Hoe verbeter je het geluid van een televisie?
Wie in het afgelopen decennium een nieuwe televisie heeft aangeschaft, is er al achtergekomen. Met het dunner worden van de TV door de technieken LCD, LED en Plasma is er weliswaar een verbeterd design verkregen, maar met het afslanken van de diepte van de tv is ook de kwaliteit van het geluid flink afgeslankt.
HiFi.nl vond het daarom tijd om alle huidige mogelijkheden en verschillen nog eens op een rijtje te zetten. Want wie toch wil genieten van een vol geluid ontkomt niet aan een extra set luidsprekers en versterking.
Of toch niet? Terugdenkend aan de conventionele beeldbuistelevisie was de layout van het luidsprekersysteem eenvoudig maar doeltreffend. Een beetje televisie was voorzien van twee luidsprekers naast of onder de beeldbuis die een redelijk stereobeeld konden neerzetten. Voor de lage tonen zat er achterin de kast van de tv een subwoofer die het (mono) weergeven van lage tonen voor zijn rekening nam. Een soort 2.1 systeem, waarmee de gemiddelde huiskamer prima van geluid werd voorzien. Met de intrede van Home cinema en Dolby ProLogic werd het in de jaren negentig ook mogelijk om meerdere luidsprekers aan te sluiten om via de televisie van surroundgeluid te kunnen genieten.
De kenners herinneren zich vast wel de indertijd zeer succesvolle Philips Matchline televisies uit de 9000-serie, die eerst met bedrade en later zelfs met draadloze speakers leverbaar was. Die tijd is niet meer. Lees daarom de volgende opties, en de afsluitende tips!
Optie 1: alleen een televisie
Natuurlijk zijn veel televisiemerken zich ervan bewust dat de beperkte kastruimte van de huidige platte televisies voor problemen zorgen op het gebied van geluidsweergave. Nu zijn er enkele merken die zich er al een voor tijd inzetten om een handige oplossing te bedenken voor dit ‘euvel’. Om meteen maar bij Philips terug te komen; de topsegmenten van de LED-tv’s van dit merk bezitten een subwoofertechniek om toch een vorm van laagweergave te kunnen bieden. Die zaten eerst in de achterkant van de televisie verwerkt, maar worden tegenwoordig in de voet gemonteerd. Dit biedt –vooral bij spraak- een redelijke aanvulling op het frequentiebereik.
Philips 9000-serie met SoundStage in de standaard
Maar ook andere merken hebben technieken uitgevonden die het beperkte frequentiebereik van een televisie zouden moeten aanvullen. Er bestaan zeer platte televisies (bijvoorbeeld van Samsung en LG) die aan de achterkant een platte subwoofer bezitten. Deze driver is meer een soort vlakke conus die vibreert dan een conventionele woofer met uitslag van de conus. Andere televisies laten zelfs delen van de behuizing meetrillen. Oplossingen die wellicht iets toevoegen, maar de kwaliteit van de laagweergave wordt er niet beter op.
Sony brengt sommige televisies uit met een speciale standaard die als soundbar kan dienen, met als nadeel dat ophangen meteen het voordeel wegneemt van de wat betere geluidskwaliteit. Natuurlijk zijn er ook de merken die in het land der beeldschermen zijn gestapt met een ander oogpunt. Zo hadden Harman/ Kardon en Marantz ooit een televisie in het assortiment. En natuurlijk zijn de designtelevisies van Loewe en Bang & Olufsen door de excentrieke vormgevingen best in staat om toch wat kastruimte te herbergen voor luidsprekers.
Helemaal bekend op dit gebied is de Bose VideoWave televisie (inmiddels opgevolgd), die toch wel een minimale diepte van 14 centimeter kent. Een pure concessie aan het geluid, alleen kan je niet meer van een echt platte televisie spreken. En plat is toch wel de toekomst, nee, van het heden! Tot slot zijn er fabrikanten van tv’s die losse luidsprekers aanbieden die passen bij de televisie.
Optie 2: Home Cinema
En daaruit kan eigenlijk geconcludeerd worden dat je met een nieuwe televisie niet onder een vorm van versterking uitkomt. Ook dat weten de meeste fabrikanten al sinds de jaren negentig. Met de komst van de surrounddecoders en de digitale vormen van beeld- en geluidopslag zoals dvd, Blu-ray en later ook streaming bronnen zijn de home cinema sets niet meer weg te denken uit de winkels. Natuurlijk zit er een groot verschil tussen de standaard gooi-en-smijt setjes die meer kunststof dan elektronica bevatten en de echte home cinema componenten. Bepalend voor wat er in huis komt te staan zijn vaak drie zaken, waarbij er altijd één de boventoon voert. Dat zijn functionaliteit, vormgeving en kwaliteit.
Functionaliteit
In zeer veel gevallen zal een televisie gewoon in een huiskamer staan of hangen. Niet zo gek, de gemiddelde woning in ons land telt één grote ruimte waar wordt geleefd. In verhouding tot andere welvarende landen zijn de Nederlandse huiskamers nog niet eens zo groot. Dan is het logisch dat er wordt gekozen voor een niet al te groot systeem wordt gekozen. Dit systeem kan bestaan uit losse componenten gecombineerd met twee, vijf of zeven luidsprekers, al dan niet voorzien van een extra subwoofer voor ondersteuning in het laag. Het voordeel van losse componenten behoef ik op dit medium eigenlijk niet eens te noemen, maar de uitwisselbaarheid van componenten is een item dat hierbij voor veel gemak zorgt. Wie meer luxe zoekt kiest voor een complete domotica-inrichting. Een centraal aangestuurde server kan –eventueel- meerdere ruimtes van beeld en geluid voorzien en alle losse componenten zijn simpel weg te werken in één enkele kast. De voordelen en mogelijkheden hiervan zijn eindeloos, de prijzen helaas ook...
Vormgeving
Wellicht het meest doorslaggevend voor de keuze van versterking voor het geluid van een televisie is toch wel de vormgeving. Al dan niet bepaald door de –vaak vrouwelijke- wens voor ruimte en rust in de leefomgeving is het deze groep die vaak kiest voor een alles-in-één home cinema oplossing. En ja, hier spelen de fabrikanten al jaren op in (het begon ooit met de Bose Acoustimass ‘melkpakjes’). Nog steeds is op vrijwel iedere straathoek een home-cinema-set te koop en zelfs bij Aldi en Blokker is deze productgroep al jaren vertegenwoordigd. Legden de kopers van het eerste uur nog netjes luidsprekerdraden langs de plinten, zo zijn er nu best leuke draadloze surroundoplossingen te koop. En wie al een set heeft maar geen kabels meer wil zien lopen kan altijd nog kiezen voor de zenders en ontvangers van merken als JBL, Marmitek of Philips, om maar een paar voorbeelden te noemen.
Bose Acoustimass 10 speaker system
En zulke sets kunnen best een leuke oplossing bieden voor theater- of gewoon tv-geluid in de huiskamer. Tegenwoordig is er ook best wel een redelijke geluidskwaliteit te behalen uit deze oplossingen, die vooral mikken op de totaaloplossing in home cinema. In elk budget is wel een interessant artikel te koop, zelfs echte audiomerken als Marantz of Linn zien nog steeds brood in deze apparaten, getuige de nieuwe Kiko van het laatste merk. Maar dan wel met een streamingoplossing en hoogwaardige componenten. Er zijn natuurlijk merken die zich volledig richten op stijl (Bose), op de instapmarkt (Samsung, LG, Philips, Panasonic, Pioneer en ga zo maar verder) en merken die een beetje van beide werelden pogen te verenigen (Harman/ Kardon). Door de kleine hoeveelheid ruimte die zowel de sets als de speakers innemen is dit nog steeds de grootste groep in aantallen, hoewel de vraag naar stereocomponenten weer flink aantrekt. Want muziek klinkt nog steeds het beste over een volwaardige luidsprekerset met goede componenten, maar dat is op dit medium waarschijnlijk preken voor eigen parochie.
Linn Kiko
Een flink aantrekkende markt is die van inbouwluidsprekers. Belangrijk genoeg om te noemen want naast de overduidelijke domotica-toepassingen is de inbouwspeaker ook ideaal voor veel huizen. Inbouwluidsprekers besparen ruimte, zijn feitelijk onzichtbaar weg te werken en bieden vaak veel kwaliteit. Merken als Focal, Jamo, B&W, Thiel, Totem en ga nog maar even door, allemaal leveren ze inbouwspeakers in diverse prijsklassen. Mocht je gaan verbouwen is het best interessant om eens je licht op te steken bij een erkend dealer.
Als inbouwen geen optie is, maar vloerstaande weergevers ook niet, dan zijn er ook opbouwluidsprekers te koop. Al dan niet met een THX-certificering zijn opbouwspeakers erg makkelijk te plaatsen en zo kan een Home Theater toch gestalte krijgen. Heel veel bioscopen maken gebruik van dit type luidspreker.
Bowers & Wilkins CI 800
Kwaliteit
Als derde bepalende factor voor de keuze van versterking en verbetering van het geluid van een televisie is kwaliteit. Om het heel kort door de bocht te determineren: wie gaat voor kwaliteit kan of wil geen concessies doen aan uiterlijk of gadgets. Dit is nog steeds een nichemarkt in Nederland, hoewel de echte home cinema liefhebbers hun weg inmiddels wel weten te vinden naar de gespecialiseerde winkeliers in ons land. Naast een goede tot zeer goede kwaliteit van de componenten, is ook de ruimte geoptimaliseerd voor home theatergebruik. En dan gaat het verder dan de beste kwaliteit van het scherm (of een beamer natuurlijk). De ruimte waarin wordt gekeken naar beeld is ook geoptimaliseerd voor een goed geluid. Akoestische demping en filtratie, een optimale kijk- en luisterpositie en een goed zitmeubel zijn vereist. Een droom voor velen, slechts enkele gelukkigen hebben zowel de ruimte als de liquide middelen om het te realiseren.
Optie 3: alleen luidsprekers
Veel televisies zijn voorzien van een hoofdtelefoonaansluiting, een digitale uitgang of een stereo-aansluiting. Om toch te kunnen genieten van een voller geluid zonder extra apparaten (of met ruimtegebrek, bijvoorbeeld op een slaapkamer) kan worden gekozen voor een oplossing door losse luidsprekers te gebruiken.
Wie een televisie ophangt zou best wel eens naar een soundbar kunnen kijken voor een verbetering in het geluid. Soundbars zijn te verkrijgen met en zonder subwoofer, al naar gelang de wensen. Door nieuwe digitale technieken is het ook mogelijk om surrounddecoders op te nemen in een soundbar en zo kan zelfs een 7.1 geluidssignaal worden nagebootst. Let wel; een echt meerkanaals geluid haal je ook uit een meerkanaals oplossing, maar de soundbar is een goede middenweg. Er zijn veel leveranciers van soundbars, naast de bekende fabrikanten van televisies zijn ook merken als Boston Acoustics en Teufel Audio in dit segment flink vertegenwoordigd. Door HDMI met Audio Return Channel (ARC) te gebruiken kunnen deze soundbars het beste geluid decoderen en omzetten.
Natuurlijk zijn ook actieve luidsprekers aan te sluiten op een televisie. Onder andere de afstandsbedienbare stereospeakers van Dynaudio (de Xeo 3 en de Xeo 5), maar ook Teufel Audio’s Raumfeld weergevers zijn prima in te zetten voor tv-geluid. En er is meer. Ook Jamo, Adam, Dynaudio en nog meer merken hebben actieve speakers in het assortiment.
En het geheim van de smid voor een goedkope verbetering van tv-geluid: koop een goede set PC-speakers. Oké, niet audiofiel verantwoord misschien, maar door de vaak geïntegreerde HDMI- of digitale aansluiting op de ontvanger van deze speakersystemen is met relatief weinig geld een surrounddecoder neer te zetten met vijf speakers en een subwoofer. In een kleinere ruimte en met een beperkt budget kan dit best een aanwinst zijn voor tv-geluid en film. Ook de stereovariant hierop is een prima budgetoptie. En een compacte speaker die onder de voet van de televisie wordt geplaatst, met versterking aan boord, is ook een optie. Het jongste voorbeeld hiervan is natuurlijk het Bose Solo TV Sound System.
Bose Solo TV Sound System
Een andere oplossing is een tv-meubel met daarin een geïntegreerde versterker en speakers, al dan niet voorzien van een decoder met virtuele surroundopties. Handig voor ruimtes met een strakke vormgeving en simpel te verplaatsen. Goed, ook een dergelijk meubel beperkt de kwaliteit enigszins door de mindere ruimte voor de speakers, maar het kan in sommige gevallen best interessant zijn.
Een aantal tips
Vooralsnog zijn de technieken in beeld en geluidsweergave nog lang niet uitgedacht. Innovaties zullen ons ook de komende jaren worden voorgeschoteld. De televisie wordt steeds dunner, dat is een ding dat zeker is. En wie denkt dat het einde van de techniek in zicht is, vergist zich. Er is tegenwoordig al papier dat geluid kan weergeven en met de komst van onder andere OLED, brilloze 3D en 4K komt wellicht weer een heel andere vorm van televisiekijken aan de orde.
De Samsung LED ES9000 Smart TV op de IFA 2012
Feit is dat het geluid van de huidige televisies steeds matiger wordt en één van bovenstaande opties bijna noodzaak worden. Wie gaat voor het beste in geluidskwaliteit zal niet ontkomen aan een echte home cinema-installatie. Wie gaat voor design moet dus leven met een compromis. En wie het kan betalen, laat een domoticasysteem inbouwen, om de eerste twee opties te combineren.
Of je houdt -financieel- helemaal nérgens rekening mee..
Ik wil dit artikel graag afsluiten met enkele nuttige tips:
• Let bij het kopen van een nieuwe televisie op de aansluitingen. Wil je de tv ophangen, dan moeten de aansluitingen niet haaks op de tv gemonteerd zitten, anders komt het toestel alsnog ver van de wand af.
• Maak van tevoren een wensenlijst en een schets van jouw ruimte met de beoogde plaats voor de televisie, de eventuele set en de speakers.
• Wil je alleen speakers op een televisie aansluiten, zorg dan dat deze afstandsbedienbaar zijn om de hardheid te regelen. Een andere optie is om de hoofdtelefoonaansluiting te gebruiken, sommige televisies hebben hiervoor in het menu een volumeregeling.
• Een televisie met luidsprekers die aan de onderkant geplaatst zijn (met de richting ook naar beneden) kunnen op glazen of dunne houten meubels een verstrooid en schel geluid geven.
• Luister in de winkel ook naar het geluid van een televisie, onderling zijn er zeer grote verschillen.
• Gebruik waar mogelijk een goede digitale- of HDMI-kabel. Dit gaat zeker ook op voor de geluidskwaliteit.
• Kies in het geval van draadloze speakers voor een goed doordacht ontwerp. Vaak zijn goedkope speakers erg onderhevig aan ruis en storingen.
• Een goede dealer laat je de verschillen horen tussen componenten en speakers. Geef de dealer de tijd om dit voor je op te stellen om een zo goed mogelijke demonstratie te kunnen bieden. Vaak werken winkeliers op afspraak om je zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn. ‘Zomaar’ op een drukke zaterdag binnenlopen heeft niet altijd voordelen.
En om af te sluiten: jouw oren zijn nog steeds de beste raadgevers!