High End 2009 - München dag één

De High End Show in München gaat geschiedenis schrijven. Voor de 27ste keer een beurs houden is een knap staaltje werk. Zeker omdat de beurs in het recente verleden verhuisde van Frankfurt naar München. Ingegeven door gebrek aan kamers en de wens van de exposanten te kunnen beschikken over grotere luisterruimtes en meer faciliteiten. Het was een gok, de verhuizing, maar de beurs loopt beter dan ooit. Elk jaar zijn er meer exposanten, komen er meer bezoekers. Crisis of geen crisis.

Op vrijdag telde de organisatie ruim 5200 bezoekers, los van de pers en de vakbezoekers die niet meetellen in de officiële cijfers. Duidelijk is te merken dat het karakter van de beurs is verschoven in de laatste paar jaar. Was de High End Show ooit een Duitse en min of meer regionale show, nu is het een internationaal gebeuren waar handel en industrie elkaar ontmoeten. Waar nieuwe producten voor Europa het licht zien en waar het aantal buitenlandse bezoekers een steeds groter aandeel heeft. Dat leidt er toe dat sommige Duitse importeurs afzien van deelname, zij moeten het meer hebben van de regionale beurzen, terwijl de merken die zij vertegenwoordigen zelf op de beurs gaan staan. Voorbeelden zijn Crystal Cable, Atoll, PMC en Primare. Volgend jaar scharen zich daarbij Focal en mogelijk B&W Loudspeakers, beide nu helaas afwezig, al kon ik hun speakers wel elders vinden.

Die “internationalisering” heeft zijn weerslag in het aanbod. Grote en kostbare systemen voeren de boventoon. Betaalbare producten delven wel eens het onderspit in het gigantische aanbod. Wat bovendien blijft zijn de eendagsvliegen, die veel geld investeren om op de beurs te staan, een volgende keer al van de markt verdwenen zijn. Soms wel de smaakmakers en de vernieuwers waar grote bedrijven de ideeën vandaan halen. Drie dagen zwierf ik over de beurs, verzamelde materiaal en ruim 600 foto’s. Alleen al een klus om alles uit te zoeken. Zelfs al splits ik dit verhaal in drie delen, dan nog zal ik merken moeten overslaan, producten niet noemen en ongetwijfeld zaken vergeten. Vergeeft u mij, alle geheugenruimte onder mijn schedel raakte aan het eind van elke dag te vol. Voor 2010 zal ik proberen een USB aansluiting in de navel te laten zetten voor externe opslag.

Vier armen

Hoe ver kun je gaan in high end weergave. DaVinciAudio Labs presenteert bij meubelbouwer Copulare een AAS Gabriel draaitafel met vier armen en vier elementen. Een aardige binnenkomer de eerste dag. Een ongelofelijk stuk vakwerk dat de droom vormt voor elke recensent vanwege de flexibiliteit. Maar helaas onbetaalbaar blijkt.

Buurvrouw Ulla Scheu steekt er wat schril bij af, al is dat bij nadere inspectie niet het geval. Scheu maakt heel fraaie draaitafels, geheel in eigen beheer, maar maakt het door het prijsbeleid haast onmogelijk een Nederlandse vertegenwoordiger te behouden. Ook hier de mode om drie armen te monteren. Eveneens uit eigen keuken. Vooral de houten armbuizen spreken mij erg aan. Of het heldere acrylplateau dat het bronzen lager in alle glorie toont.

Nieuw voor mij is Norma Electronics, dat een lijn toont van fraai gebouwde geïntegreerde mosfet versterkers. Opvallend is dat het vermogen van deze versterkers aan 4 Ohm het dubbele bedraagt van de waarde aan 8 Ohm. Dat is iets waar de meeste mosfet versterkers afhaken, vermogenverdubbeling zie je in dat geval zelden.

Goed te combineren met de luidsprekers van medestandhouder Diapason. Mooi en kunstig houtwerk, in combinatie met excellente drivers. Jammer dat we niets kunnen horen.

De invloed van iPod

Music Hall toont de bestaande reeks. Weinig nieuws onder de zon, of het moet de lieve Dac25.2 digitaal analoog converter zijn. Opvallend, na enige jaren van vrijwel afwezigheid van losse converters komen die onder invloed van iPod en streaming audio weer helemaal terug. Haast zonder uitzondering voorzien van een USB aansluiting. Mooie dac en heel betaalbaar.

Ooit had het bedrijf Mastersound enige poot aan de grond in Nederland, omdat ze vroegere types Ayon versterkers bouwden, nu ze uitsluitend onder eigen naam produceren zie ik ze slechts in Italië (land van herkomst), de UK en Duitsland. Typische voorbeelden van wat 845 buizen kunnen in een compacte behuizing of ruimer in opzet als Evolution gebracht. Betrouwbaar, degelijk en hooggeprezen. Wie pakt het merk in Nederland op?

Lastiger zal dat liggen voor Tsakiridis Devices uit Griekenland. Uiterlijk goed, vast en zeker in orde qua klank, want de Grieken zijn gek op high end spul. Doet in de verte denken aan Jadis met 8 eindbuizen op een monoblok, opbouw met glimmende trafokappen en zichtbare condensatoren.

Nog meer draaitafels

Opnieuw een draaitafel merk. The Funk Firm toonde een verbeterde versie van de Vector, uiteraard de Sapphire en voor de bezitters van een Technics heeft The Funk Firm een heel mooie upgrade. Ze pakken de arm aan, de aandrijving en de servo.

Funk doet iets heel slims met de armen die zij gebruiken. Ze zorgen via een inwendige versteviging van de buis, overigens een in de basis simpel stuk plastic, dat de buis niet kan torderen of doorbuigen. Wat bijna alle resonanties opheft in de arm. De eerste die het flikt, gelijk in het groot.

Goldmund zet een high end Blu-Ray speler neer. En wat voor één. De Eidos Reference Blu wordt in een oplage van 50 stuks gemaakt. Het geveerde deel weegt 30 kilo, de basis waar de speler op rust nog eens 82 kilo. Vier man waren nodig om het gevaarte op zijn plaats te krijgen. De gelukkige bezitters van een Eidos Reference kunnen die laten ombouwen tot een “Blu”.

De eerste Nederlander kom ik tegen. De importeur van Audiovector, Jan-Kees Harteveld van Tophifi.

Vol trots laat hij een knalrode uitvoering zien van de “S series” luidspreker, om mij daarna het nieuwe topmodel te laten horen. Prijs nog niet bekend, levertijd laat nog even op zich wachten en toch zijn er al modellen verkocht. De doorgewinterde Audiovector luisteraar zal er van smullen.

Naast de speakers levert Audiovector nu luidsprekerkabels onder de naam Zero Compression. Dat is volgens de leverancier precies wat ze doen, neutraal en compressieloos weergeven. Wie een hekel heeft aan kabels en vloerstaanders kan zich wenden tot de inbouw of on-wall systemen. Los blijft fraaier, helaas niet voor het oog. Hoewel die knalrode…

Eigenwijze vormgeving

Mel Audio is een kleine Italiaanse fabrikant van versterkers, cd spelers en draaitafels. Eigenwijs vormgegeven, vaak in felle kleuren en bloedserieus.

Zoals de Harmeghedon Qube versterker, die in mono een kilowatt levert en bestaat uit twee forse en zware kasten. Een beest dat het lichtnet opslurpt en waar je haast angstig van kunt worden.

Terug naar de 4-armige bandieten. Dr. Klimo bouwt het topmodel platenspeler. Wie met minder toe kan heeft een fraaie tafel aan de Beorde van Dr. Klimo. Die laatste elegant, functioneel en opvallend. Mooi is de afwerking. Als geen ander bouwen de Duitsers platenspelers.

KR Audio Electronics treffen we aan. Pronkend met de VA880 geïntegreerde versterker en met de nieuwe eindbuizen op monoblokken. Natuurlijk zachtjes spelend (het is een open stand) op Von Schweikert luidsprekers en Eera als bron.

Eera (Franse cd spelers) heeft de lijn qua uiterlijk intact gelaten, inwendig is veel veranderd zegt de Nederlandse vertegenwoordiger. Behoorlijk wat nieuws dus bij deze Hollandse vriend.

Lelijk ontwerpen

Winnaar van de wedstrijd “lelijk ontwerpen” is mogelijk Silbatone Acoustics. De luidspreker lijkt gesponsord door Mercedes Benz en Boeing.

Achter de opvallende grill een enkele Manger unit, die zijn naar achteren gestaalde energie een weg laat vinden in een slakkenhuis, gekoppeld aan een hoorn. Hij is lelijk, groot, zwart en plomp, maar speelt niet onverdienstelijk op een 300B buizenversterker.

Herman van den Dungen heeft de grootste moeite mij te laten snappen wat nu nieuw is aan de PrimaLuna versterkers. Aan de hand van een schema weet ik nu dat de ProLogue One en Two gaan uitlopen en worden vervangen door de ProLogue Classic en Premium. Omschakelbaar voor EL-34 en KT-88 buizen, meer beveiligingen, snellere diodes in de voeding, uiteraard Adaptive Auto Bias en in de Premium nog betere uitgangstrafo’s. In de DiaLogue is de reeks nu compleet, geïntegreerd, voor en mono of stereo eindversterkers, KT-88 of EL-34 en een bijpassende cd speler.

Van Krell, ook geleverd via Durob, zagen we de Krell S-300i versterker, die we naar we hopen binnenkort aan de tand gaan voelen. In de Evolution serie is Krell zichzelf voorbij gegaan met een dubbel mono voorversterker met losse voedingen, geheel links en rechts gescheiden in vier behuizingen. Idem voor de eindtrappen. Een voor-eind combinatie bestaat dus uit 8 kasten. Ik heb even staan kwijlen bij de Krell SACD spelers, een geweldig uiterlijk en ik denk een even nobel binnenwerk.

Driehoek in plaats van vierkant

Thorens komt met de Tri-Balance TD 309 platenspeler met TP 92 arm. Vorm volgt functie voor de driepunt ophanging. Een opvallend fraai uiterlijk dat eindelijk in positieve zin afwijkt van de ouderwetse vierkante bak. Nog even wachten tot in september de echte levering gaat beginnen. Anders kunt u altijd nog de TD 550 kopen met TP 125 arm. Iets duurder, meer conventioneel, nog hoger op de ladder.

Leverancier E.A.T. ( van die hele dure KT-88 buizen) heeft zich op de draaitafel markt geworpen.

Met een klap. De Forte is zwaar, groot, bestaat uit twee delen en in de wandelgangen prijst men hem de hemel in. Geschikt voor 12 inch armen van Pro-ject, SME of Ortofon. Wilt u iets anders, dan kan dat vast wel.

Last but not least in deze hal is PMC. Na jaren eerst alleen voor studio’s te hebben gewerkt, toen ook de huiskamer is gaan vullen, stappen deze Engelsen voor het eerst in het betere design werk. Onder de naam FACT komen ze met een nieuwe reeks luidsprekers, die puntgaaf zullen worden afgewerkt in luxe fineersoorten.

Slank, hoog en diep. Een tweeweg systeem met twee parallelle woofers in een transmission line en daarboven een tweeter komt het eerste beschikbaar. Verwacht rond oktober dit jaar. De eerste indruk is fabelachtig. Strak, zuiver, onvervormd, duidelijk met de roots in de studiowereld, tegelijk gemaakt voor de huiskamer. Ik kan niet wachten tot deze jongens mijn kamer gaan vullen met geluid.

Rijke Russen

Weg uit deze hal, de trap op naar boven, naar het eerste atrium. Daar treffen we als eerste Joachim Gerhard met zijn Sonics luidsprekers. Misschien mikt hij met deze beurs op de rijke Russen, ik kan geen andere reden bedenken om een topproduct als het zijne te gaan versieren met glimmers rond de conusrand.

Bestaande uit drie kasten, laag-midden-bandtweeter. Sonics maakt zijn systeem graag uit losse, gekoppelde kasten om onderlinge invloeden te vermijden. Speelt verdienstelijk, glimmers of niet. Alleen, het ziet er echt niet uit Gerhard!

Finite Elemente verrast niet alleen met nieuwe meubels, ze maken ook luidsprekers. En niet de eerste de beste. Met Trigon versterking en bron geniet ik van muziek. Een zelfde klasse als Sonics bijvoorbeeld. Daarentegen valt Triangle tegen. Het zal de ruimte zijn, de elektronica, ik weet het niet, ik ben beter gewend als de Nederlandse importeur een demo geeft.

Ik luisterde naar de Magellan Quatuor SE, vier woofers, basreflex en tweeter met een kleine hoorn. Een Magellan in schaapskleren.

Toch maar snel door naar Avantgarde. Wederom de opstelling met de Trio en zes bashoorns. Nog steeds overweldigend, toch had ik na drie jaar München graag eens een ander systeem beluisterd. Leuk is het verhaal achter de versterker. Om met enige trots uw kabels te kunnen tonen heeft Avantgarde zijn versterker tijdens de bouw een kwartslag gedraaid. Dat maakt dat uw kabels links duidelijk zichtbaar zijn en blijven. Althans bij de voorversterker, de eindversterker gebruikt de ruimte voor de koellichamen. De voorversterker is geheel dubbel mono opgebouwd met twee opvallende grote knoppen aan de bovenzijde om de bron te kiezen en het volume te regelen. Geen kijkje aan de binnenkant, wel genieten van het resultaat via muziek.

Tja, high end, je kunt er niet omheen. Crystal Cable speelt op VTL versterking en dCS digitale bron hun geweldige glazen luidspreker de Arabesque. Vriend en vijand blijven zich verbazen over zowel de uitvoering als de kwaliteit.

Om de set te verpakken in een gelijkwaardige vorm, maakt Crystal Cable glazen rekken (haast een oneerbiedig woord), desnoods leverbaar met een pianoklavier als zijkant of in luxe fineer. Ik heb het gevoel dat de speakers met Bryston versterking in Rotterdam nog beter uit de verf kwamen. Moeilijk, dat was andere show, andere ruimte etc.

Bluehorizon is een spin-off van Isotek. De Proburn is een kabelinbrander die ik graag aan mijn collectie apparatuur zou toevoegen. Lijkt me superhandig.

Van Bluehorizon komt een hele reeks hebbedingen voor de audiofiel uit. Van Isotek zelf het fraai verpakte Aquarius netfilter. Zes uitgangen die samen ruim 3600 Watt kunnen leveren.

Gigantisch beest

Strak en mooi? Snel en muzikaal? Natuurlijk hebben we het over Densen. Ik blijf er verliefd even naar staan kijken.

Een keuze makend uit wat ik nog meer tegenkom sla ik een paar merken over (Progressive Audio, Kef, The Gryphon) en kom bij de nieuwe Arcam AVR600 AV receiver van 7 x 120 Watt. Een beest dat mij tot wanhoop zou drijven met zijn vele aansluitingen. Pure Arcam kwaliteit en bedieningsgemak. Natuurlijk geschikt voor HDMI 1.3 en ingebouwde DAB tuner. In een surround opstelling door heel wat mensen beluistert over KEF speakers.

De Harman ruimte staat vol met JBL, Levinson en Harman Kardon. Er speelt niets, wel staat er apparatuur open om het inwendige te bekijken. Toch is het er zo heet dat het lijkt of alle klasse A versterkers tegelijk aanstaan. Door de felle spots die ze gebruiken. Een bijzondere plek voor Ayre, ook dat staat er alleen te staan.

Uiterlijk verre van mijn smaak, veel geprezen om het geluid zijn A.D.A.M. luidsprekers. Nu leverbaar in Nederland via de nieuwe importeur. Gunstige prijs/kwaliteit is een moderne jas. Verbazingwekkend het resultaat van de A.D.A.M. A5 actieve monitor. Ik denk dat veel bezoekers nog steeds de niet aanwezige subwoofer aan het zoeken zijn.

Ach ja, Arcam kan er wat van, Denon ook. Pak zeven kanalen bij elkaar, doe er een kast omheen en je hebt een beest in huis. Op Marantz kom ik later terug, nu vast het gewone nieuws zoals de vele nieuwe types in versterkers en cd spelers. Tot en met de UD9004 universele speler voor cd, dvd, blu-ray en sacd. Vanaf september leverbaar voor 5500 Euro.

Afgeleid van de Mordaunt-Short Performance is de Performance 2 monitor. Ook pas vanaf september leverbaar voor 1500 Euro per stuk. Ze stonden er maar speelden niet.

Een toppertje van Marantz is de CR502. Een cd receiver van 4 x 25 Watt die in twee kamers muziek laat spelen. Compact, voor de studeerkamer, jongenskamer of overal waar muziek een wens is en ruimte plus budget beperkt. Voor 449 Euro de uwe.

Ken Ishiwata

Blumenhofer Acoustics brengt hoorns. Van groot tot veel groter. Speelde op Leben versterkers erg fraai. Ik heb er lang zitten luisteren en mij opnieuw verbaasd hoe goed een hoorn kan presteren. Beter dan de Cessaro hoorn een paar kamers verder naar mijn idee. Al gingen die veel dieper in het laag met de enorme subwoofers erachter. Op de voorgrond draaide de TW Raven top platenspeler zijn rondjes. Ach ja, als ik het geld had wist ik het wel.

De beste speakers ter wereld noemt hij ze zelf, de YG Acoustics luidsprekers in hun aluminium behuizing. Kan best zo zijn, maar op deze show kwam dat er niet helemaal uit. Teveel aandacht voor de verkoop, te weinig aandacht om het goed op te stellen. Jammer, het systeem heeft een enorme potentie.

Van Advance Acoustic zag ik een geweldig leuke tuner. AM/FM, DAB en internet radio. Buizen uitgang, XLR en cinch voor 699 Euro. Al hoop ik dat in die prijs ook de DAB en internetradio module begrepen is, maar dat zal wel niet.

MBL showde meerdere primeurs. Twee vloerstaande luidsprekers, uiteraard met de unieke rondstralende hoogweergevers. Op verzoek van de klanten strakker (hoekiger) van vorm dan ik gewend ben. Ook hier een nieuwe dac om in te spelen op de trend van streaming audio en harddisk opslag.

De demo was helaas op het grote systeem en niet op de primeurs, ach, het speelt daar altijd zo heerlijk dat ik het ze graag vergeef.

Het slot van de dag, het bier lonkt al, geeft Marantz een demo, verzorgt door Ken Ishiwata zelf, met de PM-KI Pearl cd/sacd speler en versterker. Beide componenten 2800 Euro per stuk. Op de grote Mordaunt-Short Performance luidsprekers. Ken vertelt zijn levensverhaal en illustreert dat met muziek uit zijn lange loopbaan. Heerlijk om werk uit 1956 weer eens te horen. Verbazingwekkend hoe goed opgenomen in mono.

De Pearl serie doet het in de ruimte uitstekend en collega Theo Wubbolts van HVT fluistert in mijn oor dat KI zichzelf heeft overtroffen met de Pearl serie. Ik geloof hem, luister geconcentreerd en laat daarna de beurs voor wat hij is. Uitrusten, iets drinken en eten. Dan op tijd naar bed om op dag twee weer fris te kunnen zijn.

Dit verslag wordt in drie delen gepubliceerd. Deel 2 leest u hier, en voor deel 3 klikt u hier.