Alles wat je moet weten over streaming

'Streaming is here to stay'. Een enorme open deur die we hier bepaald niet meer in hoeven te schoppen. Dat brengt ons echter bij een belangrijke vraag; wanneer is een concept of ontwikkeling dermate ingeburgerd dat een algemeen duidend artikel niet meer nodig is? Zeer recent verscheen er in NRC een stuk over IP-adressen met uitleg over www-protocollen en algemene achtergronden over het internet. Is dat in 2016 nog nodig? 

Een goede vraag, want voor veel mensen zal een overdadige uitleg inderdaad niet meer hoeven. Tegelijkertijd zijn er vast lezers die het erg interessant vinden, en voor wie er zeker nog nieuwe en zinvolle informatie te halen is. In het verlengde daarvan heeft een podium als HiFi.nl de verantwoordelijkheid om een eenduidig en up to date achtergrondstuk in archief te hebben over een onderwerp als streaming, waarbij bepaalde beginselen niet geschuwd worden. Al is het maar omdat er een grote doelgroep aan lezers is die via google en de zoekterm 'streaming' op deze website uitkomt. Bij dezen daarom een niet te missen essential: alles wat je moet weten over streaming audio.

Om te beginnen: dat streaming zo populair is, is volkomen terecht natuurlijk. En dat zowel bij de gewone muziekliefhebber als bij de doorwinterde hifi kenner. Maar wat houdt streaming nu eigenlijk precies in? Wat heb je er voor nodig? In deze koopgids zetten we een en ander op een rijtje, en geven we je de nodige kooptips mee.

Laten we het dan eerst eens hebben over de betekenis van het woord 'streaming'. Hiermee wordt een techniek bedoeld waarbij bestanden – dat kan een muziekbestand zijn, maar bijvoorbeeld ook een film – als het ware 'stromen' van de ene plaats (daar waar het bestand opgeslagen is) naar de andere plaats (daar waar het bestand weergegeven wordt). Dit in tegenstelling tot 'downloaden', waarbij een bestand eerst in zijn geheel verplaatst wordt, alvorens het kan geopend worden.

De basics

Het is belangrijk om je goed te realiseren dat de fysieke afstand tussen de plaats waar het bestand is opgeslagen en waar het wordt weergegeven zeer verschillend kan zijn. Het is mogelijk dat die afstand duizenden kilometers bedraagt – dat is in regel het geval als je muziek streamt vanaf het internet –, maar het kan net zo goed zijn dat het om niet meer dan enkele centimeters gaat.

Bijvoorbeeld bij audio-apparaten waarbij een opslagmedium – doorgaans een harde schijf, maar het kan ook een SSD (Solid State Drive) zijn – in één behuizing gecombineerd wordt met geluidsweergave. Denk aan apparaten zoals de Meridian Media Core 200, de WidealabAurender S10 of de good old iPod Classic. OK, dat is wellicht een stapje te ver back to basics. Laten we 'm vervangen door de huidige jungle aan streaming-ready smartphones met dezelfde capaciteiten:

To internet or not to internet?

Bijgevolg kan ook de omvang van het netwerk dat je nodig hebt heel verschillend zijn. Als je bijvoorbeeld muziek wil streamen via diensten als Deezer of Spotify, dan heb je een verbinding met het internet nodig. Maar als je thuis muziek – die je vooraf hebt opgeslagen op de harde schijf van je pc – wil streamen naar een netwerkspeler zoals de Sonos Connect of een apparaat van Bluesound of Denon Heos, dan heb je strikt genomen geen internetverbinding nodig. Strikt genomen inderdaad, omdat het voor een aantal zaken wel handig is dat je alsnog een internetverbinding beschikbaar hebt. We komen er hieronder op terug.

En ja, het is zelfs mogelijk om met streaming aan de slag te gaan zonder dat er een netwerk aan te pas komt. Dat lukt je bijvoorbeeld met een apparaat zoals de Bluesound Vault. Deze fraaie speler beschikt over een cd-lezer die je kunt gebruiken om je cd'tjes te rippen. Waar zou je dan nog een netwerk voor nodig hebben? Daarnaast wordt het je verplicht om zelf de nodige metadata manueel in te voeren, zoals de namen van de artiesten, de albums en de tracknamen. Om van de afbeelding van de albumhoes nog maar te zwijgen. (Overigens is er dankzij MediaMonkey een vrij eenvoudige manier om metadata aan de bestanden toe te voegen, zelfs met de gratis versie van dit programma, red. Dank Ton van Roemburg!). Normaal zal het systeem al die informatie immers automatisch voor je opzoeken en downloaden vanaf het internet. Om maar te zeggen dat je al bij al toch maar beter zorgt voor een internetverbinding als je het jezelf niet al te moeilijk wil maken...

Wat valt er zoal te streamen?

Er valt ontzettend veel te streamen, en dat uit heel verschillende bronnen. Naar gelang de keuzes die je hier maakt, mag je rekenen op een goede, een zeer goede of een minder goede geluidsweergave. Sommige bronnen zijn gratis, voor andere geldt een eenmalige aankoopsom en voor nog andere worden abonnementsformules gebruikt.

Dit zijn de belangrijkste streaming bronnen (in willekeurige volgorde):

Tabel: de belangrijkste bronnen

Internet radiostations

Zoals de naam al suggereert, gaat het om radiostations die muziek uitzenden via het internet. Een gedeelte daarvan bestaat uit de zenders die je al kent van de FM-band, uiteraard. Maar een veel groter aanbod bestaat uit zenders waar je nog nooit van gehoord hebt, want je vindt hier ook FM-stations die zich aan de andere kant van de wereld bevinden. De meerderheid wordt echter gevormd door zenders die enkel via het internet hun ding doen, waaronder het bij HiFi.nl zeer populaire Radio Paradise. Feit is dat het om een immense hoeveelheid – het zouden er meer dan 40.000 zijn! – zenders gaat. En ondanks dat enorme aanbod is het eigenlijk niet zo’n probleem om zenders te vinden die je bevallen.

Dat komt omdat de meeste apparaten gebruik maken van de vTunerdatabase dienst. Hiermee kan je stations zoeken op basis van het muziekgenre, de gesproken taal of de geografische locatie. Als je bijvoorbeeld op 'Nederland' zoekt, kan je kiezen uit een lijst van maar liefst 669 zenders. Voer je 'Belgiė' in als zoekterm, dan houd je 266 zenders over. Wil je enkel countrymuziek horen, dan heb je de keuze uit 604 stations. De zoekterm 'Classical' levert 441 treffers op en 'Dance' zelfs 1.272. De meeste apparaten laten je ook toe om voorkeuzezenders vast te leggen, net zoals je dat gewend bent bij een FM-radio.

Internet radio is bij uitstek geschikt om nieuwe muziek te leren kennen. Met dank aan het immense aanbod. Als je daarnaast ook belang hecht aan een degelijke geluidskwaliteit, moet je je wel realiseren dat dat niet het sterkste punt is van internet radio. Er wordt namelijk enkel gebruik gemaakt van lossy bestandsformaten – verderop komen we daar uitgebreid op terug – met overwegend lage datarates. Niet bepaald wat je 'high fidelity' noemt, dus.

Muziekstreamingdiensten

Er zijn bij ons in de Lage Landen een twintigtal muziekstreamingdiensten actief. Deze laten je toe – tegen betaling, that is – om op hun website op zoek te gaan naar muziek, en deze vervolgens te streamen naar je Mac, pc, smartphone of tablet. Sommige netwerkspelers kunnen ook overweg met een aantal van deze diensten, maar de keuze is veel beperkter. Als je graag gebruik wil maken van een bepaalde dienst, kan je dus maar beter eerst grondig nakijken of de netwerkspeler die je wil aankopen de dienst in kwestie ondersteunt. Anno 2016 zit dat in de meeste gevallen echter wel snor, met name wanneer je op zoek bent naar de topdiensten. Dat zijn wat ons betreft Spotify, Deezer, Tidal, GrooveShark, SoundCloud, Music Unlimited, Ziggo, Apple Music, Pandora en natuurlijk het hifi-vriendelijke Qobuz. 

Het is belangrijk om weten dat het bij deze diensten om een formule gaat waarbij je de muziek wel kan beluisteren, maar je deze niet in de vorm van een bestand kunt downloaden en opslaan. Iets wat natuurlijk wel kan als je muziektracks aankoopt in de iTunes Store, of elders op het internet. Overigens zijn er enkele uitzonderingen op deze regel. Sommige diensten laten je namelijk wél toe om muziek te downloaden en te bewaren, maar altijd met de nodige beperkingen. Bij de meeste diensten kan je de muziek ook indelen in overzichtelijke playlists.

Voor een maandabonnement betaal je afhankelijk van je keuzes vier tot tien euro per maand voor de usual suspects (waaronder Deezer, Spotify, Ziggo en Music Unlimited). Voor basisgebruik kom je uiteraard laag uit, en wil je daarbij ook kunnen streamen naar je smartphone of tablet, dan loopt het bedrag in de meeste gevallen op tot €9.99 (Deezer, Spotify, Music Unlimited). Qobuz en Tidal hebben duurdere varianten, maar daar komen vervolgens ook hi-res mogelijkheden bij kijken. Het muziekaanbod varieert van 12 miljoen songs tot maar liefst 40 miljoen(!) songs. Dat zit dus wel goed. De geluidskwaliteit is best redelijk, maar de meerwaardezoekers onder ons zullen er vast niet enthousiast over worden. Er wordt immers enkel gebruik gemaakt van lossy bestandsformaten. Maar ook hier geldt dat de premium modellen van onder meer Tidal en Qobuz daar weer een oplossing voor hebben.

Muziek aankopen op internet

Net zoals je nog steeds een fysieke cd kan aankopen, kan je ook muziek in de vorm van een digitaal bestandsformaat kopen. Voor zo'n aankoop kan je terecht in een online winkel zoals de iTunes Store. Na de aankoop kan je het bestand downloaden en vrijuit gebruiken. Dat laatste is in juridische/auteursrechtelijke zin niet helemaal correct, maar voor het gemak houden we daar even geen rekening mee.

We willen hier graag het onderscheid maken tussen bestanden die een minder goede kwaliteit bieden dan die van de cd, en bestanden die even goed als of zelfs beter klinken dan een cd. In een ideale situatie zou je eender welke muziek moeten kunnen aankopen op het internet, en dat in eender welke kwaliteit. De praktijk is helaas heel anders. Zo kan je in de toonaangevende iTunes Store enkel lossy AAC bestanden aankopen. Minder goed dan een gewoon cd'tje, dus. Als je een niet als te beste geluidsinstallatie hebt, of als je enkel muziek koopt voor gebruik onderweg, is dat niet zo erg. Het zal dan immers nauwelijks opvallen dat je naar lossy bestanden luistert. Als je echter een degelijke muziekinstallatie hebt en je enig belang hecht aan de geluidskwaliteit, dan is dit een hoogst ongelukkige situatie.

In de meeste andere online winkels is de situatie niet veel beter. Er zijn echter ook een aantal – specifiek op de audiofiel gerichte – winkels waar je wél hoogwaardige muziekbestanden kan downloaden. Maar daarmee zijn we er nog niet, want het aanbod is nog veel te beperkt. Het blijft dus wachten op een oplossing waarbij een hoogwaardige geluidskwaliteit – minstens even goed als een cd is toch wel het minimum – gecombineerd kan worden met een breed aanbod. Die oplossing bestaat eigenlijk al. Hieronder lees je er meer over...

Muziek rippen

Eigenlijk is het te gek voor woorden dat het vandaag nog steeds niet altijd mogelijk blijkt te zijn om op het internet muziekbestanden aan te kopen in een degelijke geluidskwaliteit. Zelfs niet als we onze eisen bescheiden houden en ons tevreden stellen met de normale cd-norm. Bijgevolg is het beste wat je vandaag kan doen als je een degelijke, goed klinkende streaming muziekbibliotheek wil samenstellen... cd's kopen!

Ok, dat is een enigszins gedateerde opmerking. Vooral in de wereld van streaming muziekdiensten is er veel mogelijk tegenwoordig. Desalniettemin hoeft een bestaande cd-collectie niet direct bij het vuil. Je cd's kun je namelijk rippen naar een degelijk bestandsformaat, zoals Flac of Apple Lossless. En dat rippen kan natuurlijk ook vanaf andere dragers, zoals vinylplaten.

Voor welke bestandsformaten kan je best kiezen?

Het uitgangspunt is dat er bij de verschillende audio bestandsformaten – er zijn er meer dan dertig! – sprake is van een afweging tussen de grootte van de bestanden en de data-rate aan de ene kant, en de geluidskwaliteit aan de andere kant. Of om het anders te stellen: hoe groter het bestand, hoe beter de geluidskwaliteit. Daarmee is echter niet het volledige verhaal verteld. Er zijn namelijk ook formaten die tot gevoelig kleinere bestanden leiden, maar die desondanks even goed zijn als hun grotere broers...

Tabel: de belangrijkste audioformaten

Niet-gecomprimeerde formaten

Om te beginnen dien je een onderscheid te maken tussen gecomprimeerde en niet-gecomprimeerde bestandsformaten. Bij deze laatste groep – we hebben het dan concreet over WAV en AIFF – is het resulterende bestand precies even groot als dat van de oorspronkelijke bron.

Niet ideaal, dat. Een tweede nadeel is dat het moeilijk is om demetadata te 'taggen'. In gewoon Nederlands betekent dat dat het bovengemiddeld lastig is om de artiest-, track- en albuminformatie en de hoesafbeelding te koppelen aan de muziek. Het grote pluspunt is de geluidskwaliteit: die is exact gelijk aan de bron.

Geen enkel verlies, dus. Ook met de compatibiliteit zit het wel snor.

Gecomprimeerde formaten, lossless
De groep van de gecomprimeerde bestandsformaten kan je op zich ook weer in twee groepen verdelen. De eerste groep bestaat uit de 'lossless' formaten, de tweede uit de 'lossy' formaten. De term 'lossless' betekent dat er niets van de oorspronkelijke informatie wordt weggegooid. De geluidskwaliteit is met andere woorden precies even goed als die van het origineel. Daarmee doen de gecomprimeerde lossless audioformaten het dus even goed als hun niet-gecomprimeerde tegenhangers. Dus zelfs als je een gepassioneerd audio/muziekliefhebber bent die op zoek is naar de best mogelijke geluidskwaliteit, is er geen reden om de niet-gecomprimeerde WAV- of AIFF-bestanden te verkiezen boven de gecomprimeerde lossless formaten. Daar komt bij dat deze groep ongeveer 40% à 50% minder ruimte in beslag neemt op je harde schijf. En dat het geen enkel probleem is om de juiste metadata op te snorren en deze aan de muziek te koppelen.

Er zijn twee lossless bestandsformaten die hier belangrijk zijn: FLAC en ALAC (ook ALE of Apple Lossless genoemd). FLAC is de beste van de twee, omdat die het breedst ondersteund wordt. Het vervelende is wel dat FLAC niet compatibel is met Apple spulletjes. Als je dus de best mogelijke geluidskwaliteit wil op je Apple materiaal, dan is het Apple Lossless formaat de beste keuze. Overigens heeft Apple deze codec in 2011 vrijgegeven, waardoor het formaat breder ondersteund wordt.

Gecomprimeerde formaten: lossy

Daar bestaan er een heleboel van, en dus beperken we ons tot de meest voorkomende. Dat zijn MP3, AAC, WMA en OggVorbis. Wat deze bestandsformaten gemeen hebben, is dat ze de originele muziek in sterke tot zeer sterke mate comprimeren. Dat doen ze onder meer door een flink gedeelte van de oorspronkelijke muzikale informatie weg te filteren. Hier ga je dus concessies doen op het vlak van de geluidskwaliteit, in ruil voor een besparing in opslagruimte. De mate waarin het oorspronkelijke bestand gecomprimeerd wordt – en bijgevolg de mate waarin de geluidskwaliteit aangetast wordt – kan je vaak instellen in een aantal stappen. Er kan gekozen worden voor een vaste compressie instelling (CBR: Constant Bit Rate), en vaakook voor een flexibele instelling (VBR: Variable Bit Rate).

Voorstanders beweren dat je het verschil tussen een MP3 – gesteld dat de bitrate niet te laag is, bijvoorbeeld 256 of 320 kbps – en een cd niet kan horen. Tegenstanders beweren van wel. In werkelijkheid ligt het er vooral aan hoe goed het audiosysteem is dat je gebruikt. Als je naar een mp3-speler met oordopjes luistert, dan zal het verschil inderdaad nauwelijks opvallen. Dat gebeurt evenmin als je je muziek op een gewone geluidsinstallatie in de auto draait. Als je thuis echter een degelijk audiosysteem hebt, dan gaan de verschillen een stuk groter worden. Het klopt ook wel dat bij het ene muziekstuk de verschillen beter opvallen dan bij het andere, en dat één en ander ook te maken heeft met de kwaliteit van je gehoor.

Dus?

Aangezien de kostprijs voor opslaggeheugen alsmaar verder blijft dalen, is het al lang geen probleem meer dat je muziekbibliotheek wat groter is. Op een harde schijf van 2 Terabyte kan je bijvoorbeeld zo'n 4.000 complete albums kwijt in Apple Lossless- of FLAC kwaliteit.

Dat wil zeggen dat je dan de volledige cd-kwaliteit zonder concessies ervaart, terwijl de kostprijs voor je opslaggeheugen steeds minder dan € 100 bedraagt. Voor dat geld – en bij goed zoeken ook zeker fors minder – heb je namelijk al een externe harde schijf van 2 TB.

Welke hardware heb je nodig?

Eén van de redenen waarom het streamen van muziek wel eens als complex wordt beschouwd, zit hem in het feit dat er op het vlak van hardware zeer veel keuze is. Daar bedoelen we niet zozeer mee dat er veel apparaten op de markt zijn, maar vooral dat er heel veel soorten apparaten zijn. Met telkens weer andere functionaliteiten...

Pc & Mac

Een computer – een pc of een Mac – is in beginsel best wel een geschikt apparaat om je streaming noden te verzorgen. En vooral dan als het om een laptop gaat. Je kan met een computer immers onlinemuziek aankopen, je kan je eigen muziek via de ingebouwde drive – als die er is! – rippen, en je kan alles opslagen op de ingebouwde harde schijf of SSD.

Muziek weergeven gaat ook goed, zolang je de ingebouwde DAC maar vermijdt. Daar zal de weergavekwaliteit immers sterk onder lijden. De bediening is ook wat minder handig. Al is het maar omdat je je computer allicht niet de hele tijd op je schoot of naast je in de zetel wil hebben. En al helemaal niet als je je computer aan een bekabeld netwerk – aanbevolen! – hebt gekoppeld.

NAS

Het letterwoord 'NAS' staat voor Network Attached Storage. En dat zegt eigenlijk alles. Het gaat om een harde schijf – of om een combinatie van meerdere harde schijven– die in een behuizing wordt gestopt en die aan het netwerk kan gekoppeld worden. Op zo'n NAS kan je je complete muziekbibliotheek kwijt, die dan via het netwerk beschikbaar wordt gesteld aan alle netwerkspelers in de woning. De voordelen van een NAS tegenover een pc of Mac? Een NAS is goedkoper, biedt meer opslagcapaciteit – vooral de grote exemplaren waar je vijf of meer harde schijven in kwijt kan – en verbruikt minder stroom.

Netwerkspelers

Deze categorie telt op zich ook weer een heleboel verschillende varianten. Zo zijn er apparaten die de functionaliteit van een streaming audiospeler combineren met opslaggeheugen. De Widealab Aurender S10 is zo'n apparaat. De Olive 06HD en de Naim HDX combineren eveneens opslaggeheugen met audioweergave, maar beschikken daarbij ook over een cd-drive en een DAC-gedeelte. De Meridian Media Core 200 is qua functionaliteit gelijkwaardig aan de Olive en de Naim, maar doet het zonder cd-drive.

De Play:3 en de Play:5 van Sonos zijn voorbeelden van netwerkspelers zonder opslaggeheugen. Deze apparaten hebben echter niet alleen een ingebouwde DAC en een versterker aan boord, maar ook een luidsprekergedeelte. En dezelfde oplossingen worden geboden door merken als Bluesound, Denon Heos, LG en Raumfeld. 

Veel verschillen voor wat de functionaliteiten betreft dus, maar dat is niet het enige. De vorm en de looks – en daarmee ook de manier waarop je deze toestellen best kunt gebruiken – kunnen ook sterk verschillen. Zo vertonen de netwerkspelers van merken zoals Pioneer, Marantz, Naim, Linn en Widealab sterke overeenkomsten met traditionele hifi-apparaten. De spelers van Simple Audio, inmiddels minder aantrekkelijk omdat het bedrijf zich terugtrekt uit de markt en verdere ontwikkeling staakte, zijn dan weer kleine apparaatjes die je – aangezien er geen display op zit en geen bedieningselementen – net zo goed achter een andere toestel of ergens in een kast kunt wegmoffelen. De Olive 06HD en de Meridian Control 15 daarentegen zijn bedoeld om in de directe omgeving van de luisterpositie te worden geplaatst. Dat is te zien aan de vorm van de behuizing en aan de user interface; een aanvulling op je interieur. 

Smartphones & Tablets

Wat toch wel als algemeen bekend verondersteld mag worden, is dat ook smartphones en tablets kunnen worden ingezet in een streaming omgeving. Om te beginnen hebben nagenoeg alle zichzelf respecterende fabrikanten van streaming systemen wel een app ontwikkeld waarmee je je smartphone of tablet kunt gebruiken om je streaming systeem te bedienen. Het iOS-platform werd doorgaans het beste ondersteund, maar Android heeft dat gat in recente jaren goed weten te sluiten.

Je kan natuurlijk ook muziek opslagen op je smartphone of je tablet afspelen. Via een bluetooth verbinding kan je deze vervolgens streamen naar apparaten die de weergave van bluetooth audio ondersteunen. Geen netwerk of überhaupt internet nodig. 

OK - maar wat moet ik nu kopen?

Er is voor elk wat wils. Feit is dat de streaming audio markt nog altijd jong is en dat er voortdurend nieuwsoortige apparaten geļntroduceerd worden. Daarbij hoeft het niet eens om een 'dedicated' streaming apparaat te gaan. Zo bieden ook heel wat AV-receivers, gameconsoles en blu-ray spelers vandaag de nodige streaming faciliteiten.

Het ligt uiteraard aan je eigen wensen en voorkeuren in welke categorie je het best kan shoppen. Maar omwille van de zeer beperkte opslagcapaciteit vinden we de smartphones en tablets de minst interessante kandidaten. Als bedieningstool zijn ze dan weer wel heel erg geschikt. Pc's en Macs zijn vooral om praktische redenen minder aangewezen. De interessantste categorie is dus die van de netwerkspelers.

Over het algemeen – maar er zijn uitzonderingen! – is de geluidskwaliteit bij de netwerkspelers omgekeerd evenredig met het aantal functionaliteiten. Apparaten met ingebouwde versterkers en luidsprekers kunnen zeer handig zijn – vooral in ruimtes waar de ultieme geluidskwaliteit minder belangrijk is, zoals in de keuken of de badkamer -, maar met een losse versterker en externe luidsprekers kan je een gevoelig betere geluidskwaliteit realiseren. Als een apparaat over een ingebouwde harde schijf beschikt, hoeft dat op zich geen probleem te zijn. Op voorwaarde dat de schijf onhoorbaar functioneert, tenminste. Tot slot is het in de meeste gevallen aanbevelenswaardig om geen gebruik te maken van de ingebouwde DAC, en het signaal af te takken via een digitale uitgang. Dat geeft je de mogelijkheid om een superieur presterende – dat hoeft niet eens veel te kosten – DAC aan te koppelen.

Multiroom: streaming in iedere kamer

Tot slot komen we bij het concept multiroom. Een onderwerp dat in recente jaren zoveel ontwikkelingen heeft gezien, dat een enkele alinea in dit dossier daar geen recht aan kan doen. Vijf jaar geleden was een multiroom-systeem kiezen namelijk nog iets eenvoudigs. De keuze in het betaalbare segment was bescheiden en beperkt tot een of twee merken. Inmiddels is iedereen op de multiroom-trend gesprongen. Wil je daarom meer weten over de mogelijkheden van multiroom, lees dan het Dossier Multiroom – Hoe Kiezen?