Bristol Show 2008

De 21ste verjaardag van de Bristol Hifi Show is minder uitbundig gevierd dan mogelijk is verwacht. Een zekere gezapigheid slaat toe, die terug te vinden is in het aantal bezoekers op vrijdag en zondagmorgen. Ook is die terug te vinden in de aanwezigheid, beter gesteld afwezigheid van een deel van de Britse audiopers, waar ik in eerdere edities haast over struikelde.

Het productaanbod gaat steeds meer richting middelmaat en zowel de uitschieters naar boven als naar beneden laten zich niet meer zien. Dat lijkt misschien slecht nieuws, maar voor de doorsnede consument betekent het vaak iets heel anders. Het aanbod in het middensegment wordt weer groter, prijzen zijn realistischer en merken beginnen te snappen dat wij allemaal een Ferrari willen, maar budgettair gedwongen zijn in een Polo te rijden. Dus willen consumenten een luxe Polo en bovendien een auto/set die het gewoon elke dag doet zonder veel onderhoud.

Wie net als ik vier jaar geleden Bristol bezocht vergaapte zich aan buizenversterkers, hoornluidsprekers en draaitafels. Op de 21ste verjaardag is het aanbod van buizen uiterst dun bezaaid, wilde zelfs Tannoy geen hoorn meer neerzetten en waren draaitafels op één, hoogstens twee handen te tellen.

Misschien is het tekenend dat B&W niet eens de moeite had genomen zelfs maar één paar luidsprekers te laten zien. Ze bleven steken bij de Zeppelin (docking, versterker, luidsprekers in één) waar een iPod in past. Hoogmoed, desinteresse, ander beleid of nieuwe wegen? Wie het weet mag het zeggen. Gelukkig namen vele anderen wel de moeite met een vrachtwagen te komen en kregen we genoeg te zien en te horen om de Bristol Show nog altijd een warm hart toe te dragen.

Van boven naar beneden werkt altijd effectief tijdens hotelshows. Op die manier vallen we met de neus in de boter en treffen we drie luisterruimtes met Naim apparatuur. Later zien we de vierde ruimte een paar verdiepingen lager. Naim laat sets zien in al hun prijsklassen. Dat wil zeggen een kamer met de CD5i en de Nait 5i, een kamer met de SuperNait, een kamer om de standaard Naim netsnoeren te vergelijken met hun nieuwe Power-Line snoer en tenslotte een ruimte volgestopt met de 500 series, waar een Avid draaitafel met Naim Aro arm speelt over de nieuwste Naim SuperLine phono versterker. Met echte SBL’s geeft dat een geluid waar menigeen zich moeilijk van kon herstellen.

Er werd netjes afgewisseld tussen CD en LP. Alleen vertelde niemand waar het allemaal om ging. “Men leze de bordjes”, in plaats van een leuke show te geven. Goed beschouwd zou Naim eens moeten vertellen waarom ze met een speciaal netsnoer komen. Dat was toch niet nodig aan een Naim?

Een verdieping lager echt lekker nieuws. Spendor introduceert drie luidsprekers. Twee waren er al een beetje, de prototypes van vorig jaar. Echt nieuw is een monitor met de naam SA1, waarin recent ontwikkelde 15 cm basunit is gepaard aan een tweeter. Het filter bevat uitsluitend hoogwaardige onderdelen zoals ClarityCap condensatoren. De afwerking van de kast staat op hetzelfde niveau als de nu beschikbare Statement van 5000 pond. De SA1 prijs is 1500 pond. Voor de helft is de aloude LS3/5A nog eens geïmiteerd als S3/5R. De SA1 was te beluisteren en maakte vanaf de eerste noot een diepe indruk op ondergetekende. Als de fabrikant de boodschap juist heeft overgebracht krijg ik een paar ter recensie. Ik wacht die dag met spanning af.

Van klein naar immens groot en duur. The Greek Legend zoals ze zelf zeggen toonde bij Amadeus Audio een Ypsilon single ended buizenversterker met bijbehorende voorversterker, cd speler en luidsprekers. De afmeting van de eindtrap komt niet overeen met de 46 Watt die hij levert. Intern uitsluitend amorfe transformatoren. Om een prijsidee af te geven: cd 10.000 pond, passieve voorversterker met trafo 10.000 pond en eindversterker 19.000 pond. Kostbaar, een groot geluid en ware klasse.

Ayon, Tannoy en Leema

Vienna Acoustics en Rel spelen onder één hoedje in Engeland. Qua vorm aantrekkelijk zijn de Schönberg series luidsprekers met hun aluminium behuizing. We kenden ze al, net als de meer conventionele serie met namen van grote componisten. Misschien zijn ze intern anders, uiterlijk veranderde er niets. Bij REL wel, de oude Richard Lord, die het bedrijf inmiddels heeft verlaten, kan nooit gelukkig geweest zijn met de nieuwe vormgeving van de subwoofers en de vaak felle kleuren. Het zij zo. Aan alle Britse tradities wordt getornd.

AVI, helaas tijdelijk zonder Nederlandse importeur kreeg ik te horen, bracht slechts hun kleine actieve systeem mee. Een wolf in schaapskleren, waar in de monitor een actieve versterker is ondergebracht, een d/a converter, actieve scheidingfilters etc. Samen met een tweede monitor als slave (zonder DAC) en een subwoofer is deze set luidsprekers een compleet systeem, dat op afstand bedient genoeg heeft aan een cd loopwerk om tot grootse prestaties te komen. Dat moeten we gewoon weer kunnen krijgen in Nederland, want het systeem is haast uniek in zijn compactheid zonder enige concessie aan het geluid te doen.

Meer subs bij MJ Acoustics. Van klein en gekleurd (uiterlijk dan) tot een mega sub die op zijn indrukwekkende zijkant lag om de forse Volt unit te tonen. Verborgen in het groen en blauw van plantjes maken eigen MJ Acoustics luidsprekers geluid. De tijd dat MJ alleen subs fabriceerde is voorgoed voorbij.

Bij distributeur Metropolis gaat Engeland in de vorm van een Lumley draaitafel hand in hand met het Oostenrijkse buizenversterker merk Ayon, dat succesvol aan het worden is. Daarnaast Coda voor en eindversterkers uit de USA en verdwaald een Edgar CD speler uit Tsjechië. De set met Ayon klonk geweldig, jammer dat de Lumley niet mee speelde. Doorgedrongen tot de UK is Acoustic Systems van Frank Tchang. Ineens duiken in het Marriott hotel de “resonerende schaaltjes” op. Meegedreven op de Ayon stroom. Coda is een echte krachtpatser in de goede USA traditie. Tot 25 Watt in klasse A daarna tot 440 Watt per kanaal bij 4 Ohm in klasse B. Meer dan 100 Ampère stroom gaat door de luidspreker als de Coda fors kracht zet. Niet eens uit China, echt uit de USA.

Even wat bijzonders. Roundtree heeft een luidspreker neergezet die er vreemd uitziet. Nader bekeken zien we aan de bovenkant van de kast een plat liggende woofer met de magneet omhoog. Om de woofer een geperforeerde en rondgebogen staalplaat, die aan de voorzijde een bandtweeter vasthoud. De kast is hoog en slank, staat op pootjes op een RVS plaat. De weergave benadert een rondstraler en is verrassend goed. Naar we hebben begrepen is het een vrijwel productierijp prototype. Dit zijn de snoepjes waar we zelf eigenlijk voor naar Bristol gaan. Een klasse luidspreker systeem dat aandacht verdient.

Tannoy deed het zeer voorzichtig met een Revolution Signature systeem. Was er ooit de kwijlopwekkende Glenair of een hoorn met een dual concentric, Tannoy daalt af tot het grote publiek met deze kleine reflex waar nog wel een dual concentric unit in is gehuisd. Persoonlijk was ik niet onder de indruk. Net zo min als mijn Hollandse medereiziger die verslaafd lijkt aan de echte grote Tannoy’s. Voor wie de zuil nog te groot is, Tannoy heeft in dezelfde serie twee boekenplankmodellen.

Een verhaal op zich is Leema. Terecht uiterst succesvol, demonstrerend in twee kamers. We hadden onze oren gespitst voor de nieuwe Stream CD speler en de Pulse versterker. Leema liet ze muziek spelen over een heel kleine 2-weg en het klonk nergens naar. In de kamer ernaast bevonden zich grotere Leema systemen die de sterren van de hemel speelden. Alleen niet met de Stream & Pulse.

De Nederlandse importeur van Leema, die we tegen het lijf liepen, begreep niets van onze kritiek. Kennelijk hadden zij andere muziek opgezet. Wat wel blijft is dat ik razend nieuwsgierig ben naar de elektronica die door Leema op deze beurs is geïntroduceerd. Zo heeft bijvoorbeeld de Stream maar liefst 16 stuks 24 bit/192 kHz Delta Sigma converters aan boord. En is de Pulse een kleine superstabiele krachtpatser die er 80 Watt aan 8 Ohm uitgooit of 150 aan 4 Ohm.

KEF, Marantz en Quadraspire

Kef is een verhaal apart. Boven in de hotelkamers raak ik niet opgewonden. Veel later beneden beluisteren we de Kef Muon en ik ga plat. Haast letterlijk want het systeem heeft een enorme impact. Wat een groots geluid. De speakers zijn erg imposant qua afmeting, uitgevoerd in een zilverglans, en worden aangestuurd door Musical Fidelity apparatuur. Wat mij betreft het beste en meest imposante geluid op deze show. Los liggen de diverse drivers om te laten zien hoe het systeem is opgebouwd.

Wie in de Muon net als ik zware units verwacht met enorme magneten komt bedrogen uit. De grootste woofer weegt maar een paar kilo. Veel kunststof (het hele frame) en toch zo presteren. Petje af voor Kef dit keer. Leuk is dat Kef boven laat zien wat er in de kasten van de Reference serie zit. De subwoofer verbaast ons het meest. Een Spaceshuttle is er niets bij.

Marantz had een leuke aanbieding op de beurs; 6002 modellen met Mordaunt Short speakers. Klinkt gewoon goed en wie in het weekend zijn slag sloeg bespaarde op de set 80 pond. Want op de Bristol show kun je gewoon kopen, omdat de organisatie in handen is van twee winkelketens. Meerdere verkooppunten helpen de bezoekers graag.

Bij importeur HIAudio zagen we iets vreemds. The Cartridge Man heeft bedacht dat een soort Velcro band om het plateau van de speler, gecombineerd met eenzelfde soort band om de motorpoelie en het plateau een speler kan aandrijven in een continue slip. Zonder enig geluid van de motor over te dragen naar de speler zelf. Het ziet er niet uit, werkte echter wel. Ik raakte persoonlijk meer opgewonden van de Hadcock armen op de spelers. Helaas zijn ze verschrikkelijk duur aan het worden.

PMC heeft veel van zijn luidsprekers moeten uitrusten met een andere tweeter. De nieuwe PMC’s zijn te herkennen aan de toevoeging i, dat staat voor Improved. Ik had van PMC iets orginelers verwacht als “I’ve got a new tweeter”. Altijd lastig op een beurs om te beoordelen, maar ik heb de stellige indruk dat de nieuwe unit zorgt voor meer rust, een breder beeld en fraaiere stemweergave. Zelf is PMC erg verguld van de i-serie.

Fijn is dat PMC altijd in dezelfde ruimte speelt, met dezelfde apparatuur en dezelfde luidsprekers. Vandaar onze uitspraken over het verbeterde hoog. Navraag leert dat een upgrade van oudere systemen niet mogelijk is. Want intern is de kast gelijk aangepakt, de tweeter heeft een andere maat en het filter is aangepast. Bij PMC bestaat een filter niet uit een enkele spoel en condensator. Daar zit heel wat meer op en aan. Blijft een merk om op te letten.

Monitor Audio zagen we her en der. De nieuwe Bronze lijn is uit. Heftiger zijn de Platinum series. Super fraaie kasten in exotische houtsoorten, afgewerkt met echt leren fronten. De tweeter is een keramisch gecoate aluminium/magnesium bandtweeter. Het blad What Hifi gaf er een show mee, Cyrus gebruikte ze aan hun apparatuur en Monitor Audio liet ze zelf horen. Heftige systemen voor wie het geld en de ruimte heeft.

Exposure showde het MCX systeem bestaande uit een bovenlader cd speler, voorversterker en monoblokken, die als een toren op elkaar passen. In 2007 nog een prototype, nu in productie. De eindversterkers (300 Watt/8 Ohm, 600 Watt/4 Ohm) kunnen zowel single ended als gebalanceerd worden ingezet. In de voorversterker passen optionele MM of MC phono versterkers als insteekkaart.

Deze oude zeur wil er ook een tuner bij, maar die maakt Exposure niet. Maar die komt er volgens de Nederlandse importeur wel. Om het gat tussen de MCX en de 3010 serie te dichten komt Exposure nog met iets nieuws. Wat ook de importeur niet wilde verklappen. Het MCX systeem komt naar Nederland, ter plaatse werd het besteld. Maak een afspraak met de Exposure dealer, dit belooft iets echt bijzonders te zijn van een fabrikant die sinds jaar en dag faam geniet.

Proac en Michell toonden weinig nieuws en brachten zoals gewoonlijk een prima geluid voort. Proac vergeten we te veel in onze streken, fout want dat verdient een Proac niet. Bovendien eindelijk lekker vinyl als bron.

Quadraspire is net niet rijk genoeg geworden van het QX! voetje en produceert door. Ze bedachten de “Sunoko-vent”. Een rek waarbij de planken voorzien zijn van sleuven om nog minder te kunnen resoneren, restjes resonanties snel kunnen worden afgevoerd via de staanders naar een nieuw soort voetje. Ik krijg een model ter recensie. Leuke bijkomstigheid, een buizenversterker kan lekker zijn warmte kwijt via de sleuven in de planken. Uiteraard in alle mogelijke houtsoorten leverbaar, bovendien in glas en plexiglas (nou ja, de gewone/reference rekken, niet de Sunoko-vent).

Van den Hul, Neat en Focal

Aalt Jouk van Van den Hul was er weer en keek een beetje beteuterd. Hij mocht zijn nieuwe element wel toelichten, maar niet laten horen vond concurrent Ortofon, die bij dezelfde distributeur onderdak vindt. Van den Hul is onderhoudend als altijd en laat de nieuwe Fushion kabel zien, zijn HDMI product en een busje met PssPss. PssPss is overal goed voor, contacten reinigen, wasmachines inspuiten, krakende autodeuren en Van de Hul denkt dat je er ook je platen mee kunt reinigen. Om te voorkomen dat in sommige landen namen verkeerd vallen noemde hij het spul zoals het klinkt als het uit het busje komt: PssPss. Neemt u mij niet kwalijk dat ik mij in dezelfde kamer even verlekkerde aan een beul van een Roksan versterker en vrolijk gekleurde Pro-ject platenspelers.

Joenit ademt Rega, Totem en Chord. In een volle kamer deden twee Arrow’s van Totem alsof ze vele malen groter waren. Het Engelse publiek leek duidelijk gecharmeerd. Bram Verellen had dit jaar het rijk alleen. Hij speelde zijn eigen muziek vanaf een gifgroene Rega platenspeler. Dat heeft hij van zijn vader, weet ik zeker. iPod’s all over the place. Eclipse luidsprekers spelend vanaf een Music Cocoon. Ik kan er maar niet aan wennen. Waar zijn de gouden tijden van SACD, CD of LP. Dat is waar, SACD, ik zag het nergens. Helemaal nergens meer. Is dat een omen? Wel zagen we Blu-ray op schermen, plasma en LCD. De winnaar wat mij betreft is Pioneer. Wat een beeld geeft Kuro.

The Funk Firm is betrouwbaar bezig met vinyl. Zijn eigen platenspeler, Linn upgrade en motorsturing. Net uit met een interconnect en een arm. De arm zagen we maar een stukje van, de maker is als de dood dat iemand zijn idee steelt voor het patent rond is. Kort gezegd komt het er op neer dat de dwarsdruk compensatie bij deze arm niet overal gelijk is. Dat hoort hij ook niet te zijn: “iets dat je nooit realiseert met magneten, draadjes of veertjes”,  zegt Arthur. Serieus spul al zag de demo ruimte er uit als een rommelhok. De inmiddels geaccepteerde Funk platenspeler is er nu in een super uitvoering van kristalhelder materiaal en heet Saffire. Daarop de A.N.T.I. F*X arm. Wie verzint zo’n naam! Het staat voor A Neutral Transcribing Instrument, F dot Cross.

Chapter Audio heeft problemen gehad met de toelevering en laat daarom nu pas weer ruim van zich horen. Ze leveren in de UK naast de eigen apparatuur Mark & Daniel luidsprekers en zijn daarmee terecht erg succesvol. De kleintjes klinken groots, zeker aan de Chapter elektronica. Ik hoop er eindelijk eens mee te kunnen spelen thuis.

Wat te zeggen van Neat. Het is goed, klinkt goed, oogt goed, is betaalbaar en betrouwbaar. Ga eens luisteren en plaats een Neat achter een Naim. Pak een stukje jazz en je koopt de set. Simple as that, old chap. De Momentum serie kent de 4i met een naar beneden stralende Isobaric woofer opstelling (twee woofers in tandem waarvan één de binnenkant van de kast “ziet” en de tandem woofer de buitenwereld. Of de 3i die hetzelfde doet in een monitor. Voordeel is: een twee maal zo diep laag zonder de kast groter te maken.

World Design liet maar op zich wachten. Eindelijk hebben we de toezegging de buizen phono versterker naar Nederland te krijgen. Die gaan we bouwen (het zijn kits) en het resultaat komt op het DIY gedeelte van onze site. Het duurt allemaal lang in Engeland maar het komt.

Tja, Ruark, die was er niet. Wel Vita audio wat door Ruark is geïnitieerd. Navraag leerde dat Vita tijdelijk de core business is en met enige schaamte moesten de heren bekennen dat Ruark even op een zijspoor zit. Gelukkig niet op een dood spoor zo is mij verzekerd. Vita levert van die handige radio’s, met CD, iPod docking en afstandbediening. Speciaal voor de Nederlandse markt gaat het FM gedeelte in kwaliteit naar boven bijgesteld worden. Want loopt iedereen in de UK met DAB rond, wij hebben dat maar zeer beperkt. Ik heb de heren de ellende van DAB in Nederland maar eens duidelijk gemaakt, want ze kregen de indruk dat de importeur zit te slapen. Er mochten van het R4 Music Station geen foto’s worden gemaakt, wij hebben ze lekker toch!

Focal maakt ook al van die rare stappen. Ik sprak ze aan op de ronde Dôme speakers en subwoofer. Dat was tegen het zere been van de ontwerper want, zo verzekerde hij mij: “De Dôme wordt gemaakt in Frankrijk en bevat echte Focal units”. Ik ga persoonlijk liever om met de nieuwe Electra “S” met de laatste tweeter onder de Be lijn, of met een Chorus 816 W. De laatste luidspreker is oorspronkelijk gemaakt voor de Nederlandse markt en heeft de bekende “W” conus units die normaal pas vanaf de Electra te vinden zijn. Door het succes komt de luidspreker nu ook uit in een beperkt aantal andere landen. En natuurlijk, ook bij Focal kwak je ergens je iPod in naast je computer.

Audiolab, NAD en Arcam

Ondertussen zit ik in de kelder van het hotel waar de deur van Meridian stijf gesloten blijft. Omdat ik het vertik ruim een uur voor de deur te wachten weet ik niet wat ze hebben staan. Ik haat dergelijke demo’s. Dus gaan we naar Dynaudio en luisteren we kort naar de Sapphire. Echt uit de verf komt het niet, zeker niet na de Kef Muon in de kamer ernaast. Calimero concurrentie noemen we dat. Zij zijn groot en ik ben klein.

Heftig fraai in uiterlijk en klank is Chord Electronics. Uitgevoerd in bling bling, aluminium of zwart. Met blauw licht of rood. Kostbaar maar oh zo fraai.

Een volle kamer bij Audiolab en Mission die tot dezelfde eigenaar behoren. Audiolab heeft een nieuw muziek systeem. Helaas is de foto mislukt en was er nog geen folder. Ik blijf u schuldig wat het ding precies kan, ik weet nog wel dat hij sterk de aandacht trok en een compleet Music center met harddisk bevatte. Let op het merk de komende tijd.

NAD timmert aan de weg met de Viso lijn. Modern vormgegeven dvd receivers, in 5.1 of 2.1, die ver af staan van de “grijze” reputatie. Interne scalers tot 720p en 1080i. 45 Watt per kanaal en speelt alle formaten behalve Blu-ray. De stand was ongekend vol, naast NAD staat in dezelfde ruimte Q Acoustics vreselijk herrie te maken en zie we PSB luidsprekers. Ik dacht dat we de tijd van explosies voorbij waren en weer muziek draaiden. Een fraaie dame sierde maar heel even het scherm, ze verdween helaas in een nieuwe serie ontploffingen. Langzaam maar zeker komen we aan de losse flodders. Ruimtes waar een echte demo niet te geven was vanwege de drukte, of men staat in een open stand.

Gedenkwaardig is van Arcam de Solo Mini, de Solo Movie 2.1 en een lief luidsprekertje. Van Cyrus niks nieuws. Spectral meubels steeds een stapje verder en mooier. Meridian met in/on-wall speakers die geweldig kunnen presteren, maar die we niet hoorden. Tangent met radio’s en mini systemen. Ze zien er prachtig uit maar ik heb er niet zoveel mee. Audica waar we eigen gebakken koekjes kregen vanwege de introductie van de glanzend zwarte CX serie. Die is zo zwart dat hij niet te fotograferen is.

Er waren heel veel stands met tijdschriften, cd’s of vinyl. Even speciale aandacht voor The Audio Critic waar Paul Messenger hoofdredacteur van is en Martin Collums de uitgever. Geen advertenties, messcherpe recensies en veel achtergrond in het blad. Een jaarabonnement voor zes nummers is duur, maar wel de moeite waard. Leuk toch om te lezen dat de top van de hifi recensenten in Engeland de eerste behoorlijk presterende klasse D versterker nog moeten tegenkomen. Het blad bundelt honderden jaren luisterervaring.

iTube uiteraard. Nog meer iPod docking bij Roth. Dat komt naar Nederland kreeg ik via de telefoon verzekerd. Chord Company waar Nigel Finn (schrijft ook voor The Audio Critic) constant werd belaagd door het publiek. Zijn open wijze van vertellen en voorlichten werpt duidelijk succes af.

Acoustic Energy gaat de pro wereld opnieuw tegemoet. Dit keer met een echte “pro-kast” die plat ligt. De AE22 is verkrijgbaar in een passieve en een actieve uitvoering. Hoe vol moeten de studio’s wel niet staan met speakers want PMC, B&W, AVI, ATC en vele anderen claimen alle bekende studio namen in de wereld van geluid te voorzien. AE natuurlijk ook. De AE22 is net uit maar zou overal al staan. Wel een attractief ontwerp.

Verspreid door het hotel bevinden zich projectors en schermen van vele fabrikanten. Wegens gebrek aan kennis van die dingen kan ik alleen maar zeggen dat ze mooi beeld geven. Loewe deed het eenvoudig: één tv in een kamer, dat was alles. Het bleef er angstig stil. In het gebouw naast het Marriott geeft Russ Andrews (accessoire leverancier) demo’s wat kabels doen in een set, wat stroomvoorzienig voor invloed heeft, opstellingen, invloed van meubels. We hebben een paar lezingen bijgewoond en we kunnen alleen maar zeggen dat hij op een zeer eerlijke manier zijn punt weet te bewijzen. Het was de moeite meer dan waard.

Tenslotte eindigen we als gewoonlijk met pijnlijke voeten in de bar en eten later op de avond heerlijk Indiaas. We kijken verbaasd naar de Engelse uitgaansjeugd; met een kledingkeuze alsof februari midden in de zomer valt. Vervolgens laten we ons terugvliegen met EasyJet; die ons een poot uitdraaide vanwege een wisseling van een passagier (hoofdredacteur Marc Brekelmans moest jammer genoeg het bed houden met griep). Aangekomen op Schiphol gooiden we met een zucht van verlichting de verzamelde documentatie in de auto en snelden we naar huis en haard om zo de 21ste Bristol Show achter ons te laten. Moe maar voldaan zeggen ze toch?