Introductie Sonus Faber Lilium en Audio Research Galileo lijn

Wie de naam Sonus Faber noemt, zal in één adem waarschijnlijk ook meteen aan prachtig gestileerde Italiaanse creaties denken. Ontwerpen die naast een gracieus lijnenspel ook zijn voorzien van meesterlijk bewerkt hout, geborsteld of gepolijst metaal en zorgvuldig bewerkt leer. Toch is sinds de introductie van de jubileum Ex3ma monitorluidspreker in maart dit jaar, ook duidelijk geworden welke richting Sonus Faber de komende jaren op wil gaan. Enerzijds is dat naast het behoud van de visuele basiswaarden, ook een toename aan onderhuids hightech materiaalgebruik en een klankmatige afstemming die nog meer snelheid, neutraliteit en accuratesse bezit. Net als Sonus Faber behoort ook het Amerikaanse merk Audio Research tot dezelfde Fine Sounds Group en ook hier is de laatste jaren keihard gewerkt om de producten op een nog hoger plan dan voorheen te brengen. Tijdens een op 29 september in het monumentale Paushuize te Utrecht gehouden presentatie, werd door importeur Audiac voor het eerst zowel de bijzonder indrukwekkende Sonus Faber Lilium als de eveneens gloednieuwe Galileo lijn van Audio Research aan de premium dealers gepresenteerd.

Ik denk dat iedere muziekliefhebber die een persoonlijke uitnodiging voor producten van dit kaliber in zijn mailbox binnen ziet komen, waarschijnlijk net als ik vrijwel meteen in opperste verrukking zal geraken. Want mede door mijn in maart dit jaar afgelegde bezoek aan de Sonus Faber fabriek in het Italiaanse Arcugnano, heb ik toen op de ontwerpafdeling al de eerste visuele indrukken van de op dat moment vergevorderde prototype van zowel de Sonus Faber Lilium als Audio Research Galileo serie kunnen aanschouwen. De 160 cm hoge, 49 cm brede en 70,5 cm diepe Lilium, heeft in een eerste oogopslag veel weg van het huidige SF topmodel Aida. Iets wat geen toevalligheid is en waar heel bewust naar is gestreefd. Toch zijn er ondanks de vele raakvlakken, ook de nodige visuele, technologische en vooral ook klankmatige afstemverschillen. Heel kort door de bocht kan worden gezegd dat deze Lilium de eigenschappen van zowel de Aida als Ex3ma, in één concept weet te verenigen. Waarbij zowel de Aida als Ex3ma veel uitgesproker zijn in ieder hun eigen klank perceptie. Dus de Aida met zijn zo typerende zeer vloeiende, groots gedragen, klankkleurrijke emotionele betrokkenheid in combinatie met een bijna extreme 3D ruimtepresentatie. Terwijl de Ex3ma daar nog een ongekend snelle formule 1 achtige accelaratiefactor, omlijning, focus en compressievrije weergave tegenover kan zetten.

Wanneer ik eenmaal thuis in de door importeur Audiac zorgvuldig samengestelde informatiemap blader, wordt nog eens extra duidelijk dat hoewel de buitenmaten tussen Aida en Lilium niet eens zoveel verschillen, beide concepten toch met ieder een aantal ander uitgangspunten zijn ontworpen. Het gaat in het kader van dit korte introductieartikel te ver om op ieder detail in te gaan. Maar de ontwerpers hebben in ieder geval wederom naar nieuwe wegen gezocht om de hoge mate aan inwendige energie binnen zo’n reusachtig systeem, nog beter te sturen en te beheersen. Een groot verschil daarbij is dat de Aida aan de achterzijde nog over een volledig van de kast gescheiden klein luidsprekersysteem beschikt. Deze zogenaamde ‘Sound Field Shaper’, kan door fysieke kantel en inregelmogelijkheden het achter de luidsprekers opgebouwde geluidsbeeld verregaand beïnvloeden. De Lilium heeft deze mogelijkheid niet, maar kan op zijn beurt dan weer wel door een op de achterzijde geplaatste draairegelaar - die de impedantiebult meer of minder onderdrukt - het laag op een hele mooie manier meer dempen of juist vrijer laten klinken. Hierdoor kan een betere integratie voor verschillende ruimtes worden bewerkstelligd. Hoewel beide audiogrootheden een 3,5-weg systeem zijn, is een ander belangrijk verschil dat de Aida over één grote 32 cm sub- of infrawoofer schuin onder in de voet in een zogenaamde akoestisch amorfe ‘stealth reflex’ kamer voor het diepste laag beschikt. Bij de Lilium daarentegen is er een 26 cm sub- of infrawoofer juist helemaal boven in de kast, mooi zichtbaar onder een glasplaat gemonteerd. Voor extra controle en ondersteuning krijgt deze woofer daarbij assistentie van een schuin onder in de voet gemonteerd passief membraan. Ook de overige parameters zoals kastconstructie, wisselfilter en de overige gebruikte units zijn behoorlijk verschillend. Voor meer informatie verwijs ik je dit geval naar de Sonus Faber website www.sonusfaber.com. 

Audio Research Galileo
Galileo Galilei (1564-1642) was hoewel ook wel ‘de vader van de moderne astronomie’ genoemd, naast astronoom, ook een wetenschapper, wiskundige en filosoof. Naast het feit dat hij niet alleen nieuwsgierig naar wetenschappelijke ontdekkingen was, vervaardigde Galileo ook vaak helemaal zelf de gereedschappen die hem bij zijn werk konden ondersteunen. Zo zorgde hij er zelfs onbewust voor dat de door hemzelf geslepen lenzen voor gebruik in zijn eigen telescoopontwerpen, tot de meest geavanceerde in zijn tijd behoorde. Hoewel heel verschillend qua tijdgeest en achtergrond, is ook de legendarische Audio Research oprichter en ontwerper William ‘Bill’ Zane Johnson vanaf dag één een visionair geweest. Al in 1949 bouwde Bill zijn eerste commerciële versterker, waarna hij kort daarna zijn eerste onderneming Electronic Industries oprichtte. Twintig jaar later startte Bill in 1970 inmiddels gepokt en gemazzeld het merk Audio Research en moest door zijn geloof in de klankmatige superioriteit van de elektronenbuis en vooral door de snelle opkomst van de transistor, al snel in toenemende mate tegen de stroom oproeien. Zijn onverminderde doorzettingsvermogen en enorme kennis zorgde er echter al snel voor dat de naam Audio Research tot de absolute voorhoedelopers op het gebied van kwaliteitsweergave ging behoren. Helaas is de 85 jaar geworden Bill in december 2011 overleden en wordt zijn werk in technische zin door onder andere hoofdontwerper Ward Fiebiger en de ‘oren’ van Audio Research Warren Gehl in volle glorie voortgezet.

Het visuele basisontwerp van de nieuwe (Galileo) G-serie is net als onder andere de Wadia Intuition versterker en Sonus Faber Ex3ma monitorluidspreker, afkomstig van befaamde Italiaans industrieel ontwerper Livio Cuccuza. Hierbij is de pure en solide vormgeving uit de beginjaren van Audio Research als uitgangspunt genomen en aangepast aan anno 2014. Op moment van schrijven bestaat deze G-serie voorlopig nog uit drie verschillende modellen. Allereerst is dat de van drie prachtige grote meters (uitgangsvermogen voor linker en rechterkanaal en voltage) voorziene G150 stereo eindversterker (2 x 155 Watt aan 8 Ohm). Een model dat voor het eerst bij dit Amerikaanse merk van de bijzondere en door buizenfabrikant Tung Sol geheel nieuw ontwikkelde KT150 eindbuis gebruik maakt. Vervolgens is er de GSPre voorversterker, waarbij naast een hoofdtelefoonuitgang dit keer zowel bij lijn in- en uitgangen ook een fraaie phonotrap met instelbare functionaliteit aanwezig is. Als laatste sluit de eind dit jaar te verwachten GSi75 geïntegreerde versterker (2 x 75 Watt aan 8 Ohm en gebruikmakend van een viertal KT150 eindbuizen) dit nu al illustere rijtje af. Het apparaat beschikt daarbij naast een hoogwaardige hoofdtelefoonuitgang en phonotrap, zelfs over een uitstekende ingebouwde DAC. Afsluitend moet deze nieuwe G-serie binnen het uitgebreide Audio Research gamma naast de huidige Reference lijn worden geplaatst. Daarbij zegt het merk zelf dat de GS150 wel de best klinkende eindversterker van het merk tot nu toe is.

The proof of the pudding…

Geheel in stijl met de getoonde producten vind de presentatie in de werkelijk prachtige historische locatie Paushuize in hartje Utrecht plaats. Paushuize is een typisch renaissancehuis maar dan wel met gotische invloeden. De bouw startte in 1517 in opdracht van Adrianus VI, de enige Nederlandse Paus die ons land ooit heeft gehad. Adriaan heeft het huis echter nooit kunnen bewonen omdat hij al één jaar nadat hij in 1522 tot paus is gekozen, stierf in Rome. Tegenwoordig wordt Paushuize naast locatie voor bijeenkomsten in besloten kring, vooral gebruikt als representatieve ruimte voor de commissaris van de Koning en het provinciebestuur. Wat het plaatje voor mij echter helemaal kloppend maakt, is dat dit uiterst sfeervolle onderkomen bijzonder veel raakvlakken heeft met de antieke gebouwen die ik tijdens het 30-jarig jubileum van Sonus Faber in het Italiaanse Vicenza heb mogen bezichtigen. Naast een hapje en drankje in enkele andere zalen, vind de eigenlijke introductie in de van Tuyll van Serooskerken zaal met zijn 48 m2oppervlakte plaats.

Voorafgaande aan de komst van de premiumdealers krijg ik van importeur Audiac de unieke gelegenheid om twee uur lang met gebruikmaking van mijn eigen software naar dit werkelijk unieke en indrukwekkende systeem te luisteren. Uiteraard dienen de nieuwe Sonus Faber Lilium en Audio Research G-serie voor- en eindversterker als basis. Terwijl als bron (gelukkig!) een nog immer zeer fraai Wadia 971 CD loopwerk aangesloten op een Audio Research Reference DAC acte de présence geeft. Kabels zijn verschillende typen uit de Transparant Reference reeks die samen met een klein leger aan Transparant PowerIsolator MM2’s, het lichtnet op adequate wijze proberen op te schonen. Het eerste wat mij bij binnenkomst opvalt, is de bovengemiddeld goede akoestiek van deze toch zeer antieke ruimte met zijn hoge plafond, dieprood gecapitonneerde wanden en massieve parketvloer met visgraadmotief. Mede door de fraaie maar vooral ook typische Sonus Faber ‘red violin’ kleur en het modern/klassieke voorkomen van de Lilium, gaan de weergevers samen met de retro vormgegeven Audio Research Galileo versterkers, volledig op in deze ruimte.

Luisteren
En dan is het grote moment uiteindelijk aangebroken en word ik alleen gelaten met het systeem en mijn eigen software. De luidsprekers blijken al een maand te hebben gespeeld, de G150 eindversterker is al een week in Nederland, terwijl de GSPre voorversterker echter pas drie uur onder stroom staat! Erg weinig natuurlijk, maar het heeft een goede reden. Deze voortrap is namelijk het allereerste productie exemplaar ter wereld en kwam pas deze ochtend op Schiphol aan! Ook al wil dit zeker zeggen dat het model nog niet 100% op zijn uiteindelijke niveau kan presteren, toch is het onder professionele recensenten en winkeliers algemeen bekend dat producten juist in hun eerste periode vaak verrassend goed kunnen klinken. Na die eerste indrukken vallen veel nieuwe audioproducten vaak eerst wat terug, om dan vervolgens vaak wel honderden uren later, in volle glorie te herstellen. Dit blijkt ook het geval met de GSPre te zijn. Want ondanks de blinkende nieuw staat, is de totaalweergave al vanaf de eerste seconde bijzonder overtuigend. Wanneer ik als eerste cd het prachtige live concert ‘Wheels turn beneath my feet’ van de Engelse singer-songwriter Fink in de Wadia 971 speler laat glijden. Wacht ik vol spanning af op wat komen gaat.

Achtereenvolgens kies ik de nummers ‘Perfect Darkness’, ‘Yesterday was hard on all of us’ en ‘Sort of revolution’. Wat mij vervolgens bij de eerste klanken meteen opvalt, is dat naast alle klankkleuren en emotie, ook de min of meer verwachtte bijna 1:1 schaalgrootte met veel onderhuidse kracht en een hoge mate aan realisme aanwezig is. Zondermeer revolutionair voor een Sonus Faber is de opmerkelijk hoge acceleratiefactor in combinatie met een moeiteloze verwerking van zelfs de grootste dynamieksprongen en een realisme en puurheid waar je U tegen zegt! Ook de gecontroleerde wijze waarop de Lilium zijn energie aan de ruimte afgeeft, maakt op mij veel indruk. Waar veel systemen van deze afmetingen grote werken vaak ook daadwerkelijk op grootse wijze neerzetten. Zit hun achilleshiel vaak bij de kleinere of intiemere bezettingen. Die worden dan net zo groot en overmatig imposant gepresenteerd als de grote werken, wat uiteindelijk een vermoeiende bezigheid word. Niet dus bij deze Lilium, die als een soort van akoestische kameleon weer lijkt te geven wat er werkelijk op het plaatje staat. Een ander heel mooi aspect van de Lilium is dat ondanks alle focussering, hoge resolutie en reële afbeeldingsgrootte, de weergave nooit krampachtig, verstikkend of hifi achtig werkt. Zelfs het organische en gerijpte wat de Sonus Faber weergave vanaf het eerste uur altijd al zo heeft gekenmerkt, is op knappe wijze nog steeds in het DNA van deze zeer moderne creatie verwerkt. Na Fink volgt nog de gelaagdheid en gedragenheid van de muziek van new age multitalent Patrick O’Hearn, zorgen Olivier Messiaen en Sergej Rachmaninoff voor klassiek vuurwerk, laat Blue Tofu met het infra laag de woofers wapperen, draagt de Italiaanse Gianmaria Testa bij aan warme Italiaanse sferen, test bassist Dean Peer de dynamische grenzen uit en zorgt Daft Punk tenslotte voor een waar feestje. Typerend en eigenlijk heel bijzonder is dat ik dit keer bij geen enkel nummer van geen enkel album bedenkingen krijg, omdat alles gewoon heel goed en betrokken voor het voetlicht wordt gebracht. Geen sinecure en eigenlijk maar zelden tot nooit op dit soort gelegenheden gehoord. Houd dus wat mij betreft de komende tijd goed de verschillende aankondigingen van de diverse (winkel)shows in de gaten en probeer vooral zelf een keer te ervaren hoe goed en anti hifi deze grensverleggende producten kunnen klinken…