Meridian Audio MQA: haal blokken uit de doos

Een recent bezoek aan het hoofdkantoor en de fabriek van Meridian Audio in Huntingdon heeft de oren van de daar aanwezige dealers en ondergetekende geopend voor een nieuwe manier van het opslaan, verspreiden en weergeven van muziek. Niet dat de wereld ineens op zijn kop stond, nog steeds werkt ook Meridian met een streaming bron, een versterker en luidsprekers, maar het is de toegevoegde soft- en hardware implementatie die zoveel indruk maakt. Meridian Audio noemt het MQA, Master Quality Authenticated.

Bob Stuart, de mede oprichter van Meridian Audio en digitaal genie, is de geestelijke vader van MQA, waarvoor hij wordt bijgestaan door een team van software engineers en hardware ontwerpers. Stuart heeft al meer belangrijke ontwikkelingen op zijn naam zoals MLP Lossless, waar bijvoorbeeld Dolby Laboratories nog dagelijks gebruik van maakt. Tijdens het bezoek is de technische werking van MQA niet echt duidelijk gemaakt, wel wat het product beoogt.

Kort gesteld heeft MQA drie doelen: het bewaren van de studiokwaliteit van de opname, het gemak van een digitaal bestand voor het weergeven van muziek en verder het beschermen van de rechten van de muzikant. Wij gewone luisteraars zijn uiteraard het meeste geïnteresseerd in de eerste twee aspecten, maar willen de grote muziekuitgeverijen mee gaan werken dan is de “A” van authenticated van belang. Wat Meridian wil bereiken is dat je thuis een muziekweergave hebt die exact overeenkomt met de mastertape of de muziekfile waar de uitvoerende artiest direct na de opname zijn goedkeuring aan heeft gegeven.

Meridian heeft onderkend dat vrijwel iedere luisteraar te maken heeft met verlies van kwaliteit, omdat muziekbestanden klein genoeg moeten zijn om op draagbare apparatuur te passen. Of omdat muziek over het internet in streaming vorm moet worden aangeboden. Onderdeel van MQA is het zo efficiënt mogelijk omgaan met data, zodat muziekfiles relatief klein blijven en toch de maximale kwaliteit bieden. Veel belangrijker in de tijd van goedkope opslag en snelle verbindingen is dat Meridian in de muziekfile informatie zet welke apparatuur in de studio is gebruikt.

Dergelijke informatie is deels beschikbaar op papier en hoort bij de mastertape, deels staat het als signatuur in de file. Denk hierbij aan gebruikte microfoons, mengtafel, versterkers, luidsprekers en vooral ook de analoog naar digitaal converter. Wat Meridian met MQA doet is die informatie analyseren en middels processing met software op MQA hardware de afwijkingen corrigeren, zoals die bekend zijn van de diverse opnamemiddelen. Waarbij vooral de conversie slag wordt bekeken. Dat lijkt een onmogelijke zaak, want er zijn nogal wat merken apparatuur te koop, en het kost Meridian daarom ook al jaren van ontwikkeling en fijntunen van MQA om het voor elkaar te krijgen.

De meest optimale vorm van MQA is het in een container stoppen van MQA informatie samen met de muziekfile. Een lossless file van elk gewenst formaat, denk aan ALAC, FLAC, WAV enzovoort. Dat gebeurt al in de studio, voordat de muziekfile beschikbaar komt voor het publiek. De MQA file wordt vervolgens afgespeeld via een MQA decoder in studio master kwaliteit, of in CD kwaliteit als er geen MQA decoder aanwezig is. Waarmee compatibiliteit behouden blijft voor elke luisteraar. De compactheid van het bestand maakt streamen via muziekdiensten als Tidal mogelijk en dat is inmiddels bewezen op de CES 2015. MQA werkt voor alle masters met een sample rate tussen de 44.1 en 768 kHz. Analoge masters dienen uiteraard eerst te worden omgezet in een digitale vorm.

Timing

MQA heeft alles te maken met timing en impuls response binnen de muziek. Zoals de uitleg van Meridian is, als wij mensen achter ons een geluid waarnemen, dan weten onze hersenen in een microseconde te bepalen hoe ver dat geluid verwijderd is, of er tijd is om te vluchten of dat omdraaien en verdedigen aan de orde is. Dat verwerken van informatie heeft de mens beschermd en laten voorbestaan. Die enorme gevoeligheid voor timing maakt dat wij in het beleven van muziek onderscheid kunnen maken tussen live muziek en opgenomen muziek. Simpelweg omdat de timing wordt aangetast.

Vindt er geen aantasting plaats, dan zullen wij opgenomen muziek ervaren als live. Precies zoals de opname technicus dat ervaart in een goede studio. Uiteraard zijn ook andere aspecten belangrijk, frequentiebereik en -verloop, fase gedrag, vervorming enzovoort. Hoewel met die afwijkingen beter te leven is dan met een verkeerde timing. Tot nu toe niets spectaculairs, met uitzondering van het feit dat Meridian het timing probleem in zijn geheel lijkt op te lossen.

Voor de luistersessie maakt Meridian uiteraard gebruik van hun eigen middelen, een Sooloos mediacenter, een 818V2 Reference Audio Core (plat gezegd een digitale voorversterker met MQA processing aan boord) en een paar DSP7200SE actieve luidsprekers. Opgesteld in een akoestisch aangepaste ruimte, met plaats voor acht luisteraars. De eerste track is afkomstig van een mastertape uit 1963 waarop Bob Dylan met begeleiding van zijn eigen gitaar zingt. Het realisme van de stem is schokkend, maar nog lang niet het hoogtepunt van de dag.

Daarna volgt Ella Fitzgerald in een duet met Louis Armstrong dat nog meer indruk maakt. Fabuleus is de opname van een strijkkwartet waarbij de plaats van elk instrument exact kan worden vastgesteld, volkomen los van de gebruikte luidsprekers, voorzien van een enorme dynamiek en attack. Dat één en ander niet vervormt, detailrijk is en natuurlijk klinkt mag als vanzelfsprekend worden verondersteld. De volgende stap is werken met een veel hogere sample rate. Lady Gaga heeft een verschrikkelijke punch, is strak als een liniaal, netjes in laagjes opgebouwd en kent geen enkele compressie. Wij worden er tegelijk stil en onrustig van. Waar gaat dit heen?

Een opname van Beethoven, oorspronkelijk uitgebracht op DVD-Audio lijkt in eerste instantie minder indrukwekkend te zijn. Tot er een piano solo aan bod komt en de vleugel bijna uitstijgt boven het orkest. Heel goed voor te stellen is dat er microfoons boven het orkest hebben gehangen en dat het podium oploopt met de strijkers op het lage deel en blazers die hoger geplaatst zijn. Let wel, het speelt hier over twee luidsprekers en toch is er informatie over hoogte, diepte en breedte op een schokkende manier beschikbaar. De microfoons rond de piano zijn duidelijk heel dichtbij het instrument geplaatst.

Opvallend is het totaal ontbreken van stress in de muziek en het gemak waarmee elke luisteraar de techniek vergeet en zich op de muziek stort. Ik denk dat dat mede te maken heeft met de hogere frequenties die een totale afwezigheid vertonen van het geven van een digitale indruk. Voor het eerst sinds de komst van de CD klinken de hoge tonen puur analoog, maar dan veel beter dan met een LP haalbaar is. Kortom, als direct weergegeven vanaf een twee sporen mastertape op hoge snelheid. Jammer dat een directe vergelijking met een set zonder MQA niet mogelijk is, maar de aanwezige dealers bezweren mij dat een 818V2 en DSP7200SE nooit eerder zo hebben geklonken.

Blokkendoos

Hoe leg ik jou als lezer uit hoe een master tape klinkt als je nooit in een studio bent geweest? Laat ik het proberen aan de hand van Killing Me Softly van Roberta Flack. De gebruikelijke woorden als ruimte, detail, timing, attack laat ik achterwege. Stelt de muziek voor als een blokkendoos. Normale weergave zal plaatsvinden binnen de afmetingen van de blokkendoos zelf. Een betere opstelling haalt de blokken wat uit elkaar en verschuift ze naar voor en achter. Maar het blijft muziek in de doos. Wat MQA doet met Roberta Flack is de blokken UIT de doos nemen en plaatsen in de luisterruimte. Niet virtueel voorstelbaar, het is te ervaren als fysiek. Gelooft me, Roberta heeft nog nooit eerder zo gespeeld op enige andere opstelling.

De eerste klap op een drum doet iedereen letterlijk van schrik opveren uit de stoel. Het is haast griezelig met welke realiteit de weergave plaatsvindt. De stem van Roberta en de instrumenten om haar heen klinken volkomen realistisch, onbegrensd anders dan door hun eigen beperkingen. Ik weet het, een goede opstelling geeft ruimte en diepte, maar beperkt tot een illusie in de blokkendoos zelf terwijl nu het instrument helemaal los van alles meters naar voren staat. Eigenlijk is het een ervaring die alleen maar overeenkomt met zelf aanwezig zijn in een club waar akoestisch wordt gespeeld en waar de musici zich op luttele meters van de luisteraar bevinden. Het Dave Brubeck Quartet met Take Five is niet anders, excellent, dynamisch, realistisch en in één woord samengevat ”echt”.

Na de demo volgen de vragen, de opmerkingen en vooral de mening van de Meridian ontwikkelaars. Resoluut is hun afkeer van DSD, gestoeld op het hoge ruisniveau van DSD dat mee moduleert op de muziek en zorgt voor onrust. Waardoor DSD zwaar gefilterd moet worden. DSD is van oorsprong slechts een (Sony) opslag formaat voor het archiveren van geluidsopnames, en pas later commercieel gemaakt om de concurrent voorbij te streven. En DSD conversie is goedkoop te realiseren. Helaas, de impuls response is slecht en de timing ook. Het omzetten van multibit opnames naar DSD is daarom volkomen zinloos, gebruik veel liever MQA preekt Meridian voor eigen parochie.

Meridian pleit voor het gebruik van hoge sample rates, waardoor de impuls response in combinatie met de timing optimaal kan zijn. Zelf vergelijken ze MQA met het gebruik van een sample rate van 1 MHz. MQA, zo zeggen ze in Huntingdon, compenseert de afwijkingen in de A/D converter zoals die wordt gebruikt in de studio voor het vervaardigen van de Master. De DSP Special Edition luidsprekers van Meridian zijn ingericht op het gebruik van MQA en daardoor optimaal. Maar MQA werkt met elke DAC waar het in geïmplementeerd is en bij Meridian hebben ze de beste resultaten bereikt met Japanse high end merken, omdat die in basis vaak al heel natuurlijk weergeven (met dank aan de volksaard van de Japanner).

De laatste twee alinea’s zijn voor rekening van Meridian medewerkers, maar een feit is wel dat diezelfde mensen hebben bewezen dat weergave nog veel verder kan gaan dan wij denken. Zonder tweaks, zonder speciale kabels, zonder dingen aan de muur anders dan een normale demping. MQA is nog steeds geen wondermiddel, ik had wat last van een hotspot, de opname moet goed zijn, maar als het geheel klopt, dan komt de ervaring griezelig dicht bij de werkelijkheid. De hoeveelheid energie die vrijkomt tijdens de weergave was lange tijd onderwerp van gesprek op de terugreis naar Viertron in Barendrecht. Begin april zijn de eerste demo’s in Nederland gepland, zorg dat je erbij kunt zijn.

Het bezoek is bijna afgelopen met een rondleiding door de fabriek. Meridian Audio heeft zelf geïnvesteerd in een robot om printplaten te vullen met SMT onderdelen. Nadat de printplaat uit de robot is gekomen en door de soldeeroven is gegaan, vindt een optisch controle plaats, gevolgd door diverse elektrische testen waar opnieuw robots voor worden ingezet. Assemblage van de producten wordt eveneens geheel in huis gedaan, zodat Meridian Audio de volledige kwaliteitscontrole in eigen hand heeft. Het aantal medewerkers lijkt klein ten opzichte van de productieruimte, maar zoals ons wordt uitgelegd, iedere medewerker wordt gestimuleerd op diverse plaatsen inzetbaar te zijn. Zodat het werk niet eentonig gaat worden en bovendien het gehele proces duidelijk wordt en de betrokkenheid is vergroot. De ochtend eindigt uiteindelijk in de filmzaal op de eerste verdieping. Indrukwekkend is het beeld van de enorme HD projector die vlijmscherp projecteert, maar omdat MQA in de oren is blijven hangen maken films vandaag toch minder indruk dan normaal. Master Quality Athenticated kwam, zag en overwon.