek is een uitdaging om goed op te nemen. Wat betreft de set, heb ik nu een andere kijk op Siltech bekabeling. In het verleden had ik eigenlijk negatieve ervaringen met dit merk, maar de kabels klonken dermate goed in Fritz zijn set, dat Siltech me nu redelijk overtuigd heeft. Naar aanleiding van mijn bezoek aan Fritz ga ik Siltech in mijn set nog een tweede kans geven. Ook de Marantz apparatuur klinkt toch nog steeds erg goed. Jammer dat dit merk geen grote losse eindversterkers meer maakt. Over het algemeen kan ik stellen dat Fritz een uitermate muzikale set heeft. Een in verhouding snel midden en hoog, en vooral de natuurgetrouwheid is fantastisch. Kritiek op de set is bijna onmogelijk. Het laag kan strakker, maar dat is te wijten aan Fritz zijn ruimte, en doet geen afbreuk aan de set. Samen met B&W is Monitor Audio een van de weinig speakers die ik tot op heden heb gehoord, die klassieke muziek, en individuele instrumenten zo natuurgetrouw kan weergeven. Voor de wat zwaardere pop en fusion muziek mist de set nog het laatste tikkeltje drive en gewicht, maar niettemin klinkt fusion uitermate gedetailleerd en snel.

Het was wederom weer een zeer gezellige avond, en hoe meer "Bas Beluiterts" er komen hoe leuker het wordt. Steeds weer een totaal andere set, met een totaal andere filosofie. Dat maakt de hifi hobby tot een van de leukste hobbies.

Bas