Muziek op maat…. Introductie Wilson Audio Alexia en Ayre AX-5 bij Audiac

Toen Peter McGrath van Wilson Audio ter illustratie de behuizing van de tweeter op de nieuwe Wilson Audio Alexia’s slechts twee millimeter naar achteren toe verschoof kreeg ik een ware aha-erlebnis. Het verschil tussen een perfecte plaatsing van de tweeter en een bijna perfecte plaatsing bleek namelijk veel groter dan die 2 fysieke millimeters.

De analogie die Peter zelf gebruikte was die van een camera die perfect moet focussen voor een haarscherpe afbeelding. Waarom hebben we in de high end van de audiowereld geen equivalent van een maatpak en worden we massaal veroordeeld tot het dragen van confectie?

Bij mijn weten is Wilson Audio de enige fabrikant die dit soort maatwerk levert. De verschillende units van een Wilson Audio luidspreker kunnen namelijk in hoogte en verticale-hoek verschoven worden zodat er een op de luisterpositie en de luisterruimte afgestemde weergave verkregen wordt. Hiervoor komt een vertegenwoordiger van Wilson Audio of de importeur de luidsprekers thuis ‘aanmeten’. Geen bijna optimale benadering dus, maar een persoonlijke en perfecte afstemming.

Het effect van de kleine verschuiving van de tweeter ten opzichte van de behuizing voor de mid-unit was namelijk niet subtiel. Niet zozeer in plaatsing of andere lastig te vatten audiofiele begrippen, maar in echtheid. Het verschil tussen een stem die bijzonder goed wordt gereproduceerd en een stem die fysiek in de ruimte aanwezig is. Onze oren zijn bijzonder gevoelig voor fouten in het fase-gedrag, en die twee miezerige millimeters bepalen het verschil.

Maar we hebben het dan ook wel over een echte high-end luidspreker, een luidspreker met een oplossend vermogen dat die verschillen ook echt overduidelijk maakt. De luidspreker in kwestie is de nagelnieuwe Alexia (56.000 euro) van Wilson Audio, en volgens Peter McGrath, “bijna een Wilson Audio Alexandria XLF (225.000 euro) in een behuizing die niet veel groter is dan de populaire Sasha van het Amerikaanse merk... Eigenlijk is het een baby-Alexandria XLF.” Daarmee worden twee veelgehoorde bezwaren om een echte Alexandria te kopen weggenomen: de astronomisch hoge prijs en de wel zeer ruime afmetingen. Maar om een vergelijk met de Alexandria XLF te kunnen maken moeten de prestaties natuurlijk wel op een enigszins vergelijkbaar niveau liggen, en dat lijkt Wilson Audio met de Alexia’s verrassend goed gelukt.

Ayre AX-5
Als ik de luisterruimte van Audiac binnenloop, zie ik in het audiorack nóg een echte primeur staan: de 2 x 125 Watt AX-5 geïntegreerde versterker van Ayre. Ook dat is weer een bijzonder apparaat dat enige toelichting behoeft, je komt tenslotte niet iedere dag een geïntegreerde versterker van 11.490 euro tegen. Michel Huigen van importeur Audiac weet het toch wel hoge prijskaartje met een dertig minuten durende technische uitleg echter om te zetten naar een gevoel van, ‘hoe kan dat voor dit geld?’ Begrijp me niet verkeerd, bijna 12.000 euro is een astronomisch hoog bedrag voor een versterker, daar koop je ook een kleine middenklasse auto voor.

Toch is het vooral de bewondering voor de toegepaste techniek en de uitvoering daarvan die overheerst. Alleen al de volumeregeling op de AX-5 is er één die bij een exclusieve Zwitserse horlogefabrikant gemaakt had kunnen zijn, en is een vereenvoudigde versie van de volumeregelaar die in de Ayre KX-R voorversterker (21.490 euro) gebruikt wordt. Het ingangssignaal wordt bij deze volumeregelaar niet - zoals gebruikelijk - eerst met een mechanisme potmeter (een variabele weerstand achter de volumeknop) of een elektronisch circuit naar een lager niveau gebracht om daarna met een vaste versterkingsfactor weer op het gewenste niveau gebracht te worden. Nee, de volumeregeling in de AX-5 maakt gebruik van een variabele versterkingsfactor (variable gain stage). Het verzwakkingsnetwerk, en alle negatieve gevolgen die dat heeft op de geluidskwaliteit, worden simpelweg omzeild. Of zoals Michael het stelt: “De volumeregelaar schakelt via een Shalco schakelaar met massieve zilveren contacten steeds een andere weerstandswaarde in de gain stage, waarbij elke weerstand een specifieke versterkingsfactor betekent. Hiermee regelen we het volume door de versterking aan te passen, in plaats van door een variabele verzwakking.” Ach, de foto’s geven een goede indicatie van de complexiteit en uitvoering van deze bijzondere volumeregeling.

Wilson Audio Alexia

Zoals aangegeven in de introductie van dit artikel heeft het perfect afstemmen van alle units op de verticale as van de luidspreker een overrompelend effect op de geboden geluidskwaliteit. Zoals gezegd zijn naar mijn weten alleen Wilson Audio luidsprekers op deze manier te verstellen, waarmee het merk een duidelijke meerwaarde biedt ten opzichte van de concurrentie. Tot nu toe waren echter alleen de Wilson Audio Alexandria modellen daartoe volledig in staat.

Andere Wilson Audio modellen hebben óf een specifieke vaste verhouding tussen de units (zoals de Sophia 3) óf alleen een verstelbare midrange/tweeter module (zoals de Sasha). Een, gezien de respectievelijke prijsklassen, verantwoorde keuze, maar ten opzichte van David Wilson’s ideaal wel een soort compromis. Iedere opstelling is namelijk anders. De Alexia is het minst prijzige model in het Wilson Audio assortiment dat wel dit perfecte maatwerk kan leveren. Daarbij is de fysieke impact van de Alexia’s in de ruimte ook nog eens binnen ‘normale’ proporties gehouden.

Wilson Audio was blijkbaar al een paar jaar bezig met de ontwikkeling van de Alexia. Het project werd echter stilgelegd omdat er gewacht zou worden op een nieuwe zelf ontwikkelde tweeter: de Wilson Convergent Synergy Tweeter. Een, gezien de prijsklasse,  ordinaire zijden 1” dome-tweeter. Net als veel andere fabrikanten zocht Wilson Audio in eerste instantie heil bij exotische materialen als beryllium en diamant. Maar het enorme bereik van deze tweeters aan de bovenkant van het frequentiespectrum gaat ten koste van het frequentiebereik aan de onderkant. Bovendien konden deze materialen de dynamiek van een Wilson speaker aan de onderkant van hun frequentiebereik niet verwerken. Een Wilson tweeter moet typisch tot een extreem lage 1200/1300 Hz door kunnen lopen, omdat hij daar de weergave al overneemt van de mid-unit. Overigens nagenoeg dezelfde mid-unit als die in de Alexandria XLF wordt gebruikt. De keuze viel daarom op een zijden tweeter.

Aan de onderkant van het frequentiebereik kan de Alexia beschikken over twee woofers met ieder een verschillende diameter: een 8” en een 10”. Beide zitten in dezelfde behuizing, maar delen ook dezelfde akoestische ruimte. In de baskast zit dus geen extra verdeling voor de woofers. De Alexia is een echte(!) full-range luidspreker en bereikt haar -3dB punten pas bij 20Hz en 32kHz.

Erg lastig om aan te sturen is de Alexia overigens niet. De nominale impedantie is 4 ohm (een minimum van 2 ohm bij 80Hz) en het rendement een gezonde 90dB. Volgens Wilson Audio zou zelfs een 20 Watt versterker voldoende moeten zijn om de Alexia’s te laten zingen.

Muziek op maat…

Maar natuurlijk ben ik niet naar Audiac afgereisd om alleen maar een technische verhandeling aan te horen, muziek moest er gespeeld worden. En hoe!

Peter McGrath staat in de hifi-wereld bekend om zijn uitstekende opnames van klassieke muziek. Zijn Macbook staat letterlijk stampvol met bijzondere registraties. Pure, onbewerkte opnames waarbij tussen de microfoon en de cd geen enkele limiter of compressor wordt gebruikt. Zijn opnames hebben daarom nog een letterlijk ongelimiteerde energie en dynamiek. En dat past natuurlijk uitstekend bij de bijzondere dynamische capaciteiten van een Wilson luidspreker. Een opname van Tchaikovsky’s Romeo & Juliet laat die enorme dynamiek perfect horen. Met de ogen gesloten waan je je inderdaad in de concertzaal. De laagweergave bij een Carmina Burana opname van Peter is ronduit overweldigend. Na het beluisteren van die opname spreekt Peter zijn misgenoegen uit over het ‘mislukken’ van surround muziekweergave. “Thuis heb ik een surround opstelling, en bij deze opname rolt het laag werkelijk langs de luisterpositie, om vervolgens via de achterwand weer terug te kaatsen.”

Klassiek wordt afgewisseld met pop - een fantastische opname van Keith Richards - en jazz, maar zelfs als er een ‘bijzondere’ jazz-improvisatie wordt gedraaid weet ik nog te genieten van weergave-kwaliteit. Als uiteindelijk de laatste klassiek-liefhebbers de luisterruimte hebben verlaten neem ik mijn kans waar om The Wilhelm Scream van James Blake te draaien. Op volle oorlogssterkte wel te verstaan. De muziek van James Blake is elektronisch met een vleugje Dance en Dubstep. Het geluidsbeeld wordt langzaam maar zeker voller gepropt met bliepjes, kraakjes en andere noise-elementen. Op het hoogtepunt is het een ware kakofonie van geluiden. Een goed systeem weet het overzicht te houden in deze wanorde, en daarom gebruik ik deze track met enige regelmaat bij het beoordelen van apparatuur. Maar wat me in de luisterruimte van Audiac overkomt had ik niet verwacht. Natuurlijk is er de autoriteit van een echt full-range systeem, maar zelden heb ik een dergelijk groot systeem zo goed een beeld op horen bouwen. De twee toch best grote luidsprekers lijken werkeloos toe te kijken terwijl de muziek uit het schijnbare niets in de ruimte wordt getoverd. Tussen, boven, voor én achter de luidsprekers hoor ik geluiden, zelfs naast mijn hoofd gebeuren dingen.

De snelheid en de dynamiek van de Wilson Audio Alexia zijn van het hoogste niveau. Waar Wilson Audio in het verleden nog wel eens een beetje klinisch en kil kon klinken is daar in deze opstelling niks van te horen. De muziek klinkt steeds krachtig, organisch en volstrekt eerlijk. Dat is in eerste instantie de verdienste van de Alexia’s, maar de rol van de Ayre AX-5 mag daarin niet onderschat worden. Veel vaker hoorde ik high-end systemen met prijskaartjes die je hoofd laten tollen, maar zelden hoorde ik een systeem dat het high-end streven om de muziek thuis te laten klinken alsof je er live bij aanwezig bent zo goed waar wist te maken. Ik ben weer een ervaring rijker, maar een illusie armer.