Kwaliteit & functies: Voorkom een miskoop!

Er zijn grote verschillen in optische en mechanische kwaliteit. Goedkoop is al gauw flut. Maar extreem duur en supergoed zijn vaak ook weer niet nodig. Lastig is als bepaalde functies niet of voldoende ergonomisch werken. Er is een flink verschil tussen automatisch en handmatig. En de bediening voor foto is voor video niet altijd even lekker. Allemaal zaken die je voor de aankoop van een objectief terdege dient te overwegen.



De prijs van objectieven varieert van enkele tientjes tot vele duizenden euro’s. En dat is natuurlijk niet voor niets. Specificaties zoals de lichtsterkte beeldfouten, bediening en (robuuste) fijn lopende uitvoering kunnen als dag en nacht verschillen. Met name goedkopere kitlenzen lijken voordelig doch kunnen (op den duur) danig tegenvallen. Kies voor veelgebruikte objectieven beter de kwaliteit boven gemiddeld. Bij brandpunten die je zelden gebruikt is er keuze tussen huren of een voordeliger model aanschaffen.



Automatisch en handmatig
Het automatisch instellen van de scherpte en het diafragma bij objectieven heeft allang niet meer de klank van onprofessioneel. Zowel de hobbyist als vakman maken daar dankbaar gebruik van. Beter vlug accuraat ingesteld hebben dan de hot shots missen. Daarnaast heeft handmatig het voordeel om in alle rust het beeld zo optimaal mogelijk in te stellen. Bij het scherpstellen op de hand voorkomt de gebruiker onscherpte doordat de AutoFocus in de war raakt door bewegende onderwerpen of passerende objecten in de achtergrond. Idem de automatische belichting (AE) door overdrijvende wolken of plotseling opduikende lichtbronnen. In met de hand instellen toont zich de meester!
Een geheel ander praktisch automatisch punt is dat objectieven de camerabody informeren over welke lens er op gemonteerd is. Een ingebouwde ROM-chip geeft informatie door over de brandpuntsafstand(en), diafragma, kleureigenschappen en aanwezige optische vervormingen (ton- of kussenvormig). De beeldprocessor in de camera kan hierop on the fly de benodigde correcties op toepassen. Bij de komst van nieuwe cameramodellen of software in de body kunt u deze objectief-ROMs online updaten.



Manuele objectieven kunnen ook nog een aantal andere belangrijke voordelen bieden. Wij noemen;
• Zij passen op meerdere camerabody’s al of niet met behulp van een adapter. Er is geen gedoe met compatibele automatische koppelingen;
• Er zitten minder bewegende delen in. Dat maakt nauwelijks geluid bij het instellen, kost geen stroom en slijt behoorlijk minder;
• De ontwerpen zijn aanmerkelijk goedkoper. Een toplens voor weinig geld behoort onder andere bij Samyang of Walimex zeker tot de mogelijkheden. Samyang biedt in de VDSLR-serie eveneens heel lichtsterke asferische UMC-modellen.



Het focusdilemma en Follow-Focus
Voor menig videofilmer een gruwel, objectieven die voorbij het scherpstelpunt oneindig draaien. Dat komt doorgaans door het gebruik van een elektronische in plaats van een mechanische aandrijving. Voorbij oneindig draaien levert onscherpte op. Zeker zichtbaar bij de volle lensopening en op grote beeldschermen. Tevens is er meestal sprake van een sleepkoppeling in plaats van een goed voelbare gedefinieerde aanslag. Bij de prime- en topklasse kloppen de getallen voor de afstand op de lenstubus meestal wel. En verder kunnen er kleine toleranties zijn om de invloed van de temperatuur op het materiaal te compenseren.
Bovendien is er sprake van een andere draaislag (draaihoek in graden) tussen foto- en specifieke video-objectieven. Ook hebben AF-objectieven vaak een kleinere (300 graden of minder) draaihoek dan handmatige lenzen. Bij een kleinere slag overbrugt de gebruiker een grote afstand per hoeveelheid gedraaide graden. Enkele millimeters draaien zijn daarbij al snel vele tientallen meters afstand!
Een bijkomend lastig probleem is het verloop van de scherpstelling bij het veranderen van de beelduitsnede met het zoomobjectief. Zeker als de camerabody niet continu accuraat scherpstelt.
Een geheel ander probleem betreft het aangrijpen van Follow-Focus-systemen op de instelringen van foto-objectieven. Als je de camera op een rig plaatst helpt een draaiknop voor Follow-Focus aan de zijkant bij het bedienen van de scherpstelring. De rubberen bekleding van de scherpstelring is bij het foto-objectief in de eerste plaats bedoeld om daar met de hand aan te draaien. Een Follow-Focus-systeem op een rig heeft echter een bepaalde grip nodig. Liefst een aparte tandradgrip of een extra gripbevestiging. Let verder op de draairichting, links of rechtsom, die per objectief en/of cameramerk kan verschillen.

Diafragmaperikelen

Bij het diafragma in de objectieven spelen de volgende zaken een belangrijke rol:
- Het verloop bij in/uitzoomen. Meestal neemt het diafragma in de telerichting af. Tot wel twee diafragmastops bij het inzoomen aan toe. Dat kan goed zichtbaar zijn als de belichtingsautomatiek of de gebruiker daarvoor niet handmatig corrigeert;
- Een traploze of instelling per klik (trapsgewijs). Bij video-objectieven loopt de instelling traploos door. Bij fotocamera’s gaat het veelal om vaste instelbare waarden;
- Hoe meer lamellen en ronder de diafragmaopening des te fraaier de beeldweergave. Dat betreft met name ook de zogenaamde Bokeh in het onscherptegebied;
- Alleen een grote diafragmaopening, F2.8 of groter, maakt de kenmerkende filmische onscherpte in de achtergrond mogelijk. (35 mm cinemaeffect).
Andere aspecten die meespelen zijn de leesbaarheid (grootte en bij matig licht) van de instelbare diafragmacijfers en stoorgeluiden voor de interne microfoon bij het inklikken van de diafragmawaarden.



Optische en mechanische kwaliteit
Hoe goed dient een objectief te zijn? Dat hangt uiteraard geheel van het gestelde gebruikersdoel in de frequentie van het inzetten af. Veel gebruikte objectieven mogen best wat kosten. De meeste fabrikanten voeren wel een toplijn qua optische prestaties met een speciale aanduiding. Prime of Cinema of Cine en Pro bijvoorbeeld. Maar ook Super Performance (SP bij Tamron), Art en Contempory (Sigma), VDSLR (Samyang en Walimex), CompactPrime (Zeiss).
- Topklasse objectieven bieden:
- Een hogere lichtsterkte;
- Slechts geringe afval in scherpte en licht naar de beeldhoeken en -randen. Ook geen vignettering;
- Nauwelijks tot geen chromatische aberratie. Alle objectieven in dezelfde lenslijn hebben een identiek kleurkarakter;
- Vrijwel geen reflecties en overstraling dankzij de multicoating;
- Een minimum aan vervorming;
- Gebruik van asferische lenselementen.
Bij de mechanische kwaliteit gaat het om meerdere aspecten. De degelijkheid van de lenstubus, objectiefvatting en de draaiconstructie van de instelringen spreken voor zich. Te veel speling, te stroef of juist met te weinig frictie draaien en een wiebelige indruk zijn uit den boze. Let er bij het gebruik van tough camera’s op dat de objectieven eveneens spatwaterdicht, stof- en stootbestendig zijn. Anders vormen zij straks de zwakste schakel.
Bij de toegepaste instelmotoren zijn de snelheid en het geluidsniveau (USM, ultrastil) van belang. Let verder op de juiste afwerking qua interne reflecties, duidelijke opschriften en bekleding.



Speciale video-objectieven voor de spiegelreflex
Zoals hiervoor beschreven zijn er bij het toepassen van foto-objectieven voor video problemen met de scherpstelling, diafragmering, grip en draaislag. Fabrikanten zoals Nikon, Panasonic, Olympus en Canon bouwen daarom ook speciale video-fotocameralenzen die zich gevoelsmatig en qua functionaliteit gedragen als een videobjectief. Doorgaans gaat het hierbij om de lichtsterkere midrange-zoom van 4-10 maal. Ook onafhankelijke objectiefmerken hebben dit type video-objectief in het assortiment.



Dubbel en dwars
Objectieven zijn de ogen van de camera. Daarop moet je als hobbyist en meer vakmatige gebruiker gewoon zuinig zijn. En dat zeker niet op financieel gebied. Investeren in goede objectieven, voorzetlenzen, converters extenders en filters loont dubbel en dwars!

Beeldstabilisatie
Een goede vraag is waar de cameraman/vrouw bij de opname de beeldstabilisatie vandaan haalt? Dat kan via de beeldstabilisator van het objectief, die in de camerabody of via een rig of statief. Een groot aantal objectieven is uitgerust met een eigen optische beeldstabilisator (OIS). Een mechanisch systeem dat de lenselementen al of niet in combinatie met een soort prisma zo verstelt dat het OIS-systeem bewegingen van de camera compenseert. Dat kan zowel in horizontale als verticale richting en over meerdere assen. De toegepaste methoden voor OIS kunnen per merk en type objectief sterk uiteenlopen. Hetzelfde geldt ook voor de verkregen resultaten. In het macrobereik kan het OIS-effect onbruikbaar blijken. En bij de lichtsterkere groothoek is beeldstabilisatie dikwijls niet nodig.



Objectieven voor de smartphone
De betere smartphone behoort zeker tot de nieuwe generatie foto- en videocamera’s. Sensoren met meer dan 20 Megapixels en afmetingen van 1/2,3 inch zijn al niet ongewoon meer. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Sony Experia Z1, Samsung Galaxy S4 Zoom en Nokia Lumia 1020 (met 38 Mps). En vlak verder de Apple iPhone niet uit.
Hoewel er smartphones van onder andere Samsung zijn met een ingebouwde flinke zoomlens voldoet de standaard-optiek van de meeste smartphones niet aan hoge eisen. Dat valt echter te verbeteren met voorzetoptiek van bijvoorbeeld Rollei, Schneider Century Optics met iPro en Photojo. Er is keuze uit wide, tele, macro, zoom, fisheye en roterende lenskoppen. De bevestiging gaat via een aparte houder of magneet. Smartphones zoals de genoemde Sony pakt het met de QX10 en geavanceerdere QX100 anders aan. Je zet een compleet camerasysteem met sensor, objectief, beeldbewerking en opslagkaart op de smartphone. De besturing gaat draadloos (NFC of WiFi) via een app op de smartphone.