Ontwikkelingen op IFA 2013
Als de IFA – dat letterwoord staat voor ‘Internationale Funkausstellung’ – een betrouwbare indicator zou zijn van het belang dat de gemiddelde digitale consument stelt in audio, dan staat de hifibranche er niet al te best voor.
Het aandeel aan ‘echte’ audio-apparatuur is hier namelijk zeer beperkt (daar moet je immers voor naar High End in München, of The Venetian tijdens de Consumer Electronics Show in Las Vegas). Met uitzondering dan van hoofdtelefoons. Die gaan dan weer zo hard dat het niet leuk meer is.
Het audio aandeel op de IFA beperkt zich tot dat ene roze vlakje linksboven…
Wat video betreft, is het andere koek. Complete zalen, elk honderden vierkante meters groot, staan afgeladen vol met de nieuwste, grootste, mooiste, en platste – en tegenwoordig ook: kromste – tv toestellen. De IFA is de jaarlijkse hoogmis voor merken als Sony, Philips, Samsung, LG en Panasonic. Merken waarbij de nadruk eerder op het fabriceren van hifi-apparatuur ligt, zijn grotendeels afwezig. Zo’n beetje de tegenovergestelde situatie als bij de High End München beurs, zou je kunnen zeggen.
Back to the Future
Nieuw is vaak beter – anders zou een beurs zoals de IFA weinig zinvol zijn, quoi? –, maar niet altijd. Zo is de hele 3D-revolutie, die een paar jaar geleden vlotjes de huiskamer zou gaan veroveren, op een sisser uitgedraaid. En terecht: de beeldweergave leek nergens op. Om van het gedoe met die vervelende brilletjes nog maar te zwijgen. Het ging dan ook niet om echte 3D weergave, maar eerder om een virtueel aftreksel daarvan.
Hoe dan ook heeft 2D gelukkig de fakkel opnieuw overgenomen van 3D. Overigens hoor je bij de fabrikanten op de beursvloer wel zeggen dat hun nieuwe 4K tv’s een betere 3D ervaring bieden dan de vroegere 3D Full HD modellen. Die 4K tv’s zijn gewone 2D toestellen, maar gezien de extreme resolutie is de ‘je bent er bij’-ervaring krachtiger dan bij de vroegere 3D tv’s. Verkooppraatjes, inderdaad, maar ze hebben wel een punt.
4K
De idee dat grotere cijfers gegarandeerd leiden tot betere prestaties lijkt wel overgewaaid te zijn vanuit de digitale fotografiesector. Waar de argeloze koper wordt wijsgemaakt dat een foto-apparaat met 25 miljoen pixels per definitie superieur is aan een exemplaar dat ‘slechts’ 18 miljoen pixels kan ophoesten. In de videowereld hebben we eerst de high definition revolutie gehad, waarbij een grid van 1920 x 1080 pixels het maximaal haalbare was. Een goede zaak, want het verschil met standard definition is hemelsbreed. En je hoeft geen gigantisch groot scherm te hebben om er wat aan te hebben. Over naar 4K. Deze technologie – ook wel UDTV, of Ultra High Definition genoemd –, biedt volgens de huidige afspraken 3840 x 2160 pixels. Vandaar dat ook de term 2160p gehanteerd wordt.
4K is in theorie beter dan 1920 x 1080, en kan dat in de praktijk ook zijn. Maar dan enkel op voorwaarde dat het beeld groot genoeg wordt weergegeven. 4K is dan ook uiterst interessante ontwikkeling voor de projectorenmarkt, omdat op die manier – in combinatie met een degelijk projectiescherm van een metertje of twee, drie breed – de meerwaarde van al die pixels maximaal kan renderen. Anders gezegd: zodra er een betaalbare 4K projector op de markt komt, staan we in de rij om er eentje aan te schaffen.
Maar op een tv-scherm ligt het allemaal wat moeilijker. Want je hebt minstens een 55” exemplaar nodig – en liever nog een 65” – wil je het verschil echt beginnen te zien. Vervelend, maar het is niet anders. Nu zijn de prijzen van tv-apparaten wel zodanig gezakt dat je niet meteen een tweede hypotheek moet nemen om een 55” tv aan te kopen, maar het blijkt ook op esthetisch vlak een hele uitdaging om zo’n groot zwart vlak op een ordentelijke manier in je woonkamer te integreren. Het is in dat verband overigens een hardnekkig misverstand dat je op een kilometer afstand moet zitten als je zo’n groot scherm in huis haalt. Je hebt dus geen grotere woonkamer nodig als je wil genieten van 4K, maar wel een grotere tv. En content. Want wat heb je aan een 4K tv als er geen 4K beeldmateriaal is om naar te kijken?
Het is nog helemaal niet duidelijk wanneer die content er gaat komen, maar tussen mond en lippen hoort de goede verstaander wel dat 4K blu-ray een logische volgende stap zou zijn.
HDMI 2.0
We berichtten eerder al op deze pagina’s dat de zogenaamde 4K compatibiliteit van de huidige generatie AV-receivers met een stevige korrel zout moet worden genomen. De reden is dat er nog geen definitieve HDMI-ondersteuning voor 4K was en dat je er met zo’n AV-receiver bijgevolg waarschijnlijk niet in zult slagen om 4K content – of het nu om opgeschaalde 1920 x 1080 beelden gaat of om origineel 4K materiaal maakt daarbij niet uit – naar je tv te sturen.
In de aanloop van het verhaal dat we daarover brachten hebben we verschillende fabrikanten gecontacteerd. Die wisten ons te vertellen dat de nieuwe HDMI-norm al lang klaar had moeten zijn. Maar om één of andere reden scheen dat er maar niet van te komen. Omdat Apple sinds kort mee zetelt in het HDMI Forum, beweren sommige kwatongen. Hoe het ook zij: tijdens de IFA stelt het HDMI Forum eindelijk de nieuwe HDMI 2.0 norm voor. We tekenen present op de persconferentie die voor de gelegenheid georganiseerd wordt.
18 Gbps
Een eerste belangrijk punt is dat de maximale datarate opgetrokken wordt tot maar liefst 18 Gbps. Dat is bijna dubbel zoveel als de 10.2 Gbps van HDMI 1.4. Het gevolg is dat de mogelijkheden om méér en/of betere audio- en videostromen te versturen aanzienlijk toenemen. En dat is precies wat er staat te gebeuren.
4K
Om te beginnen bedraagt de maximale videoresolutie bij HDMI 2.0 4096 x 2160 pixels. En dat in progressive mode – het gaat hierbij om complete beelden, niet om halve beelden zoals dat bij interlaced video het geval is –, en aan een tempo van 50 of 60 frames per seconde. Mooi!
Dual Viewing & Multi Stream Audio
Door middel van ‘Dual Viewing’ techniek kunnen twee beeldstromen tegelijkertijd doorgestuurd worden. Dat kan nuttig zijn als je gebruik wil maken van de mogelijkheid van 3D tv’s om twee beelden weer te geven. Het ene beeld is zichtbaar als je het eerste brilletje opzet, het andere beeld als je het tweede brilletje gebruikt. Vooral voor gametoepassingen is dit een prettige extra.
Robert Blanchard, de baas van het HDMI Forum, vertelt
‘Multi Stream Audio’ is een logisch verlengstuk van ‘Dual Viewing’. Hiermee kunnen tot vier verschillende audiosporen tegelijk worden weergegeven. Zodat elke kijker ook het juiste geluid bij z’n beeld te horen krijgt. De toepassing kan echter ook gebruikt worden om een film tegelijk met meerdere gesproken talen weer te geven. Kan handig zijn als je in een multicultureel gezelschap naar een film wil kijken.
Meer & Beter!?
Het aantal surroundkanalen is bij HDMI 1.4 beperkt tot acht. Niet kwaad, maar HDMI 2.0 pakt uit met zo maar eventjes 32 kanalen! We zijn benieuwd wanneer we de eerste AV-receiver met 32 kanalen gaan zien…
De maximale sampling frequentie is nog maar eens verdubbeld, en bedraagt nu 1536 kHz. Om daar wat aan te hebben, al toch eerst de kwaliteit van onze DAC’s – en ADC’s in de opnamestudio – een heel eind omhoog moeten. Vandaag leidt een dergelijke extreme sample rate vooral tot meer rekenfouten. En dat moeten we niet hebben, natuurlijk.
LipSync
Het is vandaag al wel mogelijk om een correcte lipsync instelling te maken, maar die is vast. En bijgevolg is de instelling de ene keer al wat correcter dan de andere keer. De ‘Dynamic Auto Lip-Sync’ mogelijkheid binnen HDMI 2.0 kan deze instelling echter op een continu dynamische manier aanpassen. En dat volkomen automatisch. Als dit goed werkt – en we hebben geen redenen om te denken dat dat niet het geval zou zijn –, zouden lipsync problemen voortaan tot het verleden behoren.
CEC & 21:9
HDMI 2.0 zou ook meer uitgebreide CEC functionaliteiten bieden. CEC staat voor Consumers Electronics Control. Het is een technologie waarmee bedieningscommando’s over een HDMI interface kunnen verstuurd worden. Maar omdat zowat elke fabrikant er zijn eigen naam aan geeft, hebben de meeste consumenten nog nooit van CEC gehoord. Voorbeelden: Anynet+ (Samsung), Aquos Link (Sharp), Viera Link (Panasonic), Bravia Link/Sync (Sony), en ga zo maar door.
De 21:9 ‘ultra breedbeeld’ beeldverhouding wordt vandaag al gebruik bij (constant height) projectiesystemen en computermonitoren. We hebben ook al wel 21:9 tv’s van Philips gezien, maar die zijn intussen alweer van de markt verdwenen. Wat de ondersteuning van HDMI in dat verband precies inhoudt, is ons nog niet helemaal helder. Maat het verhoogt wel de kans dat er in de toekomst weer meer gaat gebeuren met 21:9, en daar worden we erg gelukkig van. Want films die worden weergegeven in 21:9 (dat staat eigenlijk voor een serie beeldverhoudingen zoals 2.35:1 en 2.40:1) zien er in veel gevallen stukken fraaier uit dan wanneer ze in 16:9 worden weergegeven.
Nieuwe kabels nodig?
Neen. De high speed HDMI-kabels (denk aan die 18 Gbps!) die vandaag al op de markt zijn, kan je blijven gebruiken om HDMI 2.0 connecties te maken. Ook de connectoren blijven gelijk.
Welke garanties zijn er?
Geen. Anders gezegd, al die fijne features en specs die hierboven uit de doeken worden gedaan zijn optioneel. Het kan dus zomaar zijn dat je een HDMI 2.0 compatibel apparaat aankoopt dat niet overweg kan met 21:9, geen dynamische lipsync biedt, bij lange na geen 32 surroundkanalen kan verwerken, enzovoort. Dat horen we bij monde van Robert Blanchard, de baas van het HDMI Forum. Je dient de specs van het aan te kopen apparaat dus goed te bekijken alvorens je de knoop definitief doorhakt.
Panasonic en Philips
Op de stand van Panasonic horen we dat de plasmaschermen van de fabrikant ‘gewoon doorgaan’. Maar het zwaartepunt van de R&D inspanningen zal voortaan wel bij OLED technologie komen te liggen. We kregen al een prototype van zo’n OLED scherm te zien, maar wanneer deze schermen uiteindelijk op de markt zullen komen is nog niet duidelijk. Het is moeilijk om in deze omstandigheden een duidelijk eh… beeld te krijgen van de kwaliteit, maar de vormgeving van het OLED prototype is in ieder geval zeer geslaagd. Al is het maar doordat het geheel amper 8 mm dik is.
En uiteraard pakt Panasonic ook uit met een 4K tv, of wat had je gedacht? Het gaat om de TX-L65WT600, een 65” exemplaar. Ook de eerder aangekondigde 20” tablet – met 4K resolutie, jawel! – werd geshowd. Deze zou ‘binnenkort’ op de markt komen.
Wat audio betreft viel er weinig nieuws te rapen, maar we ontdekten wel twee nieuwe hoofdtelefoontechnologieën. Om te beginnen demonstreerde Panasonic een speciale hoofdtelefoon die je naast je oor dient te zetten, in plaats van erop of erin. Het punt is dat de hoofdtelefoon vibraties overbrengt via je kaakbeen naar je gehoor. Leuk idee, maar helaas klinkt het voor geen halve meter.
Een andere nieuwigheid is de implementatie van DTS Headphone:X technologie. Ook daar kregen we een demo van te horen. Die was niet echt indrukwekkend, maar we zijn er desondanks van overtuigd dat deze technologie heel veel potentie heeft. Naar het schijnt zou de Headphone:X gebaseerd zijn op een ontwikkeling van Stephen Smyth. Dat is de man die eerder al het compressie algoritme van DTS ontwikkelde. Een jaar of vijf geleden – Smyth was toen al weg bij DTS - kregen we een demo te horen van zijn ‘Realiser’ hoofdtelefoon surround technologie (www.smyth-research.com), waar onze mond werkelijk van openviel. Als DTS Headphone:X zelfs maar half zo goed wordt, is het nog steeds zeer de moeite waard. We zijn benieuwd…
Philips
Op de Philips persconferentie horen we dat een onderzoek uitwijst dat 85% van de gebruikers die een tv met Ambilight aangekocht hebben, tevreden zijn over deze technologie. Een uitspraak waar we ons bij kunnen aansluiten, want het is inderdaad zo dat deze technologie een hoog ‘eens je het gewend bent wil je niet meer zonder’ gehalte heeft. Nog volgens datzelfde onderzoek wil inderdaad 80% van de gebruikers ook Ambilight in z’n volgende tv hebben. Wat de overige 5% tevreden gebruikers van plan is? We hebben geen idee. Dit verhaal is de aanleiding voor de nieuwe Elevation design tv. Die is slechts 1.4 cm dil, maar beschikt wel over een 4-zijdig Ambilight systeem.
Philips stelt ook zinnens te zijn om Smart TV naar de cloud te brengen. Drie pijlers moeten dat mogelijk maken: Cloud Gaming, Smart Home en TV 3.0. We horen er graag meer over.
9000 Series
Met betrekking tot de nieuwe Philips 9000 series tv’s – verkrijgbaar in 65” (€ 4.999) en in 84” (€ hebben we niet durven vragen) – volgen we een speciale workshop, gepresenteerd door beeldexpert Danny Tack. Van hem horen we dat in 4K tv’s de kwaliteit van de scaling van het grootste belang is. Dat komt omdat er nog geen 4K content beschikbaar is, en de gebruiker dus wel verplicht is om Full HD content – of zelfs standard definition beeldmateriaal – te upscalen naar 4K. En dan is het voor die gebruiker natuurlijk wel zo prettig dat hij een betere beeldkwaliteit ervaart dan voorheen, natuurlijk. De demobeelden die we hieromtrent te zien krijgen, laten zien dat Philips hier behoorlijk in geïnvesteerd heeft.
De soms overmatige detaillering die landschappen en dergelijke met een soort CGI-sausje bedekt en de over-the-top kleurenverzadiging negeren we. Navraag bij Danny Tack leert immers dat dit te wijten is aan de nogal over-the-top instellingen van de parameters. Het is immers dat soort beeld dat de niet geoefende kijker liefst ziet. Of liefst denkt te zien. Het is eigenlijk niet anders dan bij geluid. Wie niet weet waar hij op moet letten, laat zich ‘vangen’ door zijn eerste indruk. En dan springen de boembassen en de meest helder klinkende speakers er meteen uit. Wat we nog meer leren over de 9000 series, is dat ze beschikken over acht miljoen pixels en dat ze een lichtopbrengst van 450 Nit produceren. 3D kan ook, en wel met een resolutie die ook weer het dubbele bedraagt dan voorheen.
Fidelio E5
Op audiovlak vonden we de Fidelio E5 wel een aardige nieuwigheid. Dat systeem bestaat uit een paar zuilvormige luidsprekers waar nog eens twee kleinere luidsprekertjes bovenop staan. Het geheel oogt erg fraai en het valt helemaal niet op dat je eigenlijk naar vier luidsprekers kijkt, in plaats van naar twee. Maar als je een film met surround wil kijken, dan kan je de bovenste speakertjes optillen – met een lederen handvat - en achteraan plaatsen. Kabels komen er helemaal niet aan te pas: het systeem werkt draadloos. De ‘draagbare’ speakertjes beschikken over ingebouwde accu’s met een autonomie van tien uur. Je krijgt er ook een draadloze subwoofer bij. Bronnen sluit je aan via de twee HDMI-ingangen of je kunt gebruik maken van Bluetooth (al dan niet met Apt-X).