Een receiver waar zowat alles mee kan

De nieuwste ‘magic box’ van Marantz komt in de vorm van de SR7008-receiver. Een single box package, waarmee zowat alle digitale dromen van de zich streamende en online bewegende audiofiel te realiseren zijn. Wat vooral aantrekkelijk is, zijn de fascinerende uitbreidingen van het bekende Audyssey room correction systeem.

Een moderne AV-receiver bestaat in principe uit een programmeerbaar platform, waar door de fabrikant softwarematig alle denkbare functionaliteit aangebracht kan worden. Dat platform is verder voorzien van I/O-mogelijkheden, een userinterface (via de remote control, IOS, Android, personal computers, on screen display en het display op het apparaat zelf), actuatoren (ingebouwde versterkers, relais en binnenkort mogelijk lichtdimmers) en een video/audio switch matrix. Aanvankelijk was de AV-receiver slechts een filmgeluiddecoder, die het Dolby of DTS-signaal van de schijf gewoon vertaalde naar vijf ingebouwde versterkers en een subwoofer. Een kleine knipoog naar de consument zorgde voor de aanwezigheid van een phono-aansluiting en een analoge tuner. Hoewel de bediening van dit soort relatief simpele architecturen het vernuft van veel consumenten al behoorlijk op de proef stelde, is de huidige AV-receiver uitgegroeid tot een platform waar fabrikanten elk half jaar alle nieuwe standaarden, normen, functionaliteiten en gimmicks aan toevoegen die maar beschikbaar zijn. De twee drivers die elke fabrikant in de wurggreep houden zijn het maximaal aantal features te bieden ten opzichte van de concurrentie en de op(mis?)vatting dat de consument nog steeds alles in een enkele behuizing wil hebben. Bij de basisfunctionaliteiten van de gemiddelde AV-receiver hoort tegenwoordig streaming in alle denkbare vormen, upsampling van beeld en geluid (beeld tot 4K bij de SR7008), multiroom-support, room-correction, video- en audioswitching, zeer veel mogelijkheden voor bediening en remote-bediening, zone-support, presentatie van statische content (foto’s) en wireless-support. Dat de prijs van zulke apparaten nog steeds acceptabel is, komt omdat 90% van die functionaliteit aanwezig is in de vorm van software. Dat is in productie erg goedkoop en een haast onbeperkt domein om oeverloze hoeveelheden functionaliteit toe te blijven voegen. 

Het is niet ondenkbaar dat de volgende generatie AV-receivers alle functionaliteit aan boord heeft voor domotica, inclusief dimmerpacks en dat daar ook gewoon Windows, MacOS en IOS-applicaties op kunnen worden gedraaid. Technisch gezien een knappe prestatie om dat allemaal in dezelfde box van pakweg 40 x 20 x 30 cm te proppen. Evolutionair gezien een heilloze weg, want de nieuwe features, functionaliteiten, standaarden en normen vliegen in het rond en een AV-receiver is eigenlijk verouderd op het moment van introductie. Je kunt ook niet eeuwig doorgaan met het blijven toevoegen van functionaliteit. Vanuit het standpunt van Interaction Design (mens-machine interface en gebruiksvriendelijkheid) scoren zulke apparaten namelijk extreem slecht. De gemiddelde consument begrijpt werkelijk niets van de basisarchitectuur van zo’n volgepropt apparaat, dus waar al die functionaliteiten voor dienen, hoe ze met elkaar samenhangen en hoe het allemaal op de juiste manier aan de praat te krijgen is. Een moderne AV-receiver is Rubik’s Cube voor ‘tekkies’ en derhalve het ultieme speelgoed voor de nerds. Maar zulke apparaten komen terecht bij Henk en Ingrid in hun Vinex-wijk of bij een relaxed en technisch enigszins naïef Zwitserleven stelletje, dat nu ongestoord alle afleveringen van Sex and the City wil beleven. Zeg maar bij een doelgroep waarbinnen niet iedereen studies theoretische fysica of informatica heeft gevolgd. Het siert Marantz dat de basis-userinterface redelijk gebruiksvriendelijk is opgebouwd. Voor alle geavanceerde settings dient dieper gegraven te worden. 

Ergo, eerder in de reviews over AV-receivers werd voorgesteld om de basisarchitectuur van dit soort systemen eens volledig anders op te zetten. Inherent hieraan is een veel begrijpelijker concept, userinterface en bediening. Dat kan leiden tot groot commercieel succes. Ondergetekende wacht nog steeds op een aanbod van een producent van AV-receivers, om die architectuur verder uit te werken. 

SR7008
Het is niet meer doenlijk om elk feature en elke configureerbare parameter in zo’n heel systeem binnen een review zelfs maar te noemen. Dus, see the manual, want de geboden functionaliteiten maken uw stoutste verwachtingen waar. De opvallende basisfeatures van de SR7008 zijn dat het een echte 7.1 receiver is, waar naar wens vier frontweergevers toe te voegen zijn, die middels een Audyssey-algoritme voor hoogte-perceptie zorgen en een verder toenemende live-ervaring. Dus aansluitmogelijkheden voor elf luidsprekers en twee subwoofers. Ook veelbelovend is de InstaPreview-techniek, waarbij een live picture-in-picture preview mogelijk is van aangesloten HDMI-bronnen. Feitelijk een feature dat al decennia lang gangbaar is op professionele video-matrix switchers en editors. Maar, de grote teaser die deze nieuwe Marantz afficheert, is de uitbreiding van het Audyssey-systeem. 

Een van de nieuwe Audyssey-features maakt dat het systeem low-frequency content (afkomstig van de subwoofers) blokkeert voor wat betreft de doorgang via deuren, plafonds, muren en vloeren. De buren en de rest van het noordelijk halfrond genieten derhalve niet meer mee met de exorbitante laagcontent uit ‘Transformers, the Dark Side’. Maar door psycho-akoestische processing blijft het subsone geweld slechts waarneembaar binnen de eigen muren van het hometheater. Bij het bepalen van de geluidskwaliteit van deze SR7008 zal Ken Ishiwata ongetwijfeld weer inbreng hebben gehad. Wat in Japan wordt ontworpen en gebouwd, gaat eerst langs Ken. Die doet aanbevelingen met betrekking tot ontwerpaspecten die de geluidskwaliteit raken. Die suggesties zijn dan vervolgens ingevoerd als de serieproductie begint. Nou zullen niet alle suggesties van Ken overgenomen worden. Bij Marantz is natuurlijk ook een boekhouder met een rood potlood en een grote mond. Maar, Ken vertegenwoordigt nog steeds het audiofiele geweten van het bedrijf. Je moet er niet aan denken wat er gebeurt als hij met pensioen gaat.

Audyssey
Audyssey DSX is gebaseerd op onderzoek dat aantoonde dat voor het ontstaan van een realistische soundstage de zogenaamde ‘wide channels’ belangrijker zijn dan de back surround channels. DSX voegt eerst een stel zogenaamde Front Wide Loudspeakers toe. Die staan aan de buitenkant van de reguliere front luidsprekers. Vervolgens een stel Front Height Loudspeakers. Dat betekent dat het ‘front’ van het theater gevormd wordt door zes luidsprekers, een center en twee subwoofers. In de volledige opstelling zijn er dan ook nog vier luidsprekers aan de achterkant. In totaal kunnen er dus elf luidsprekers en twee subwoofers worden aangesloten. De subwoofers worden verdeeld in een primary en secondary subwoofer. Level en distance zijn dan per subwoofer door de receiver separaat in te regelen.  

Een volgende Audyssey-feature is MultiEQ XT32. Dat is in feite de al langer bestaande ‘room-equalizer’, die compenseert voor de tijdverschillen en frequentiekarakteristiek van de luisterruimte. Het eindresultaat is een optimale frequentieresponse voor alle luidsprekers. Hoewel de algoritmen die Audyssey gebruikt geheim zijn, valt er wel iets te zeggen over de werking. Audyssey meet op verschillende plaatsen in de luisterruimte, bij voorkeur de (zit)plaatsen, waar geluisterd wordt. Er ontstaat dan een range van gedeeltelijk overlappende frequentiecurven; voor iedere luisterpositie een eigen curve. Bij verschillende frequenties zijn er dan amplitude (=sterkte) verschillen tussen de gemeten luisterposities zichtbaar. Die verschillen zijn vaste relaties tussen die luisterposities, die in principe niet elektronisch te corrigeren zijn. Dat kan alleen door de ruimte fysiek te verbouwen. Wat Audyssey vervolgens doet is een soort compensatie-curve berekenen, die het beste compromis vormt tussen de curves van de gemeten luisterposities. Ondanks de vaste relaties tussen de curves, vertoont de compensatiecurve veel minder variantie dan de individuele curves. Het resultaat is dat de tonaliteit (tonale balans) op de verschillende luisterposities veel dichter bij elkaar komt. Dus, de geluidsmatige indruk voor luisteraars op verschillende plaatsen in het theater is nagenoeg identiek. Audyssey werkt daarnaast ook in het tijddomein. Variaties in de time-delay tussen frequenties op de verschillende luisterposities worden dan ook gecompenseerd. Volgens Audyssey heeft dit invloed op de kwaliteit van de zogenaamde images. Dat zijn de afbeeldingen van instrumenten en stemmen binnen de soundstage. 

Audyssey Dynamic EQ zorgt dat de frequentieresponse behouden blijft als het geluidsvolume afneemt. In zo’n geval verslechtert het geluid, omdat het aanstoten van de akoestiek anders is (bij lagere volumes) en onze perceptie met betrekking tot geluid dan ook wijzigt. Het resultaat is dat het geluid bij alle volumes identiek klinkt. Audyssey Dynamic Volume werkt als dynamiek compressor. Verschillende bronnen hebben elk een andere dynamische range. Dat is voor radio- en televisiegeluid beperkt. Mp3(download)-bestanden zijn ook dynamisch beperkt. Blu-ray, dvd en cd kennen een grotere dynamiekomvang, net zoals hi-rez files. Voor gebruikers die vaak schakelen tussen al die bronnen, kan wellicht de wens ontstaan om het dynamisch bereik onderling enigszins af te stemmen. Dat geeft een rustiger geluidsbeeld. Audyssey LFC vermindert specifieke lage frequenties die door muren en plafonds dringen. Een psycho-akoestisch algoritme zorgt dat er toch een perceptie van lagetonen-weergave ontstaat in de luisterruimte.   

Een receiver waar zowat alles mee kan

Meting en kalibratie
De beschreven Audyssey-features zijn allemaal aanwezig in de Marantz SR7008. De 7008 komt vanzelfsprekend met een meetmicrofoon. De consument thuis kan Audyssey dan zelf inregelen. Dat leidt tot uitstekende resultaten. Maar, er bestaat ook nog ‘MultEQ Pro Calibration’. Dat is een service die uitgevoerd kan worden door zogenaamde Audyssey Registered Installers. Het kan zijn dat uw Marantz-dealer gecertificeerd is om deze service te verlenen. De dealer komt dan aan huis met een zogenaamde Installer Kit. Die bevat een gekalibreerde microfoon, microfoonvoorversterker, andere hulpaccessoires en de benodigde software. Identiek aan wat er gebeurt tijdens een zelf uitgevoerde meting, slaat de software de berekende compensatiecurve op in het geheugen van Audyssey. In geval van de installer kit, wordt die curve vanuit de meetcomputer gedownload naar de Marantz 7008. De Audyssey-meting kan uitgevoerd worden voor de inmiddels vele merken receivers die Audyssey aan boord hebben (onder andere Denon). Ook zijn er stand-alone Audyssey-units beschikbaar, die in principe voor elk hifi-systeem en elk hometheater ingezet kunnen worden. Als u prijs stelt op zo’n, door de dealer uitgevoerde, professionele meting, dan dient uw product zogenaamd ‘installer-ready’ te zijn, anders kan er geen curve vanuit een externe bron toegevoegd worden. Vanzelfsprekend is de SR7008 hiervoor geschikt. Een belangrijke vraag is nu waarom een professionele meting voordelen biedt ten opzichte van het zelf meten. De meerwaarde ontstaat omdat de installer kit maximaal 32 meetpunten support. Veel meer dan de ingebouwde meetprocedure in de 7008 (6-8 punten). Door die meetdichtheid kan er veel nauwkeuriger ingezoomd worden op akoestische problemen in de luisterruimte, met name als de ruimte groot is en een afwijkende vorm heeft. Er is uiteraard sprake van een gekalibreerde meting. Dat gebeurt dus ten opzichte van referentiepunten. Door frequentiecurven van een specifieke meetmicrofoon in het systeem vast te leggen, kan een identieke geluidskarakteristiek bereikt worden tussen verschillende luisterruimten. Het doordeweekse hometheater klinkt dan identiek aan die in de vakantievilla. Hoewel een gekalibreerde meting op basis van een groter aantal meetpunten altijd wel voordelen biedt, zal de meerwaarde vooral tot uiting komen indien de 7008 echt een full-fling 7.1 systeem aanstuurt met de elf genoemde luidsprekers en twee subwoofers. Andere voordelen van de professionele meting zijn de veel betere integratie tussen de subwoofer en de satellieten en de veel betere aansluiting bij de luisterruimte en de gebruikte luidsprekers.

Opbouw en luisteren
Voor deze review was Marantz zo vriendelijk om de installer kit, die normaal alleen in handen komt van de certified dealer, ter beschikking te stellen. Zo’n kit heeft een hoog nerd-speelgehalte en verhindert het doelloos rondhangen in het stadscentrum gedurende het weekend. De Marantz SR7008 werd aangesloten in verschillende configuraties. Een van die configuraties betrof een full-fling set up met elf actieve monitoren en vier actieve subwoofers gekoppeld aan de receiver (op de line-outs). 5 kilowatt netspanning stabilisatoren en filters schakelen de powerlines naar het thea-tersysteem. Dat zijn systemen die normaal gesproken in ziekenhuizen en bij cloudproviders staan. Voor de software die bij de installer kit hoort is de laatste versie nodig (3.6), want deze heeft een database met alle nieuwe apparaten van de verschillende merken. De connectie met de Marantz gaat via een USB-serial cable, maar kan ook met een USB-USB cable. De 7008 herkent de computer automatisch en schakelt meteen in de ‘Audyssey Calibration mode’. Na het invoeren van serial numbers en de license key, werkt het programma dertien stappen af. De keuze van het aantal meetpunten is aan de gebruiker. Na elke meting is er een ‘transferring response’, waarmee de meetresultaten tijdelijk opgeslagen worden. Na het laatste meetpunt verschijnt een resultatentabel met de toegepaste correctie in dB voor elke luidspreker en de crossover-frequenties. Met het programma kom je jezelf ook tegen, want het ontdekte dat een van de luidsprekers uit fase stond. De meetresultaten zijn vervolgens nog aan te passen (Target Sound Options) en daarna schrijft de software de definitieve filterberekeningen naar het geheugen van de 7008. In het menu dat daarna verschijnt, is het mogelijk om elk feature (MultiEQ, DynamicEQ en LFC) afzonderlijk aan- of uit te zetten en de verschillen te beluisteren. De ‘mate van’ LFC-correctie kan hier ook aangepast worden aan de akoestische doorlaatbaarheid van de muren. Veel van de bovengenoemde functionaliteiten zijn overigens ook beschikbaar binnen het reguliere meetsysteem waarmee de 7008 dus straks in uw huiskamer/theater staat. 

Resultaten
Natuurlijk zullen de geluidsmatige ervaringen in elke (hometheater)situatie licht verschillen, maar er komen toch wat interessante observaties naar voren. Zonder MultiEQ ingeschakeld is het geluid wat vlakker en minder samenhangend dan met MultiEQ. MultiEQ maakt het geluid homogener en iets spannender om naar te luisteren. De ervaring is hier niet dat het geluid doodslaat en enorm onbetrokken wordt, zoals wel eens voorkomt bij sommige room-correction systemen. Medeluisteraars vonden het MultiEQ-geluid aangenamer om naar te luisteren. DynamicEQ maakt dat de (tonale) balans (dat is simpelweg de sterkteverhouding tussen alle frequenties binnen de audiorange), niet sterk wijzigt bij verschillen in weergave-volume. Het werkt feitelijk als de bekende fysiologische volumeregeling, zoals die vroeger te vinden was op veel versterkers. 

Heel spannend is natuurlijk wat LFC doet. Daartoe werd geluisterd in een aangrenzende ruimte en LFC achtereenvolgens aan- en uitgeschakeld. Door LFC aan te zetten neemt de hoeveelheid waarneembare laagenergie in de aangrenzende ruimte inderdaad af. Maar, in de theaterruimte met de luidsprekers is ook een enigszins moeilijk te duiden verschil waarneembaar. Het lijkt of het laag iets ‘dunner/slanker’ gaat klinken. Toch is de aanwezige laagcontent gewoon hoorbaar. Het is dus een subtiel karakterverschil. Dat komt door de omschakeling van ‘echt’ laag naar door psycho-akoestische processing voortgebracht laag. Met dat subtiele karakterverschil is te leven, indien het een multidimensionaal conflict met buren, slapende kinderen en inwonende huisdieren voorkomt. Tenslotte is geluisterd naar de 7008 via de ingebouwde versterkers. Die klinken uitstekend, met de van Marantz bekende enigszins warme tonaliteit. Het is opvallend hoe subtiel gedetailleerd de elektronica van de 7008 klinkt. 

Conclusie
De focus van dit artikel ligt op de features van Audyssey. De MultiEQ- roomcorrector heeft absoluut toegevoegde waarde en tast de levendigheid van het signaal niet aan. De steeds intelligenter wordende psycho-akoestische algoritmen bieden nieuwe functionaliteit. LFC kan de geluidsoverlast beperken die buren eventueel ervaren als u film draait of naar muziek luistert. Die algoritmen zijn fascinerend. Ze zorgen in de vorm van Audyssey DSX voor een zeer realistisch aandoende soundstage met ‘echte’ hoogteverschillen. Dat is absoluut een indrukwekkende ervaring. Door zulke algoritmes kan de 7008 ook elke monobron omzetten naar 11.2 kanalen volledige (en kunstmatige) surround sound. Een al langer bekende toepassing van die algoritmen zijn opnamen gemaakt met bijvoorbeeld Spatializer software. Het geluid (uit twee luidsprekers) is dan rondom de luisteraar waarneembaar (bijvoorbeeld Sting ‘The Soul Cages’).

De Marantz SR7008 is verder een receiver waar zowat alles mee kan. Zeer veel streaming-mogelijkheden, upscaling van audio- en video, switching enzovoort. Wie het geweldig vindt om al die features te ontdekken, kan een tijdje vooruit. In combinatie met een gekozen aantal luidsprekers en een Blu-ray speler, staat er een compact systeem waar vrijwel alle huidige technieken in vertegenwoordigd zijn.

Adviesprijs Marantz SR7008: € 1599,-