Rega set bij Multifoon
Het leven van een freelance journalist gaat veel over rozen, soms over de doornen. Toen mijn opdrachtgever zich meldde met de vraag of ik een set van de maand wilde bespreken en daarbij namen liet vallen als Totem, Rega en Chord te beluisteren bij Multifoon, zag ik de bos rozen al in de vaas staan. Want de eerste keer dat deze merken geen muziek uit de conus weten te toveren moet ik nog beleven.
Daarbij kan worden opgeteld dat de medewerkers van importeur Joenit vriendelijke mensen zijn, dat Multifoon in Rotterdam altijd gastvrij is en dat een parkeerprobleem in Alexandrium Woonmall door de week niet bestaat. Het water goot ik bij voorbaat in de vaas, de middag gingen we besteden aan het vullen van de vaas met mooie rozen.
De merken
Tekenend is dat de Model One nog steeds te koop is. De filosofie van Vince en het bedrijf is sterk geënt op de cultuur van de Indianen, een volk dat houdt van waarden en tradities. Eerst nadenken, dan langzaam maar zeker ontwikkelen, zonder ook maar een enkel aspect uit het oog te verliezen. Luisteren, veel luisteren en daarna een volwaardig eindproduct op de markt zetten. Dat kan als je bewust je bedrijf uitbouwt met meer oog voor continuïteit en kwaliteit dan uit oogpunt van kwantiteit en omzet. Inmiddels is de range leverbare luidsprekers uitgegroeid tot een echte familie die loopt van een kleine monitor, via vloerstaanders, center speakers, subwoofers, on-wall luidsprekers tot aan de Shaman. De Shaman was een haast onmogelijke opgave: het verwezenlijken van een 5-weg systeem dat klinkt als een puntbron. Onze keus valt vandaag op de Totem Sttaf. Op het oog een bescheiden 2-weg systeem, op het “oor” een volwaardige luidspreker.
Joenit en Totem zijn nauw bij elkaar betrokken. Joenit heeft een zelfde relatie met het elektronica merk Rega. Rega bestaat ruim 10 jaar langer dan Totem en is het meest bekend geworden door de Rega Planar 2 en Planar 3 platenspeler met daarop de RB250 of RB300 pickup arm. Jaren na de oprichting kwam Rega voor het eerst op de markt met elektronica, ontwikkeld en gebouwd in eigen huis. In 1992 zag de Brio instap versterker de buitenwereld. Het zou daarna tot 1996 duren voordat Rega een cd-speler op de markt bracht. De Planet die destijds een ware revolutie veroorzaakte. Tenslotte maakt Rega luidsprekers en pickup elementen. Roy Gandy, oprichter en eigenaar van Rega acht zijn producten pas productierijp en goed genoeg als ze in de traditie van Rega te passen. Want Rega is net zo min als Totem een bedrijf dat alsmaar nieuwe types neerzet. Ontwikkelingen gaan langzaam, zeer gedegen en volgen de eigen bedrijfsfilosofie. Het fabriceren van hoogwaardige apparatuur, zonder valse opsmuk, in degelijke behuizingen met een eigen gezicht, volledig ten dienste van muziekliefhebbers.
Om de Totem Sttaf luidsprekers aan te sturen koos Joenit voor een Rega Cursa 3 voorversterker en sloot die aan op een Rega Maia eindversterker. Als bronnen beschikten we over een P3 platenspeler, het laatste type met de Rega RB301 arm, waarin een Sumiko Blue Point Special EVO III gemonteerd is, en als digitale tegenhanger van het vinyl een Rega Saturn cd speler. De Saturn zou je mogen beschouwen als een compromisloze Apollo. Voor de platenspeler konden we beschikken over een losse voeding, voor het versterken van het MC signaal van het element gebruikten we een door Joenit zelf gebouwde phonoversterker met accuvoeding.
Prestaties
Voor dat we ingaan op de prestaties van bovenstaande apparatuur moeten we aandacht besteden aan de bekabeling van de set. Als importeur van The Chord Company kabels is het niet verwonderlijk dat Joenit koos voor hun producten. Net als Totem en Rega is The Chord Company een bedrijf dat innoveert en aan de weg timmert in een gestaag maar nooit eindigend proces. Chord heeft een aardige opstap gehad in het verleden door het leveren van alle kabels die Naim gebruikt aan hun apparatuur. Geholpen door het feit dat vrijwel iedereen koos voor cinch aansluitingen en Naim een leverancier nodig had die DIN stekkers wilde blijven monteren. Op beurzen ben ik met regelmaat de technische directeur van Chord tegengekomen, Nigel Finn, een man die telkens even enthousiast vertelt over wat hij heeft ontdekt en hoe zijn kabels steeds een stapje hoger komen. Zonder te vervallen in absurde prijzen.
Chord heeft een heel pakket kabels, elke kabel toegesneden op zijn eigen toepassing. De range loopt van interconnects, via luidspreker kabels, kabels voor beeld, custom install, digitale toepassingen, op maat gemaakte kabels, tot aan netsnoeren. Om de klant te helpen bij het kiezen van kabels heeft Chord een kabel synergie gids en kun je via de website van Chord beschikken over een “cable doctor” die advies geeft. Chord produceert kabels die in elkaars verlengde liggen en wie de juiste combinatie uitzoekt zal merken dat de synergie tussen de kabels de meerwaarde bepaalt volgens het principe: 1+1=3. Om de set zoals die is neergezet goed tot zijn recht te laten komen is gekozen voor Anthem 2 interconnects, Epic 4 luidspreker kabel en Power Chord netsnoeren. Multifoon voegde een PS Audio netfilter toe aan het geheel, omdat de stroomvoorziening in de Alexandrium Woonmall te wensen overlaat vanwege de hoge mate van netvervuiling.
Het genot
Gezeten in de comfortabele stoelen van een luisterruimte van Multifoon vertellen Bram Verellen van Joenit en Leen Koopman van Multifoon wat ze hebben neergezet. Heel lang gaan ze daar niet op in. Een grote bak met langspeelplaten en een doos vol cd’s liggen te wachten. Muziek is immers veel belangrijker dan techniek als het er op aankomt. De luisterruimte van Multifoon laat toe om op diverse volume niveaus te draaien. Geluiden uit de buitenwereld inclusief die van het bezoekende publiek aan de woonmall zijn haast volledig afgeschermd. Het geluid uit de luidsprekers stoort niet in de winkel. Die twee kanten op werkende demping heeft wel gevolgen, de versterkers moeten heel wat energie aan de luidsprekers leveren omdat veel geluid opgezogen wordt door wanden van de ruimte. De akoestiek is aangenaam, aan de droge kant maar niet vervelend, waardoor een paar uur doorbrengen met muziek vooral leuk is. Als vinyl adept kijk ik met een schuin oog naar de platenspeler als Bram voorstelt te beginnen met cd. Vooruit, eerst digitaal, straks de analoge snoepjes. Boven het hoofd van Jacintha sluit de klep van de cd speler en de eerste tonen van Lush life klinken door de ruimte.
Ik kijk verbaasd op: is dit een cd speler? Wat een fraaie rust in de muziek zonder een seconde spanning te verliezen. De stem van Jacintha strak en menselijk neergezet, een harmonica losjes in de ruimte hangend aan de linkerzijde. Het laag, altijd een sterk punt van Totem, gaat dieper dan te verwachten valt gezien de afmeting van de luidsprekers. Summertime is sexy en zwoel door de lichte heesheid in de stem. De bekkens laten niet de maximale resolutie horen van een topcombinatie en de hoogte afbeelding blijft binnen de perken, maar er weerklinkt ontegenzeggelijk heerlijke muziek. De stem is in elke track 100% verstaanbaar. Een piano is vol en rijk aan kast. Afhankelijk van de muziek en de gekozen instrumenten omvat de set het gehele bereik van puntig, via ritmisch tot zinderend.
Een tweede zangeres betreed het podium, Mary Black met een live opgenomen cd. Fraai is de akoestiek van de zaal te horen. Het podium ruim bemeten met een keur aan bespeelde instrumenten. Op de cd kan Mary hard uithalen waar sommige installaties geen weg mee weten. De rust van de Totem/Rega set heeft er geen probleem mee. Misschien ontstaat er daardoor een klein stukje minder impact op sommige tracks. Dat werkt echter ook andersom, als ik Katie beluister krijg ik letterlijk een brok in de keel en heb enige moeite om dat Bram niet te laten merken. Het speelt uitermate gevoelig en is ver verwijderd van ouderwets cd geluid. Het totale beeld neigt naar rond en soepel. Waarin instrumenten niet zozeer afzonderlijk aan te duiden zijn, maar het geheel een eenheid vormt die op veel sets helaas vaak ver te zoeken is.
Wetend dat Multifoon een klantenkring heeft waar klassieke muziek een belangrijke rol voor speelt ruil ik Mary Black voor Giovanni Angeleri’s Légende, Janine Jansen’s Vier jaargetijden en de Ode aan Maria Malibran van Maria Cecilia Bartoli. Ik realiseer mij dat ik in de barokhoek blijf hangen, maar daar geniet ik het meeste van. Angeleri is de meester in verfijning. Zelfs de zachtst gespeelde noot is spannend. In een ijle akoestiek. Continue boeiend door de veelheid aan informatie die de Saturn weet te ontlokken, de Cursa/Maia versterkt en de Sttaf loslaat. Geen moment een randje of scherpte. Pure harmonie en beheersing. Bij Jansen is opnieuw de akoestiek opvallend goed hoorbaar. Haar spel is wellicht minder verfijnd, haar sterke kant is passie en vuur. Het orgel is fantastisch weergegeven op het eerste deel van De zomer.
Janine hoor je ademen (snuiven, wat ze op het podium ook doet). De diepte in het beeld houdt een beperking en bij voluit gespeelde passages loopt de weergave wel eens dicht. Ik denk dat daar de luisterruimte debet aan is die energie gewoon opzuigt. Bartoli heeft een geweldige stem en ik mag die graag horen. Er zit zoveel schoonheid in welke met een fraaie set uit de luidsprekers straalt. Een tikje meer ruigheid, wildheid of onbeschaafdheid zou de aanwezige set geen kwaad doen. Ik wil iets meer op het puntje van de stoel zitten. Ik weet dat is een kwestie van smaak waar ik naar zoek. Menig luisteraar zoekt die grens niet, wil een set die ronduit bovengemiddeld presteert op enige afstand van de luisteraar, met elke vorm van muziek. Tot nu toe voldoet de set met de Saturn als bron aan die wens. Overtuigend, zich niet opdringend, open en eerlijk. Geen hifi sausje, geen tot op het bot analytische weergave, geen toevoegingen, uitgezonderd een vleugje rust en romantiek.
Analoog
De platenspeler is aan de beurt. Het is een gloednieuwe P3 waar Bram net het element heeft ingebouwd. Gedurende de luistersessie is het fascinerend om te horen hoe de speler verandert in positieve zin naarmate hij langer draait. Met een lp van Ray Brown, die als eerste zijn rondjes draait, is het beeld nog onrustig van aard. Onrustiger dan met de cd speler. De basweergave is beheerst, nog niet los. Drums vooral in de hoge tonen direct goed. De piano heeft een eigen plaats en wordt niet overheerst door de baspartij. Al draaiend verdwijnt langzaam de onrust en komt er warmte in de muziek. Genot, soepelheid, de bas wordt als maar strakker, definitie en details nemen toe.
Als de band van Alison Krauss inzet is het ritme sterk, de banjo lekker. Wat minder spontaan dan de cd speler. In een set als deze zou een P5 of P7 meer op zijn plaats zijn, tenzij u vinyl beschouwt als een bijzaak, om af en toe te genieten van een oude opname. Niet dat daarmee een P3 slecht is, verre van dat. Het is de Rega/Totem/Chord set, die laat horen op welk een hoog niveau bijvoorbeeld de Saturn cd speler staat ten opzichte van de P3, die een hogere investering rechtvaardigt.
Jheena Lodwick kweelt haar teksten. Met een uitermate zuiver neergezette stem. De bas is stevig, zoals dat hoort op deze cd. Het allerlaagste laag, dat zo mooi door de kamer kan rollen, geeft de Sttaf niet weer. Een subwoofer zou daarin uitkomst brengen. Gelukkig kent de Sttaf geen vals opgekrikt laag, het zou alleen maar tot bonken leiden met de plaat. Beter kent de ontwerper de beperking en leeft daarmee dan verkeerd ingrijpen. Kenmerkend voor de set in zijn geheel is een gematigd diepte beeld. Mogelijke oorzaak is de akoestiek van de luisterruimte. Pas goed te beoordelen als de set in een kamer staat die ik beter ken. Bram grijpt zijn kans eigen muziek voor te spiegelen als ik foto’s begin te maken en trekt uit zijn bak lp’s van Alison Morissette, Keb Mo, Emeliana Torrini en Bruce Spingsteen. Af en toe zit ik wippend in mijn stoel en luister met gesloten ogen naar de muziek. Mij met een schok realiserend dat de tijd doortikt en de woonmall een keer sluit. Nog even een cd in de speler. Opnieuw de verbazing. Wat een ontwerp van Rega is dit. Groots, wijd open, passie, overwicht en beheersing. Pure klasse uit de handen van Roy Gandy en zijn team.
Meer en minder
Gedurende de luistersessie en tijdens het warmlopen van de platenspeler hebben Bram en ik gefilosofeerd wat opties zijn om de set te verbeteren of in totaal prijs te laten zakken zonder teveel concessies te doen. We zijn het er over eens dat de Rega Saturn in alle gevallen blijft staan. De speler, die een opbouw kent die lijkt op die van de Apollo, is aan alle kanten voorzien van topklasse componenten zonder op de prijs van die onderdelen te letten. De Rega Cursa regelversterker en Maia eindversterker zijn eindelijk door Rega voorzien van een metalen front, wat ze de uitstraling geeft die ze verdienen. Zacht rode led’s zorgen voor indicatie van volume en gekozen bron. Wie vaak op een laag volume niveau speelt zou uit de voeten kunnen met de geïntegreerde Mira versterker die 2 x 60 Watt levert in plaats van 2 x 85 Watt uit de Maia. Bedenk echter: vermogen is lang niet alles.
Waar het mede om draait is de keuze voor een separaat gevoede voorversterker en een separaat gevoede eindversterker. Bovendien is de prijs van de Cursa/Maia hoger ten opzichte van de Mira omdat er intern betere componenten konden worden gesoldeerd. Wie een stapje verder vooruit wil kan eenvoudig upgraden met een tweede Maia eindversterker en de Sttaf in bi-amp mode aansturen. Of de alternatieve weg bewandelen en kiezen voor twee Exon mono eindversterkers in plaats van twee Maia’s. Ik zou u dringend aanraden die combinaties uitvoering te beluisteren voor u daarin een keuze maakt. Afhankelijk van de toegepaste luidspreker is of een krachtig monoblok fraaier of een dubbele stereo eindversterker. De prijs van de twee opties ligt maar 200 euro uit elkaar. Over de Rega platenspeler waren we het al eens. Draait u veel vinyl kiest u dan voor een P5 of P7. Een geavanceerder platenspeler waarop een betere arm staat. Op elk type P3, P5, P7 altijd een losse voeding van Rega meenemen al kost die voor de P3 en P5 een extra 275 euro.
Aan de kabels zou ik niets veranderen. Maar staat het u tegen om 500 euro voor een interconnect uit te geven, dan zou de Chameleon Silver Plus een kandidaat kunnen zijn. De Epic 4 luidspreker kabel zeker houden en de Power Chord`s niet overslaan. Tenslotte wat we met Totem aan opties hebben. Is de Sttaf uw definitieve keuze dan zijn de luidsprekers uit te breiden met Beak’s, een mechanische afstemming die met name invloed heeft op de hoge tonen weergave en daardoor ook op de lage tonen. Of de Claw voeten die in de plaats komen van de onderplaat waarop een Sttaf staat. Veilig voor kinderhandjes maakt u de Sttaf met een frontdoekje.
Gegeven de set die er deze middag staat is de Totem Arro een mogelijkheid als u een heel smalle en kleine vloerstaander wilt. Kunt u het budget oprekken en heeft u meer ruimte, dan is de Hawk de juiste keuze. Belangrijk binnen de Totem range is de gelijkblijvende persoonlijkheid van het merk, al verschillen de karakters door keuze van drivers, filter en kastafmetingen. Zelf zou ik de Sttaf nemen als keuze, desnoods aangevuld met een Storm subwoofer om de set nog meer akoestiek te laten “ademen”. Wat in analogie met de Beak zijn weerslag heeft op de hoge tonen weergave. U hoeft mij daarin niet te geloven, ondervindt het alstublieft zelf.
Muziek, niets dan muziek
Mogelijk vindt u dat ik in de bovenstaande tekst niet genoeg ben ingegaan op de techniek die is gebruikt in de versterkers, de kabels, de luidsprekers en de speler. Dat heeft twee redenen. In de eerste plaats zijn het geen merken die te koop lopen met technische specificaties, white papers, component namen en fancy technieken. Veel belangrijker, techniek is tijdens het luisteren en tijdens de gesprekken met Leen Koopman en Bram Verellen niet aan de orde geweest. Wat we hebben gedaan is luisteren naar muziek. Want daartoe nodigt Rega/Totem/Chord uit. In plaats van het opsommen van techniek draaiden we platen, voelden we ons thuis tussen muzikanten, genoten we van cd, hoorden we gefascineerd hoe een platenspeler zich ontwikkelt in de eerste uren dat hij draait. We spraken over de artiest, de uitvoering van een muziekstuk, passie en beleving. Over de muziek moet u zich druk maken, de techniek laat u over aan de ontwikkelaars. Rega zet daarin de toon, Totem neemt u aan de hand en Chord legt de verbinding tussen elektronica en mechanica. Ik heb een middag lang genoten en spreek de wens uit dat u, luisteraar, klant of relatie, vaak net zo van muziek zult smullen. De beluisterde apparatuur kan u daarin de weg wijzen. Niet voor een dag of week, wel voor jaren en jaren.
Prijzen:
Rega P3 draaitafel: 749 euro
Rega P3 voeding: 275 euro
Joenit MC phono versterker: 600 euro
Sumiko Blue Point Special MC element: 299 euro
Rega Saturn cd speler: 2199 euro
Rega Cursa voorversterker: 1199 euro
Rega Maia eindversterker: 1199 euro
Totem Sttaf luidsprekers: 1999 euro per paar
Chord Anthem 2 interconnect 1 meter: 499 euro per stereo set
Chord Epic 4 luidspreker kabel: 120 euro per stereo meter
Afwerking Epic 4 (2 naar 4): 156 euro voor twee kabels
Chord Power netsnoer 1,5 meter: 215 euro
Nadere informatie:
Joenit
Mechelen (België)
Telefoon 0032 15 285585
Web: www.joenit.com
En/of
Multifoon
Rotterdam
Telefoon 010 2518888
Web: www.multifoon.nl