Dolby Cinema en de toekomst van bioscoopbezoek
Vroeger had je bioscopen waar je voor slechts acht gulden (!) de nieuwste blockbuster kon gaan zien en waarbij elke film gewoon op dezelfde manier werd vertoond. Sinds de digitalisering en de release van Avatar in 2008 is er een heleboel veranderd. IMAX 3D is, ook in Nederland, aan een gigantische opmars bezig, maar krijgt nu concurrentie van Dolby dat met Dolby Cinema de aanval op de marktleider inzet.
Foto: Hanneke Wetzer
En dat is opvallend, want Dolby staat voornamelijk bekend om innovaties op het gebied van geluid, met als meest recente wapenfeit Dolby Atmos. Wereldwijd was Dolby Atmos al in zo'n achthonderd bioscoopzalen ter wereld te vinden, hoewel het aantal IMAX-zalen nog altijd in de meerderheid is, en nu borduren ze daarop voort met Dolby Cinema.
En Nederland heeft daarbij een primeur te pakken: de gloednieuwe Eindhovense vestiging van bioscoopketen JT bevat de eerste bioscoopzaal ter wereld die is uitgerust met een volledig Dolby Cinema-systeem. In totaal heeft de vestiging acht zalen, met naast de Dolby Cinema-zaal ook twee andere zalen die weliswaar niet de complete Dolby Cinema-ervaring bieden, maar wat betreft geluid wel uitgerust zijn met Dolby Atmos.
Foto: Hanneke Wetzer
Gaan we dat ook voelen in de portemonnee? Daarvoor kunnen we het beste een vergelijking maken met de nabijgelegen Pathe-bioscoop in Eindhoven die in staat is om films in IMAX 3D te laten zien. We nemen even de meest uitgebreide film als voorbeeld. The Hobbit is bij Pathe te zien in IMAX 3D HFR (48 fps ipv de regulier 24 fps) waarbij je dan vijftien euro neer moet leggen voor een kaartje. Dat is inclusief 3D-bril die na afloop van jou is om later nogmaals te gebruiken. Al zul je daar in het geval van The Hobbit niet veel aan hebben, omdat de bril alleen werkt bij voorstellingen in HFR die er op dit moment verder geen zijn. Voor een reguliere 3D-voorstelling van The Hobbit betaal je bij Pathe 12,50 euro, inclusief 3D-bril.
Tickets, please
Ook in de Dolby Cinema-zaal van JT in Eindhoven is The Hobbit te zien in 3D en met de verhoogde framerate. Voor die meest "complete" voorstelling (Dolby Cinema inclusief 3D en HFR) betaal je 12,50 per kaartje. Dat is dus goedkoper dan bij Pathe, al moet wel de kanttekening gemaakt worden dat je de Dolby Cinema 3D-bril na afloop weer in moet leveren. Verder heb je bij JT de keuze om de film in 3D te bekijken in één van de twee Dolby Atmos-zalen (de prijs is dan 9 euro voor een kaartje) en voor mensen die liever een paar euro minder spenderen is de film ook te zien als reguliere 2D-voorstelling waarbij een kaartje 8 euro kost.
Wij zijn echter naar Eindhoven gekomen om enkel een kijkje te nemen in de Dolby Cinema-zaal. Daarbij was Stuart Bowling (foto boven) van Dolby speciaal vanuit San Francisco naar de lichtstad afgereisd om tekst en uitleg te geven. Naast de Dolby Atmos, dat dit jaar ook door verschillende merken werd geïmplementeerd in producten voor thuis, voor in de bioscoop was Bowling vooral trots op hun samenwerking met Christie. "De films worden in de Dolby Cinema-zaal vertoond door middel van twee zeer geavanceerde laserprojectoren van het merk Christie die films in 4K, 2D en Dolby 3D kunnen projecteren, ook in hogere framerates. Daarbij maken we gebruik van high dynamic range (HDR) voor een nog beter kleurencontrast."
En hoewel Bowling aangaf dat hij niet graag vergelijkingen wilde maken met IMAX 3D ("We are our own experience"), wilde hij ook niet onvermeld laten dat twee afzonderlijke laser-projectoren een scherper 3D-beeld creëren dan één enkele. "Bij het creëren van een 3D-beeld met een enkele projector gaat veel van het contrast verloren. Door twee projectoren afzonderlijk af te stemmen op elke individueel oog blijft veel meer kleur en scherpte behouden."
Door de goede isolatie van de projectiekamer waar de twee zwaargewichten zich bevinden viel het ook op dat je als bezoeker geen last meer hebt van gezoem in de bioscoopzaal. Vaak maken de meer krachtige projectoren veel geluid, iets dat soms doorwerkt in de akoestiek van de zaal zelf als de isolatie niet goed is. Tijdens spectaculaire actiescènes waarin alles aan alle kanten explodeert heb je daar weinig last van, maar dat soort achtergrondgeluid kan heel irritant zijn tijdens rustige scenes waarin filmmakers suspense proberen te creëren.
Voorpret
Volgens Dolby moet de bioscoopbeleving echter al beginnen voordat de film wordt aangezet. De wandelgang naar de zaal toe is iets langer dan normaal en in die gang zijn ook al een viertal projectoren bevestigd. Zo wordt op de muur al een bewegende achtergrond die iets met de film te maken heeft geprojecteerd. Voor aanvang van The Hobbit was bijvoorbeeld een bewegende achtergrond van De Gouw, de thuisbasis van Bilbo Baggins, te zien. Een soortgelijk voorproefje op Exodus: Gods en Kings ontbrak helaas, hoewel die film met een setting in het oude Egypte daar ook prima geschikt voor zou zijn. En hoewel er voor aanvang van de voorstelling nog wel filmtrailers te zien zijn, is een ander groot voordeel dat reguliere bioscoopreclames daarna in de zaal ontbreken.
Foto: Hanneke Wetzer
In de zaal zelf wordt gebruik gemaakt van een zogenaamd floating screen. De zichtlijnen op het iets hoger dan normaal gesitueerde scherm zijn perfect en er zit qua hoogte (de stoelen hebben ook allemaal een hoofdsteun) ook genoeg afstand tussen jouw stoel en de stoel van de bezoeker voor je. Daarmee is er voor de lezers van ondertiteling meteen een stuk minder kans dat je de film niet kunt volgen omdat er iemand met kop en schouders boven zijn zitplaats uitsteekt.
Achterin zit je daardoor wel vrij hoog en wanneer je op de eerste rij plaatsneemt (zijn er echt mensen die dat prefereren?) zul je door de grootte van het scherm regelmatig met je hoofd van links naar rechts moeten bewegen om de ondertiteling bij te houden. Een zitplaats een beetje in het midden van de zaal lijkt de veiligste keuze, waarbij het 3D-effect in de Dolby Cinema-zaal ook prima blijft werken wanneer je meer aan de zijkant zit en je hoofd licht gedraaid moet houden om zo recht mogelijk naar het scherm te kijken. In andere 3D-zalen levert op een verkeerde manier "schuin kijken" als snel koppijn op, maar daar is hier veel minder sprake van.
De introductie van 3D had destijds ook een negatieve bijsmaak. Het werd plots een hype en daardoor wilde elke filmstudio een graantje meepikken. Soms werden films zelfs tegen de wensen van de regisseur in post-productie naar 3D geconverteerd, alleen maar om tickets voor een duurdere prijs te kunnen verkopen. Het leverde vaak halfbakken conversies op waar uiteindelijk niemand blij van werd.
Dat gaat volgens Bowling niet op voor Dolby Cinema. "Een film kan na de opname in post op maat gemaakt worden voor ons nieuwe format. Alleen hoeven wij in dan geen effecten toe te voegen; het enige wat wij doen is dingen behouden die normaal in post worden weggegooid omdat reguliere bioscoopsystemen er niets aan hebben. En de conversie naar Dolby Cinema gebeurt volledig in samenwerking met de regisseur, voor The Hobbit hebben we bijvoorbeeld nauw samengewerkt met Peter Jackson zelf, zodat hij of zij uiteindelijk helemaal tevreden is over hoe zijn of haar visie in de zaal te zien en te horen is."
De praktijk
Het verhaal van Bowling klonk natuurlijk alleraardigst, maar het was uiteraard wachten totdat de eerste filmclipjes getoond werden. Dat begon met een trailer voor het Dolby Cinema-format zelf. De trailer is speciaal op maat gemaakt om te laten zien waar Dolby Cinema toe staat is en dat was te merken. Door de Dolby Atmos lijkt het alsof een stel vogels aan de linkerkant van de zaal opvliegen om vervolgens over je heen te fladderen en rechts in de zaal weer neer te strijken. De trailer zal overigens standaard te zien zijn voor elke film die in de Dolby Cinema-zaal vertoond wordt.
More than meets the eye
Maar hoe verhouden de trailertjes die we te zien kregen zich tot het daadwerkelijke filmmateriaal? Om dat te laten zien introduceerde Bowling verschillende clipjes uit speelfilms waarvoor Dolby samen met de makers aan tafel heeft gezeten voor optimalisering. Een scène uit Transformers: Age of Extinction zag er in Dolby Cinema 3D net ietsje scherper en kleurrijker uit dan in IMAX 3D, maar de taferelen op het scherm waren, hoe kan het ook anders bij Michael Bay, net te chaotisch om te kunnen beoordelen hoeveel gedachte er schuil ging achter de verdeling van het geluid over de verschillende Dolby Atmos-speakers.
Foto: Hanneke Wetzer
De clipjes uit Ang Lee’s Life of Pi deden het wat dat betreft een stuk beter en lieten zien dat het beeld en geluid dat Dolby Cinema presenteert ook prima, misschien nog wel beter, uit de verf komt tijdens de wat meer rustige scènes waarin geen robots te zien zijn die op elkaar inbeuken. De wijde shots van een gigantische hoeveelheid meerkatten, de fluorescerende groene kleuren van de bossen bij nacht, de grommende tijger op het bootje; alles zag er gelikt uit en klonk fantastisch.
Het allermooiste voorbeeld was waarschijnlijk een scène uit Gravity van de Mexicaanse filmmaker Alfonso Cuarón. Het contrast van de witte ruimtepakken van George Clooney en Sandra Bullock tege de lege zwarte ruimte op de achtergrond was zeer indrukwekkend en het moment waarop Bullock in haar eentje het luchtledige in zweeft lijkt levensecht. Waarschijnlijk ook omdat Emmanuel Lubezki, de cinematograaf van de film, zelfs in dit vroege stadium al aangaf een groot fan te zijn van de HDR-techniek waar Dolby gebruik van maakt en ook meehielp aan de optimalisatie.
Foto: Hanneke Wetzer
We hebben inmiddels twee films in zijn geheel gekeken in de Dolby Cinema-zaal van JT in Eindhoven. Exodus: Gods en Kings van Ridley Scott met de pers en The Hobbit: The Battle of The Five Armies van Peter Jackson als reguliere bezoeker. Van die laatste zagen we de 3D-versie in HFR. Die verhoogde framerate blijft, ook in Dolby Cinema, een beetje een heikel punt. De wijde shots van de draak Smaug die Lake-Town in vuur en vlam zet en de zwiepende camerabewegingen over de gigantische landschappen heen zien er absoluut prachtig uit. Op momenten dat de camera een beetje afstand neemt en er veel beweging op het scherm plaatsvindt lijkt HFR een ideaal middel om strobing tegen te gaan en actie nog vloeiender weer te geven.
Helaas lijkt het op andere momenten de film een beetje tegen te werken. Wanneer de camera dichterbij komt lijken personages plots een stuk onnatuurlijker te bewegen. Bij close-ups treedt zo nu en dan wat sommige mensen “hyper-realitiet” noemen op; alles lijkt bijna “te echt” en daardoor krijg je soms het gevoel dat je niet naar een film aan het kijken bent, maar naar een fragment achter de schermen waar acteurs rondlopen met een flinke laag make-up en protheses.
Het zal interessant zijn om te zien hoe Dolby Cinema zich de komende jaren gaat ontwikkelen, ook met het oog op filmmakers als Peter Jackson en James Cameron die een beetje de trendsetters zijn op het gebied van innovaties voor de manieren waarop we films kijken. Zo heeft Cameron al aangegeven mogelijk een nog hogere framerate (misschien wel 60FPS) te gaan gebruiken voor de Avatar-sequels, maar vertelde hij ook al geleerd te hebben van de kinderziekten die wat betreft HFR opdoken in de Hobbit-films van zijn goede vriend Peter Jackson.
Dolby Vision
Bowling gaf aan dat de toekomstplannen van Dolby zich alleen zullen focussen op het nog beter maken van het beeld en geluid. Er zijn filmmakers die in het verleden al geëxperimenteerd hebben met 4D, zoals Robert Rodriguez die voor de geur "scratch & sniff" kaarten beschikbaar stelde tijdens sommige voorstellingen van één van zijn Spy Kids-films en James Cameron die ooit zijn medewerking verleende aan een korte Terminator-film die gebruik maakte van een complete pre-show, live rook- en lichteffecten en bewegende stoelen. "Dat is leuk als kort ritje in een attractiepark, maar niet voor een avondvullende bioscoopfilm", vertelt Bowling. "Onze focus ligt nu op het perfectioneren van HDR. Daarvoor zijn we nu bezig om Dolby Vision (dat eerder dit jaar ook al aangekondigd werd voor televisie, red) te implementeren in een nieuwe generatie laser-projectoren van Christie. Daar ligt wat ons betreft de toekomst."
We hebben aan het einde van de middag Bowling nog aan de tand proberen te voelen wat betreft filmstudio’s en regisseurs die in de toekomst met Dolby samen gaan werken om hun nieuwe releases te optimaliseren voor Dolby Cinema, maar helaas gaf de beste man geen krimp. “We zijn druk in onderhandeling met verschillende partijen en een aantal hele grote filmmakers. Zodra er concrete afspreken op tafel liggen zullen we met namen naar buiten komen. Maar helaas mag ik daar nu nog niets over zeggen”.
Dan speculeren we zelf nog maar even. Bowling was ooit in dienst bij Pixar en heeft nog steeds connecties daar. De film Brave was bijvoorbeeld de eerste film die een soundmix kreeg die speciaal was afgestemd voor Dolby Atmos. De kans lijkt dus groot dat we toekomstige animatiefilms van Pixar in de Dolby Cinema-zaal gaan aantreffen. Daarnaast werden we voor de voorstelling van The Hobbit getrakteerd op een 3D-trailer van Star Wars: The Force Awakens. Zou het kunnen dat ook de nieuwe Stars Wars van J.J. Abrams volgend jaar in de high-end zaal arriveert? Het is te hopen, want de Millennium Falcon in superscherpe 3D voorbij zien razen terwijl de John Williams score uit de Dolby Atmos-speakers knalde smaakte zeker naar meer.