Bezoek Ayon Audio

Oostenrijk is niet het eerste land waar je aan denkt als je het hebt over high end audio producten. Ondanks dat in de afgelopen jaren een paar merken doorgedrongen zijn op de Nederlandse markt. Verwonderlijk is het niet dat Oostenrijk een kleine, maar bloeiende audio industrie kent. Immers naast grote componisten komen ook de mooiste instrumenten, zoals Bösendorfer piano’s, uit Oostenrijk.

Het zit de Oostenrijkers in het bloed bezig te zijn met muziek of te genieten van muziekreproductie. Eén van de spelers op de markt is fabrikant Ayon Audio, die nauw verweven is met fabrikant en distributeur Living Sound, beide gevestigd in Gratkorn, een plaatsje dat net buiten Graz ligt. Ayon Audio zelf is werkzaam in Oostenrijk en Duitsland, daarbuiten maken zij gebruik van een distributienetwerk. Zo is Sound Emotions de distributeur van Ayon Audio voor Nederland en België. Samen met de heren Cor van Empel en Peter Vervoorn van Sound Emotions reisde ik mee naar het besneeuwde Oostenrijk, waar audio lekkerheden voor het oprapen liggen.

Living Sound distribueert in Oostenrijk en Duitsland. In Oostenrijk merken als: Accuphase, Aesthetix, Ayon Audio, dCS, Lumen White (productie is in eigen beheer), North Star Design, Omicron, Phase Tech, Shunyata, Viola, Vyger en Weiss. In Duitsland alleen: Ayon Audio, Lumen White, North Star Design, Shunyata en Vyger. Een deel van het pakket neemt Sound Emotions mee naar Nederland, waaronder: Ayon Audio (luidsprekers, versterkers, kabels, powerblokken), Lumen White (luidsprekers), Shunyata (kabels), Phase Tech (MC elementen) en Vyger (platenspelers). De nadruk van mijn reis komt te liggen op Ayon Audio waarbij interesse in alle andere merken uiteraard blijft bestaan. Alleen al vanwege het feit dat ik Ayon luidsprekers krijg te beluisteren via veel van genoemde merken.

Living Sound en Ayon Audio zijn geesteskinderen van Gerhard Hirt, een gedreven audio liefhebber die al meer dan 17 jaar werkzaam is in audio. Zijn roots liggen in het verleden, toen hij als beginnend distributeur door Oostenrijk trok en dealers bezocht. Langzaam maar zeker raakte hij steeds meer betrokken bij productie van buizen en buizenversterkers, die onder de naam Vaic op de markt kwamen. Bij liefhebbers beslist geen onbekende naam. Gerhard kwam door zijn bezigheden in contact met personen en bedrijven die zich bezighouden met audio voor thuis of in de professionele sfeer en weet die krachten te bundelen. Onder zijn bezielende leiding zagen bijvoorbeeld Lumen White luidsprekers het licht, raakt Vyger steeds meer bekend en ontstond het merk Ayon Audio. Ayon Audio mag u beschouwen als een multinationale onderneming.

Ideeën die ontstaan bij Gerhard of zijn partners worden in meerdere landen werkelijkheid. Zo komen de buizen voor Ayon versterkers uit Tsjechië, de versterkers zelf worden deels in Italië gemaakt, de luidspreker units komen uit Duitsland, de kasten voor de luidsprekers betrekt men van lokale Oostenrijkse houtbewerkers, assemblage van de speakers vindt plaats in Oostenrijk en dan zijn er nog de kabels van Ayon Audio.


De eerste dag

Het tweedaagse bezoek start in de omgeving van Graz waar in een klein houtbewerking bedrijf de basis wordt gelegd voor Lumen White luidsprekerbehuizingen. Te zien is hoe voor de kasten zeven tot negen, 1mm dikke, lagen esdoornhout op elkaar gelijmd worden tot één dikke plaat, die met natte lijm in een pers verdwijnt. In de pers, waarvoor de mallen zelf gemaakt zijn, krijgt de plaat, onder een druk van 70 kg/cm2, in een periode die varieert van 8 tot 14 uur zijn uiteindelijke gebogen vorm. Gezien de benodigde tijd legt men de plaat laat in de pers, haalt men die de volgende ochtend eruit, waarna de tweede plaat erin kan. Zelfs al doe je dat volcontinue dan nog zullen er nooit meer dan ongeveer 15 paar luidsprekers per maand gemaakt kunnen worden. En dat voor een luidspreker die internationaal tot de absolute top wordt gerekend.

In een nabij gelegen bedrijf zien we hoe de panelen verder vorm krijgen en onder een CNC freesmachine bewerkt worden. Waarna de delen worden verlijmd tot één geheel. Hier staan ook kasten voor Ayon luidsprekers, die met hun platte ovale vorm een hoge design factor hebben. Opvallend aan de kasten is dat elk stukje hout gevormd is uit gelaagd esdoorn. Tot in de kleinste details. Zeker aan Lumen White maar ook aan Ayon Audio komt geen MDF of ander soort plaatmateriaal te pas. Men fluistert dat een dergelijk compromis (kleine delen uit MDF frezen) volgens Oosterse afnemers de ziel uit het product zou halen. Juist in het Verre Oosten, waar de grootste afnemers van Lumen White en Ayon te vinden zijn, is dat een belangrijk gegeven. Men wil daar puur hand- en vakwerk uit Europa. Dat daar een hoge prijs aan hangt is van veel minder belang dan de zorg tot in de kleinste details.

Na de rit naar de houtbewerkers en een lunch met onvermijdelijke Oostenrijkse schnitzels spoeden we ons door een besneeuwd Oostenrijk naar het bedrijf van Gerhard. Opgesteld staat daar een set met een Vyger Baltic-M platenspeler, waarin gemonteerd een Shun Mook MC element (daarvan zijn er maar 50 in de gehele wereld), een Aesthetix phono voorversterker, een dCS geïntegreerde CD speler, een Viola voorversterker, een Ayon Audio Firestorm eindversterker en twee Hawk Ayon luidsprekers met keramische units. De Ayon Firestorm is een stereo eindversterker van twee maal 30 watt, vermogen dat wordt verkregen uit 52B-S buizen (single ended triode) en vier 6SN7 stuurbuizen. Een beest van 42 kilo dat met 0 dB overall tegenkoppeling werkt. Ondanks de enkele eindbuis per kanaal blijkt hij uitstekend in staat een Ayon Hawk in de enorm grote ruimte aan te sturen. Een beetje jammer is dat van in de hoek staande Reference monoblokken, in een speciale uitvoering met losse voedingen, de eindbuizen de dag ervoor door een dealer zijn meegenomen. Reden dat we ze niet aan kunnen sluiten. Met eigen CD’s en platen mag ik aan de slag gaan. Tot afgrijzen van Cor en Peter, want ik draai op orkaankracht Rachelle Ferrell.

Dat loopt wat stroef, de set is nog niet echt warm, pas als we later op verzoek van Cor nog eens de dame beluisteren komt zowel de kracht als de subtiliteit van de Ayon luidsprekers en versterker echt naar voren. Teder is de zoete stem van Juliette Gréco, aansprekend Dire Straits, lieflijk Patricia Kaas. Klassiek werk lenen we van Gerhard en is meer dan indrukwekkend. Wij luisteren naar een top set, al raakt die een beetje verloren in de ruimte. De Reference monoblokken, met een parallel triode zullen nog meer controle hebben en makkelijker de Hawk aansturen. De Hawk luidspreker is voorzien van drie 7 inch keramische woofers, die parallel werken, en een 1,2 inch keramische tweeter. De kast heeft geen interne demping, anders dan het Air-Flow principe waar ik straks op terugkom. De units zijn speciale versies gemaakt door Accuton in Duitsland, filter componenten komen van Mundorf en de bekabeling is intern Shunyata. Geïmponeerd door de muziek loop ik door de luisterruimte en tref daar de Ayon Butterfly luidspreker aan. Regelrecht vergelijkbaar met de keramische serie van Ayon (Seagul-C, Hawk, Falcon-S en Eagle), echter met units waarvan het conusmateriaal bestaat uit carbon geïmpregneerd papier en een titanium inversed dome in de tweeter. Uitgevoerd in “Ivory” is het een plaatje om te zien. Hij kan zo in elk woonmagazine komen te staan. Dit is high end in een designer jas. Lekkerbekkend ontdek ik verder een Sunrise-II geïntegreerde versterker, Vaic spul van vroeger, een Vyger Atlantis luchtgeveerde platenspeler, de nieuwe Vyger Timor betaalbare speler met Rega arm en een Vyger Indian. Ik bewonder alle schoonheden en maak volop foto’s.

Wiener Neustadt

De volgende dag gaan we naar Wiener Neustadt. Een vrij lange reis door veel van de tunnels die Oostenrijk heeft. Daar ontmoeten we Stephan Fekete, ontwerper van Ayon en Lumen White luidsprekers. Stephan heeft een eigen bedrijf en werkt samen met en in opdracht van Gerhard Hirt. Bij Stephan vindt de assemblage van alle luidsprekers plaats. Naast zijn werk voor Living Sound is Stephan actief betrokken bij muziekopnames, levert luidsprekers voor studio monitoring en heeft hij een hechte band met Frank Tchang, de man achter Acoustic System en leverancier van vele tweaks voor optimalisatie van kamerakoestiek. Stephan is een bezige bij met gouden ideeën en oren, en ontwerper van het Air-Flow principe.

Zijn oorspronkelijke vak is werktuigbouwkundige en hij was werkzaam in de automobiel industrie. (Detail, zowel hij als Gerhard Hirt werkten ooit als ingenieur bij BMW). Daar lagen zijn specialiteiten in uitlaatsystemen en het bestuderen van brandstof- en uitlaatgasstromen in motoren. Stephan kreeg het heldere idee een luidspreker behuizing te ontwerpen die zelfdempend is. Zodat demping in de vorm van BAF, wol of vilt overbodig is. Hij gebruikte zijn kennis van uitlaatsystemen en bestudeerde in een doorzichtige acryl behuizing van het zoveelste prototype de luchtstroom in de kast door de lucht te vermengen met rook. Net als in een knaldemper raakt in beweging gebrachte lucht, in door Stephan ontworpen Air-Flow luidsprekers, energie kwijt binnen de behuizing of werkt als demper op de units. Met als voordeel het behouden van een hoog rendement, behouden van micro details, eenvoudig filter en gemakkelijke aansturing. Dat laatste is natuurlijk een winstpunt voor de Ayon single ended buizenversterkers. In de fabriek konden we de vorige dag al zien dat er compartimentering is de kast is. Stephan ontwerpt niet alleen de kasten maar ook zijn eigen units, paart die in tweeweg systemen met een 12 dB/octaaf filter. Zijn laatste telg is een monitor met de naam Gecko.

De Gecko staat voor mij opgesteld in de luisterruimte. Op stands van Frank Tchang. Geen platenspeler hier maar een Ensemble loopwerk met dCS upsampler en converter, een converter die tegelijk werkt als voorversterker voor een set Ayon Reference monoblokken. De ruimte is geoptimaliseerd met Acoustic System tuning devices en Fast Audio dempingplaten. Ik herken de resonators die ik thuis op mijn speakers heb zitten. Na het luisteren legt Stephan mij uit wat zo bijzonder is aan de Gecko. “De kast van de Gecko is net als de grote broers niet gedempt op conventionele wijze. De vorm van de kast, met de naar binnen gebogen zijkanten, is zo ontworpen dat de lucht achter de conus versnelt. Daarna remt hij weer af en komt terug naar de basunit. De tijd dat de lucht onderweg is, is korter dan 3 milliseconden. Kijk je naar een waterval diagram, dan zie je dat je dan net achter het punt zit waar het oorspronkelijke signaal stopt en het uitsterven begint. De lucht die terugkomt bij de unit vormt een natuurlijke rem of demping voor de unit. Het waterval diagram blijft zichtbaar schoon en vrij van vervorming en resonanties, zonder dat er een kruimel dempingmateriaal aan te pas komt. Dat geeft de luidspreker zijn snelheid en openheid, geeft ruimte aan zelfs de kleinste details en het kost nauwelijks vermogen om de speaker aan te sturen. Ook maakt het niet uit hoe hard of zacht je speelt. De luchtdemping is een constante. Hoe harder je speelt, hoe meer lucht er beschikbaar is om te dempen. Speel je zachtjes dan is er minder luchtwerveling nodig en uiteraard beschikbaar. De basunits die ik gebruik zijn voorzien van een grote magneet en zijn mijn eigen ontwerp. De conus is carbon versterkt papier. De tweeter betrek ik van Morel. Het is de enige tweeter die past binnen mijn ontwerp van de Gecko. Ik heb minimaal met 12 tweeters geëxperimenteerd. De Morel is de enige die de unieke eigenschap heeft die je net ontdekte.”

Die unieke eigenschap heb ik zeker ontdekt. Al bij de eerste stukken muziek die de Gecko ten gehore brengt raak ik enorm betrokken bij zowel de muziek als de set. Het lijkt alsof de Gecko je omarmt en koestert. Je naderbij haalt om te knuffelen. Met liefde en warmte begroet als een kind dat naar de moeder trekt. Even los van nuchtere zaken als impulsweergave, snelheid, frequentiebereik en zuiverheid, is het “knuffelen” een heel raar gevoel. Als Stephan mij vraagt wat ik nu voel vertel ik hem met enige schroom de ervaring. Een grote glimlach is het gevolg, volgens hem raak ik precies de essentie van de luidspreker: “het uitnodigen tot luisteren”. “Morel was als enige in staat een tweeter te leveren die dat gevoel oproept”, zegt hij. Terwijl de heren een zakelijke bespreking voeren waar mijn aanwezigheid gemist kan worden als kiespijn, luister ik naar een deel van de aanwezige CD collectie van Stephan. Ik betreur dat mijn eigen CD’s nog bij Gerhard liggen. Gelukkig zie ik Hugh Masekela, Holly Cole, Christy Baron en ander bekend werk. Hugh Masekela is griezelig goed. Wat een sprongen in dynamiek. Wat een enorme detaillering blijkt mogelijk. Zo goed heb ik de CD werkelijk nog nooit gehoord. Natuurlijk, het is een samenspel van apparatuur, luidsprekers en kabel, dus misschien schat ik de Gecko te hoog in. Geweldig is het wel. Ik zit bijna acuut te besluiten dat mijn luidsprekers thuis het veld gaan ruimen ten gunste van een paar Gecko’s.

De “Train song” van Holly Cole laat horen dat het laag van de Gecko niet kan tippen aan de grote Ayon vloerstaanders. Althans niet in kwantiteit en doorlopen naar de laagste octaven, wel in kwaliteit. Een track als “The briar and the rose” is oh zo mooi. Aan het eind van “Shiver me timbers” kraakt er hout van een imaginaire scheepswand. Ik sla direct de ogen open omdat ik denk dat het hout van de vloer kraakt en iemand de luisterruimte binnenkomt. Schaapachtig erken ik dat de Gecko mij door zijn realisme voor de gek houdt. Luisterend naar Christy Baron denk ik terug aan een moment waar ooit Audio Research gecombineerd met Avalon monitors speelde. Dezelfde geweldige plaatsing hoor ik hier terug. De zuiverheid en de aandacht voor elk detail. Commentaar heb ik slechts op het door natuurlijke oorzaak ontbreken van diep laag, het is en blijft een monitor, en ik vind dat het geluidsbeeld wat te plat is in hoogte afbeelding. Zonder andere apparatuur om naar te luisteren weet ik niet of de hoogte beperking de schuld is van de Gecko, de CD-speler of de versterkers. Of een combinatie van alle drie. Op mijn vraag of ik de monitors kan meenemen naar Nederland voor een review merkt Gerhard op dat hij en Stephan nog bezig zijn met een laatste verfijning en ik zal moeten wachten. Jammer!

Nieuwe ontwikkelingen

Met veel moeite neem ik afscheid van de luisterruimte en ga mee naar Graz waar we nog een dealer en persoonlijke vriend van Gerhard Hirt ontmoeten. Het blijkt een dealer met een zeer ruim assortiment waaronder uitermate betaalbare zaken en pure high end. Veel aandacht voor Ayon versterkers en luidsprekers. Veel buizen versterkers en de man blijkt een verzamelaar van echte Western Electric buizen. Hoe zeldzamer hoe leuker is zijn motto. Hij noemt types die ik niet ken, het blijken buizen uit de jaren 30 of 40 te zijn.

Eenmaal terug in Gratkorn praten we verder met Gerhard. “Er gaan nog leuke dingen gebeuren. Lumen White is inmiddels wereldwijd geaccepteerd en vraagt alleen aandacht in de productie. Vyger gaat in stijgende lijn. Zodat we voorlopig onze aandacht volledig op Ayon kunnen gaan richten. Een klein ding is het leveren van alle Ayon luidsprekers met een gaatje van 2,5 mm, 5 cm onder de bovenrand van de luidspreker. Stephan Fekete en Frank Tchang ontdekten een lichte resonantie in de kast door in de kast zelf te meten. Frank kwam met de oplossing, boor een klein gaatje aan de achterzijde in de kast, daardoor kan de lucht een weg naar buiten vinden. Het idiote gevolg is dat de soundstage 20% groter wordt. Zomaar met dat ene gaatje. Ontwikkelingen op Ayon buizengebied staan ook niet stil. We komen met een buis type waarin goud is verwerkt. De levensduur zal naar verwachting toenemen en luisterproeven tonen aan dat we nog iets meer verfijning en detail krijgen. De buizen zullen niet duurder worden dan de huidige types. De grootste schok zal onze nieuwe voorversterker Spheris geven in de markt. De Spheris is in de basis een ontwikkeling van een technicus van ons. Nadat hij een kostbare voorversterker had gerepareerd merkte hij naar mij toe op dat het een aardig ding is, maar niet kan tippen aan zijn eigen ontwerp. Uit nieuwsgierigheid heb ik hem dat ding mee laten brengen. Het was een samenraapsel van 12 jaar experimenteren. Met een klank en transparantie die tranen in de ogen bracht. Hij gebruikt een buis die thuishoort in openbare telefonie, de C3M, die vooral in het stemgebied uniek is. Tenslotte is hij juist daarvoor ooit gemaakt. We zijn verder aan het ontwerpen geslagen en hebben werkelijk kosten nog moeite gespaard om de beste voorversterker ter wereld te bouwen. Veel onderdelen zijn speciaal gemaakt voor de Spheris, Zoals een Elma 4 kanaal 24 positie stappen volumeregelaar met 192 Welwyn ultra lineare metaalfilm weerstanden, tolerantie 0,1%. Lundhal trafo’s, EBG 0,5% weerstanden, Mundorf zilver//goud en Rifa “Long life” condensatoren. Interne bedrading is Ayon "Dragon" en een Ayon “Dragon" kabel komt tussen de losse voeding en de preamp. Aan elk detail is aandacht besteed zoals speciaal voor de C3M gemaakte keramische buisvoeten, voor ons ontworpen 9-polige Neutrik DIN connectors, tot aan de druktoetsen toe. Goedkoop wordt hij niet, maar wel uniek. De Spheris zal een schok geven in de industrie. Later zullen we een meer betaalbare versie op de markt brengen, waarin wel compromissen zijn gesloten. En voor het Verre Oosten komt een versie in niet twee maar drie behuizingen, voorzien van gebalanceerde in en uitgangen. De prijs daarvan zal ongeveer 40.000 euro bedragen. Op voorhand zijn er al een paar van verkocht. Dit is ons grootste project na de Lumen White en kost tot nu toe handen vol geld”.

Wie Gerhard hoort praten snapt zijn enorme bevlogenheid in de audio industrie. Ondanks dat blijft hij met beide benen op de grond. Wat onder meer blijkt uit het uitbrengen van twee geïntegreerde buizenversterker, gepositioneerd onder de 300B en de Sunrise-II reeks. Het worden versterkers met een rond gebogen 10 mm aluminium chassis en verchroomde trafo kappen. Buisbezetting is respectievelijk 4 x KT-88 (Spirit) of 2 x 6C33 met EL84 stuurbuizen (Spark). De KT-88 zal omschakelbaar zijn van triode naar penthode, de 6C33 in Ayon traditie single ended klasse-A. Prijzen rond 2000 en 3000 euro per stuk. Gerhard deed erg geheimzinnig en liet wel plaatjes zien, maar verder niets. In gedachten zag ik de klapper al voor mij. Een Spirit of Spark gekoppeld aan de Gecko. Met een Vyger Timor er voor vormt dat een betaalbare high end combinatie, die waarschijnlijk voor heel veel muziekplezier gaat zorgen. Later in 2006 komt er in de lijn van de Spirit en Spark ook een CD-speler beschikbaar.

Al is Ayon nog nieuw in Nederland, ik durf te voorspellen dat als de handel het merk onderkent en opneemt in de winkels, het alleen maar zal groeien en groeien in de handen van Cor en Peter. De luidsprekers zijn afwijkend van vorm en zo goed dat een nieuwe lichting audiofielen, met gevoel voor design en hoge eisen aan muziekkwaliteit, ze zal omarmen (uw vrouw trouwens ook, neem dat van mij aan). De buizenversterker van Ayon, die probleemloos werken door de compromisloze bouw, zullen menig hart sneller doen slaan. Ze leveren door toepassing van de eigen Ayon buizen ruim genoeg vermogen voor een huiskamer, indien gecombineerd met een luidspreker vanaf een rendement van 90 dB. Ik spreek uit ervaring want ik speel zelf met een Ayon 300B op Focal luidsprekers. Laat uw portemonnee het toe dan is een set Lumen White, Ayon Reference eindversterkers en een Spheris voorversterker zacht gezegd “de moeite waard”. Mits een Lumen White leverbaar is, het Verre Oosten heeft de neiging de complete productie van Ayon Audio en Lumen White op te zuigen zoals een bij op bloemen afkomt. Omdat het producten zijn met een ziel. Handwerk uit Oostenrijk. Dat laatste heb ik met eigen ogen kunnen zien en beleven.

Aanvullende informatie:
Email: info@soundemotions.com
Web: www.soundemotions.com