PS Audio PPP - Deel 2

Gastauteur Toine Dingemans heeft in het verleden al een aantal interessante bijdragen geleverd aan HiFi.nl. Hij is behalve een technisch uitstekend onderlegd hifi-enthousiast ook expert op het gebied van akoestiek. Op zijn website SoundScapes.nu publiceert hij onder andere artikelen over hifi-projecten waar hij mee bezig is, en schrijft hij op zeer toegankelijke wijze over `moeilijke zaken` als akoestiek in de luisterruimte en schone stroom. Dit artikel over de PowerPlant Premier van PS Audio geeft een zodanig goed inzicht in de werking en klankmatige resultaten van deze bijzondere regenerator/lichtnetfilter dat we vroegen of we het mochten doorplaatsen. Deze week deel 2 van dit uitgebreide artikel. Deel 1 leest u hier, deel 3 hier, en deel 4 leest u hier.

Het aansluiten van de PPP op het net geschiedt met een los bijgeleverd netsnoer; de fase dient op de onderste lip van de netaansluiting te komen, zo blijkt uit navraag bij PS Audio. Na aansluiting op het net levert de PPP te allen tijde beveiligde en geregenereerde stroom aan de IsoZones die als "altijd-aan" geschakeld zijn -- dus onafhankelijk van de powerschakelaar voorop het apparaat.

Het loont zeker de moeite om een goed afgeschermd en op klankmatige eigenschappen geselecteerd netsnoer te gebruiken om de PPP met het lichtnet te verbinden. Een volgens mij zeer betaalbaar en uitstekend afgeschermd netsnoer is dat van Belden, wat PS Audio ook aanprijst als hun eigen snoeren het budget overstijgen.

De PPP is in mijn huis verbonden met een dedicated audiogroep. Deze groep is in de meterkast voorzien van een ouderwetse 16A smeltpatroon. Bij het aansluiten van apparaten is het vanzelfsprekend raadzaam om de correcte fase te respecteren, indien zulks al van belang was toen de apparaten nog op de normale wijze op het lichtnet werden aangesloten.

Het apparaat, uitgevoerd in fraaie zwarte metalen behuizing, is nieuw uit de doos gekomen en heeft een week nodig gehad om op stem te komen; er is in die eerste week wat meer rust in het hoog gekomen, maar toch is van meet af aan duidelijk dat er een upgrade van formaat heeft plaatsgevonden.

Nuttige gegevens

Via het frontpaneel of de bijgeleverde afstandsbediening kunnen een aantal nuttige gegevens worden afgelezen van het display:

de inkomende netspanning de uitgaande, gefilterde en geregenereerde netspanning het positieve of negatieve verschil tussen die twee het percentage totale harmonische vervorming (THD) van het inkomende netsignaal het percentage THD van het uitgaande signaal de gekozen golfvorm van het uitgangssignaal: sinusgolf of "multi wave" -- deze functie is overigens uitsluitend via de AB in te stellen

De intensiteit van het display kan naar wens worden gehalveerd of geheel worden uitgeschakeld. Nadat enkele weken de info op het display leuk was om te volgen staat het nu voortdurend uit en het apparaat doet ongemerkt zijn werk.

Clean Wave

Via de afstandsbediening kan nog een laatste functie van de PPP worden geactiveerd, "CleanWave" genaamd. CleanWave laat een serie hogere frequenties meereizen op de uitgangssinus, waardoor alle aangesloten en ingeschakelde apparatuur gedemagnetiseerd (degaussed) wordt. Er is de keuze tussen een signaal van 5 seconden (tussen afzonderlijke cd`s te gebruiken) en een van 60 seconden (dagelijks na het inschakelen van de apparatuur). Het is een nuttige toevoeging die met hoorbaar positief gevolg wordt ingezet.

Het eigen stroomverbruik van de PPP is verwaarloosbaar klein. Eenmaal aangesloten op het net (display uit) werd een stroomverbruik van 18Watt gemeten met een verbruiksmeter. Wanneer het display voluit oplicht is dat 20Watt en met het display in de middenstand 19Watt.

Achterop mijn PPP worden drie apparaten aangesloten op drie IsoZones. Allereerst is er de geluidsbron: de Marantz SA-1 speler. Vervolgens de Placette Audio passieve linestage; deze verbruikt slechts stroom bij het regelen van het volume, wanneer relais de benodigde weerstanden kiezen.

Tenslotte de Usher R1.5 eindversterker, vanzelfsprekend de grootste stroomverbruiker, die een paar recentelijk van nieuwe membranen voorziene Apogee Duetta Signature luidsprekers aanstuurt.

Wanneer op maximaal vermogen muziek zou worden gespeeld gebruikt de audioset ten hoogste 750Watt, exact 50% van het continuvermogen dat door de PPP kan worden geleverd. Er is op grond van deze specs geen belastingsprobleem te verwachten, maar toch is het juist dit aspect waar ik in het aanloopstadium het meest alert op was. Fabrikanten van netfilters claimen immers voortdurend dat hun gadgets de dynamiek niet inperken...

De Tumtumfabriek en andere Tegenstijdigheden

Afgezien van "de kwestie" die in de aanvang van dit verslag aan de orde kwam, leeft bij mij ook het idee dat de kwaliteit van de netstroom in deze woning te wensen overlaat -- in elk geval minder zuiver en stabiel is dan in de vorige woning met luisterzolder. Maar is dat werkelijk zo?

Muziekluisteraars merken regelmatig op dat het beluisteren van muziek in de avonduren bevredigender is -- zelfs beter klinkt. Ook in het weekend zou de geluidsinstallatie op een hoger niveau spelen dan op een doordeweekse dag. Een argument hiervoor is dat de kwaliteit van de netspanning in de avonduren en in het weekend simpelweg beter is dan overdag door de week. Op zichzelf een redelijk argument, ware het niet dat beweringen over netvervuiling niet vaak gestaafd worden door feitelijke metingen. Een ietwat fluctuerende netspanning zal op zich niet de reden zijn dat goede geluidsapparatuur op wisselende kwaliteitsniveau`s presteert; daar kunnen die apparaten best mee omgaan. Waar het blijkbaar wel om gaat is het gegeven dat de mate van netvervuiling wisselt over de dag. Maar nogmaals: is dat werkelijk zo?

In de jaren dat ik een dedicated luisterruimte op zolder benutte had ik twijfels over bovenstaand verhaal met betrekking tot de hoorbaarheid van een wisselende kwaliteit van de netspanning op bepaalde uren en dagen. Netvervuiling is er weliswaar, maar een beetje meer of minder zal toch niet hoorbaar uit moeten maken, lijkt me. En inderdaad: eenmaal aanbeland op de luisterzolder was er geen enkel aanknopingspunt meer betreffende uur en tijd; alle zintuiglijke afleiding, behalve de gehoormatige ervaring, en elk contact met de buitenwereld was daar verbroken. Het is me in de praktijk dan ook nooit opgevallen dat muziek op zolder overdag minder goed of juist beter klonk dan in de avond of in het weekend.

De werkelijk storende factoren die ongehinderde muziekbeleving in de weg staan kunnen m.i. eerder op het conto van de zinloze zintuiglijke afleiding geschreven worden dan op iets anders, de kwaliteit van de netspanning incluis.

Het is een bekend verschijnsel dat het gehoorzintuig beter presteert wanneer de indrukken van de overige zintuigen tot een minimum beperkt kunnen worden. Ofwel: door het wegnemen van nodeloze prikkels en afleidingen, inclusief achtergrondruis en visuele afleiding, zal het overblijvende gehoorzintuig scherper functioneren. De muziek komt beter binnen; de beleving van muziek wordt als intenser ervaren. Daar komt geen subjectieve blabla aan te pas en iedereen die weet wat muziek luisteren is kan dit zelf controleren.

Intenser dan overdag

Zodoende is muziek luisteren in de avonduren, in een normale woonsituatie, als vanzelf een intensere aangelegenheid dan overdag. Er rijden minder auto`s door de straten; er zijn minder stoorgeluiden van buitenaf; kinderen liggen op bed; de telefoon rinkelt minder of staat uit; er wordt niet steeds een beroep op ons gedaan door anderen; het licht is gedempt; de sfeer is ontspannen; er is minder afleiding. Ook in het weekend zijn mensen die niet hoeven te werken doorgaans meer ontspannen dan door de week overdag.

Ik wil in het geheel niet beweren dat de kwaliteit van de netspanning geen invloed zou kunnen hebben op de kwaliteit van de muziekweergave! De PPP bewijst wat dit betreft namelijk onmiddellijk wat de verdiensten van schone stroom kunnen zijn en die zijn niet gering! -- daarover later meer. Wat ik wel beweer is dat de invloeden die ervoor zorgen dat de muziek op sommige momenten beter en op andere momenten slechter klinkt eerder zintuiglijk (en daardoor psychologisch) van aard zijn dan iets anders. Dat laat onverlet dat de kwaliteit van de netspanning in mijn nieuwe woning weleens minder goed zou kunnen zijn als in het vorige huis, met de luisterzolder.

Aan het einde van onze straat staat de Tumtumfabriek -- de voormalige snoepfabriek van Red Band waar ook nu nog, zij het onder een andere merknaam, zoete zaligheden worden geproduceerd. Ik heb niet kunnen controleren of mijn woning direct het netwerk deelt met de Tumtumfabriek. Het transformatorhuisje staat in elk geval aan hetzelfde einde van de straat als de fabriek en ons huis staat aan het andere einde. Als netvervuiling inderdaad veroorzaakt wordt door industrie in de buurt, zou het heel goed kunnen zijn dat de kwaliteit van de netspanning in mijn woning in de avonduren en in het weekend inderdaad beter is dan overdag door de week. Tegenwoordig worden er namelijk enkel nog dagdiensten gedraaid in de Tumtumfabriek... Een verdienste van de PPP is de mogelijkheid om de kwaliteit van de aangeboden netspanning uit te lezen. In de eerste weken heb ik dagelijks een keer of tien de parameters van het net bekeken en genoteerd. Hieruit zijn een aantal interessante gegevens naar voren gekomen -- gegevens die in feite tegenstrijdig zijn aan de veelgehoorde beweringen dat de kwaliteit van de netspanning in het weekend en de avond beter is dan overdag door de week. Volgens de PPP blijkt het namelijk precies andersom te zijn in dit huis...

Tegenstrijdigheden Toegelicht

Gedurende een etmaal kan de netspanning die hier door het energiebedrijf aangeboden wordt tussen 215 en 229 Volt schommelen. Dit kan iets verder genuanceerd worden: in de avonduren en in het weekend varieert de netspanning overwegend tussen 220 en 224 Volt; overdag schommelt ze tussen 223 en 228 Volt. Tot nu toe is niet waargenomen dat zich plotseling optredende grote spanningspieken of -dips voordoen; het hier geschetste spanningsverloop strekt zich over meerdere uren uit.

De genoteerde gegevens suggereren dat er een verband is tussen de hoogte van de netspanning en de algehele belasting van het net, die in de avond en in het weekend groter is dan overdag door de week aangezien het huis in een woonwijk staat en er in de avond en het weekend meer mensen thuis zijn dan overdag door de week.

Uit kleine experimentjes in eigen huis komt naar voren dat het inschakelen van grootverbruikende apparaten invloed heeft op de netspanning: een grootverbruiker veroorzaakt direct een kleine spanningsval. Zo zorgt bijvoorbeeld het inschakelen van de waterkoker in de keuken of de wasmachine in de badkamer ervoor dat de spanning op het net met 2 Volt terugloopt gedurende de tijd dat het verwarmingselement van deze apparaten aanstaat. Het inschakelen van de magnetron op vol vermogen geeft een onmiddellijke spanningsval van 1,5 Volt en de 116cm plasma tv een van 1 Volt. Na het inschakelen van kleinverbruikers, zoals een lichtdimmer of de PC, verandert er helemaal niets aan de aangeboden netspanning (maar wel aan het percentage THD op de lijn!).

Het gegeven dat de netspanning gedurende de avonduren en in het weekend lager is dan overdag door de week doet me concluderen dat de lokale industrie geen invloed heeft op de netspanning in mijn huis. Overdag zijn de meeste mensen in de straat naar hun werk. Maar `s avonds en in het weekend zijn ze veelal thuis en juist op die uren is de netspanning consequent het laagst en de belasting van het net hoog. Alle verbruikers die mensen dan thuis ingeschakeld hebben zorgen ervoor dat de netspanning gemiddeld 4 tot 6 Volt lager is dan op de rustige uren overdag -- de uren waarop de meeste mensen niet thuis zijn. Het zou misschien kunnen dat deze spanningsval versterkt word doordat ons huis een van de laatste woningen is die op het transformatorhuisje is aangesloten, dat helemaal aan het andere uiteinde van de straat staat. Ongetwijfeld zouden technisch meer onderlegde mensen kunnen beamen of ontkennen dat dit van invloed is, maar de letterlijk met de regelmaat van de klok fluctuerende netspanning is net iets te opvallend om toevallig te kunnen zijn.

Geheel onafhankelijk van de aangeboden netspanning stuurt de PPP 234 Volt uit ten behoeve van de aangesloten geluidsapparatuur. Volkomen constant, zich niets aantrekkend van de inkomende netspanning. Dat is niet verwonderlijk, aangezien de specificaties aangeven dat de netspanning tussen 175 en 275 Volt mag fluctueren voordat de ingestelde uitgangsspanning daaronder te lijden heeft.

De gemeten vervormingscijfers op het net houden gelijke tred met de hierboven beschreven spanningsflucuaties. Het percentage THD (totale harmonische vervorming) op het net fluctueerde tussen 1 en 3,3%. In de loop van een willekeurige doordeweekse dag fluctueren deze waarden zo tussen 1,2 en 2,6% -- soms zijn er uitschieters naar 3% of hoger.

Doordeweekse experimenten

Op een doordeweekse dag schommelt de THD tussen 1,2 en 1,5% en blijft heel constant. Maar in de avonduren en in het weekend -- de uren dat de meeste mensen thuis zijn -- ligt de vervorming hoger: tussen 1,8 en 2,6% of nog iets meer. Dus terwijl de netspanning daalt als gevolg van de grotere belasting op het net, neemt het percentage THD -- de werkelijke netvervuiling en een mogelijke oorzaak voor verminderde prestaties van de geluidsinstallatie -- toe.

Ook hier zijn enkele experimentjes uitgevoerd met verbruikers in het eigen huis, om te zien wat de invloed is op de THD. Het blijkt bijvoorbeeld dat de waterkoker tevens verantwoordelijk is voor een toename van 0,3% THD, naast de spanningsval van 2 Volt. De ingeschakelde PC, die geen spanningsval tot gevolg heeft, doet de THD met ruim 0,4% toenemen en het uitschakelen van de DECT-telefoons maakt dat er 0,2% minder THD op het net meetbaar is. De ingeschakelde magnetron geeft een toename van 0,2% THD, evenals de ingeschakelde lichtdimmer.

De eerdere conclusie verder doortrekkend lijkt het erop dat een hogere belasting van het net zowel een spanningsval van enkele Volts teweegbrengt als een toename van de netvervuiling (THD) met ruim 1 procent. Let wel: dit is het resultaat van mijn eigen metingen hier. Ik begrijp van andere gebruikers in Nederland en ook in andere landen, dat het percentage THD op de lijn heel vaak boven de 3% ligt en nog wel wat hoger ook -- waardes die ik hier zelden of nooit kon meten. Daaruit valt dan weer af te leiden dat de netspanning in deze straat niet zo ernstig vervuild is als in grootstedelijke gebieden of in sommige andere landen.

Geheel onafhankelijk van het inkomende percentage THD op het net levert de PPP aan zijn uitgangen een constant percentage van 0,3% THD. Als de netspanning de minimale waardes rond 220 Volt bereikt is dat percentage net iets hoger en knippert het display afwisselend tussen 0,4 en 0,5%, vermoedelijk vanwege de afrondingsverschillen.

Naar aanleiding van deze bevindingen heb ik aan Paul McCowan van PS Audio gevraagd of er een verband is tussen de handmatig ingestelde uitgangsspanning van de PPP (er zit een stelschroefje in de bodem, al rept de handleiding daar niet over) en het percentage THD op de uitgangen. Hij vertelde me dat bij een flink verschil (>15V) tussen de ingangsspanning en de ingestelde uitgangsspanning er doorgaans ook meer THD op de uitgangen kan worden afgelezen. Hij deed me ook de methode aan de hand om hierin het beste compromis te zoeken en dat hoeft niet noodzakelijkerwijs een uitgangsspanning van precies 230 Volt te zijn. Na enig experimenteren bleek dat steeds het laagste percentage THD aan de uitgang van de PPP wordt gemeten wanneer de uitgangsspanning op 234 Volt is ingesteld.