Chesky 6.0 Surround workshop
Zaterdag 18 mei jongstleden werd een workshop georganiseerd door HVT, met medewerking van Polyhymnia. Onderwerp van de workshop was het nieuwe 6.0 Surround systeem van Chesky.
David Chesky is een naam die bij vele audiofielen bekend is. Geobsedeerd door het maken van zo perfect mogelijke opnames en gedreven door de wil om muziek tot kunst te verheffen en niet te degraderen tot een consumptief product, blijft deze zeer eigenwijze man bezig met het ontwikkelen van nieuwe technieken om steeds dichter bij de ideale reproductie te komen. In een interview een dag voor de workshop door hem gegeven aan hifi.be, bleek duidelijk dat stereo voor hem verleden tijd is. Hij zegt hierover: stereo is als het luisteren naar muziek door een raam, surround brengt je in de opnamelocatie.
De voor surround gebruikelijke 5.1 opstelling, die uitgaat van 6 speakers (front links, front rechts, center, surround links, surround rechts en subwoofer), is volgens Chesky eigenlijk specifiek bedoeld voor films en geeft t.o.v. een oude “quad”-opstelling (al gebruikt in de jaren ’70) eigenlijk weinig voordelen. Voor muziek stelt hij zijn 6.0 opstelling voor, waarbij center en subwoofer wegvallen en plaats maken voor 2 zijspeakers, geplaatst op 55 graden t.o.v. middenvoor en hoger dan de twee front speakers.
Het weer te geven geluidsbeeld wordt overigens opgenomen in het zgn. “B-format” (in populaire kringen Ambisonics genoemd) opgenomen. Een enkele microfoon-array neemt hierbij het complete geluidsveld op, inclusief hoogte. Deze “matrix” kan vervolgens worden teruggerekend naar ieder gewenst aantal speakers en opgenomen naar een 6-kanaals DVD-Audio/SACD formaat. Dit betekent wel dat alleen op de plek waar oorspronkelijk de microfoon heeft gestaan het optimale ruimtebeeld wordt gerecreëerd. Op een andere plek zal het geluid in hogere mate slechter zijn, dan wanneer er gebruikt gemaakt wordt van meerdere microfoons, die verder van elkaar zijn geplaatst. Deze enorme plaatsafhankelijkheid wordt veroorzaakt door zgn. “kamfiltereffecten”, die hoorbaar worden bij weergave, omdat de opname is gemaakt met zeer dicht bij elkaar geplaatste richtmicrofoons. Op zich zitten er goede punten in de denkwijze van deze eigenwijze muzikant/componist/opnametechnicus, maar zoals bij ieder nieuwe technologie, ook haken en ogen…
Chesky 6.0 Surround workshop
Om 13:30 uur werd begonnen werd met een demo, verdeeld over twee zeer mooi akoestisch geprepareerde zalen in het Polyhymnia complex, gegeven door David Chesky zelf in de ene en Henk Peters van HVT in een andere ruimte. Opstellingen waren gemaakt met B&W Nautilus speakers volgens de regels van het Chesky 6.0 Surround systeem. De op 55 graden geplaatste zijspeakers waren verhoogd tot een hoogte van zo’n 40 cm.
Vanuit de zaal kwam het kritiek dat door het simpelweg uitschakelen van de zij- en achterspeakers er geen eerlijk vergelijk zou kunnen worden gemaakt met de stereo mix. Alleen al een afname van geluidsdruk doet het geluid minder spectaculair klinken. Het antwoord van David Chesky hierop was, dat er geen belangrijke informatie verloren ging bij deze omschakeling. De twijfel over de juistheid hiervan was echter groot in de zaal. Normaal zal er namelijk een “downmix” plaatsvinden van de surround speakers naar 2 kanalen. Bij deze methode echter, werden er gewoon 4 kanalen aan geluid “weggegooid”. Bij een Ambisonics opname moet het geluidsveld bij stereo-weergave opnieuw teruggerekend worden naar 2 kanalen. Bij meer speakers vindt er een totaal andere berekening plaats. Toch moet gezegd worden dat de op 55 graden geplaatste zijspeakers voor een goed deel het “gat” dat bij 5.1 opstellingen zo vaak kan worden gehoord tussen front- en surroundspeakers nu zo goed als afwezig was. Het geluid had een goede breedte- en diepteverhouding en had natuurlijke proporties.
Na deze toch wel boeiende demo werd er in een andere zaal nog geluisterd naar verschillende SACD opnames, o.a. van het Pantatone label, opgenomen door de technici van Polyhymnia. Hier viel op hoe plaatsonafhankelijk deze opnames zijn t.o.v. de 6.0 “B-format” opnames van David Chesky: op iedere plek in de zaal was het geluid zeer aanvaardbaar. Sowieso klinken de SACD opnames van Polyhymnia gewoonweg uitstekend en is de enorme kennis en traditie van Philips Classical zeer goed hoorbaar in de kunde van de tonmeisters.
Omdat HVT tegenwoordig kantoor houdt in een bijgebouw van het Polyhymnia complex, werd hier een kijkje genomen in de nieuwe luisterruimte (o.a. reeds gebruikt voor de meerkanaalsluidspreker multi-test in het mei-nummer van dit blad). Hier stond een set opgesteld van Tannoy Eyris speakers met Tag McLaren apparatuur en een mooie DLP breedbeeldprojector, die als set een kippevel-opwekkend stukje Roger Waters weergaf. De prima akoestiek van de ruimte viel op.
Het is verfrissend te zien hoeveel er op dit moment wordt geëxperimenteerd met multikanaals muziek. Niet alleen nieuwe formaten, zoals 2+2+2 en het 6.0 systeem van Chesky zijn noemenswaardig, maar ook de opnames in het gebruikelijke 5.1-formaat worden beter en beter. Het is een genot om deze opnames in zo’n goede kwaliteit te horen met topsets opgesteld volgens de regelen der kunst. Ik kan het alleen maar volmondig met Chesky eens zijn: Stereo is verleden tijd, leve multi-kanaals!
Rest mij namens alle uitgenodigde redactieleden van hifi.be HVT (met name Henk Peters) en David Chesky te bedanken voor het organiseren van dit festijn, alsmede Polyhymnia voor het faciliteren.