Recensie: Wadia 321 Decoding Computer USB DAC/Voorversterker

Het is inmiddels alweer bijna twee jaar geleden dat ik voor het laatst een product van de Amerikaanse digital-audio specialisten Wadia in mijn set mocht verwelkomen. Toen luisterde ik naar de kleine maar fijne 121 Decoding Computer en ik gaf daar een zeer positieve beoordeling aan, zij het met een kleine kanttekening ten aanzien van het ontbreken van een herkenbare, eigen klanksignatuur.



Achteraf gezien was ik misschien een beetje te streng voor de op andere punten - resolutie en ruimtelijkheid - zeer hoog scorende Benjamin uit de Wadia-familie, maar het punt dat ik ermee wilde maken staat wat mij betreft nog steeds. Niet ten aanzien van de 121 in het bijzonder, maar wél van d/a-converters en andere hifi in het algemeen. Het streven naar ultieme resolutie en neutraliteit is op zichzelf een nobel streven, maar ik vind de muzikaliteit - die daar vaak toch wat door in het gedrang komt - minstens net zo belangrijk. En het is juist op dát vlak dat de Wadia 321 genadeloos terugslaat en mijn argument van destijds met achteloos gemak van tafel veegt. 

Omdat er maar één exemplaar in omloop was ten tijde van deze review, en er meer gegadigden waren om er naar te luisteren, kon ik jammer genoeg maar relatief kort over de 321 beschikken. Gelukkig kwam hij ingespeeld bij me binnen en was het een kwestie van de mouwen opstropen en beginnen met luisteren. Over de muzikale avonturen die we samen beleefden, vertel ik zometeen meer, maar eerst moeten we het over de praktische zaken hebben… 

Design en Techniek

De Wadia 321 Decoding Computer is een forse jongen. Voordat ik hem binnenkreeg, had ik hem nog niet in het echt gezien, maar de forse doos die er omheen zat deed toch al zoiets vermoeden. Pas bij het uitpakken bleek dat 45 bij 45 centimeter inderdaad een aardige lap apparaat is. Maar wát een beauty zeg! De behuizing is gemaakt van prachtig bewerkt aluminium dat zodanig gevormd is dat de voeten als het ware in de kast geïntegreerd zijn. De bovenzijde is een zwarte glasplaat met in het midden de wit verlichte merknaam en de aanduiding Decoding Computer. In het front bevindt zich een elliptische uitsparing waarin het eveneens wit verlichte Wadia logo zit. Het zeer duidelijk afleesbare (witte) matrix-display wordt geflankeerd door vijf kleine, in kruisvorm geplaatste drukknoppen waarmee je de 321 inschakelt, de gewenste ingang kiest, het volume regelt en het setup-menu benadert.



Setup
Dat setup-menu bevat overigens maar twee ‘settings’, namelijk de weergave van de actuele firmware-versie en de instelling voor de automatische power-off functie. Die laatste is er om aan de EU-voorwaarden voor energiegebruik te voldoen, maar ik raad aan om deze functie op ‘disabled’ te zetten. Niet zozeer omdat hij dan op temperatuur blijft (wat voor een digitaal component minstens net zo belangrijk is als voor analoge apparatuur) maar omdat het bij gebruik als USB-converter kan voorkomen dat je de digitale link tussen je computer en de 321 elke keer handmatig moet herstellen nadat de converter uit heeft gestaan. Als je dan, net als ik, een als streamer 
ingerichte Mac mini zonder display gebruikt, is dat toch een beetje lastig. Bij een Mac werkt de Wadia 321 als gewoonlijk Plug-en-Play, voor een Windows-computer (vanaf Win7) moet je eerst even de meest recente drivers downloaden van de Wadia website. 

In- en uitgangen
Aan de achterkant vinden we de aansluiting voor het afneembare (geaarde) netsnoer, twee coaxiale en twee optische digitale ingangen (die signalen van 24bit/192 kHz kunnen verwerken) en een USB-B ingang die 32bit/192kHz aankan. Geen exotische zaken als DXD-bitrates (32/384) of DSD dus, wat ik een dappere keuze en eigenlijk ook wel een ijzersterk statement van Wadia vind. De analoge uitgangen zijn zowel single-ended als gebalanceerd uitgevoerd. Wadia adviseert om, als dat mogelijk is, altijd de gebalanceerde uitgangen te gebruiken omdat die een nog net wat betere geluidskwaliteit geven, maar helaas kan ik in mijn opstelling alleen de single-ended uitgang gebruiken.

Digitale techniek
Over de digitale techniek van Wadia heb ik destijds al een en ander geschreven en eigenlijk is er op dat vlak niet veel nieuws te vertellen. Net als bij de 121 wordt het hart van de 321 converter-voorversterker gevormd door een in eigen huis ontwikkelde DSP-chip waarin onder andere het eveneens eigen DigiMaster™ algoritme is ondergebracht. Dit unieke en exclusieve algoritme is een extreem verfijnd digitaal interpolatie-filter waarmee volgens Wadia de originele analoge golfvorm van het geluid met veel grotere precisie uit een digitale datastroom kan worden herberekend dan met de off-the-shelf digitale filters die de meeste andere fabrikanten gebruiken.

Volumeregeling
De Wadia 321 is echter niet alleen een d/a-converter. Zijn fraaie, digitaal gestuurde analoge volumeregeling maakt het mogelijk om hem rechtstreeks op een eindversterker aan te sluiten. Het display toont naast de naam van de input en de samplingfrequentie van het aangeboden signaal ook de volumestand. Die wordt weergegeven in procenten, er zijn dus 100 stappen beschikbaar. Wanneer je de 321 alleen als d/a-converter gebruikt en hem dus op een externe voorversterker aansluit moet je volgens de gebruiksaanwijzing 88% als volumestand kiezen. Ik kan het niet meten, maar op gehoor is 100% inderdaad veel te luid.

Aansluiten en Luisteren

De Wadia 321 Decoding Computer heeft zoals gezegd nogal wat ruimte nodig en verdreef daarom mijn platenspeler tijdelijk naar een hoek van de keukentafel. Via een Audioquest NRG4 netsnoer werd de Wadia aan de stroom gehangen. De analoge verbinding naar mijn Naim Supernait 2 werd gelegd met een Audioquest Yosemite RCA>DIN interlink, en de als streamer ingerichte Mac mini (met JRiver Media Center 20 als player) werd op de 321 aangesloten met een Audioquest Carbon USB. Mijn ouwe trouwe Denon DVD-3910 werd via een Audioquest Eagle Eye coaxiale digitale interlink met de 321 verbonden. Van de Naim Supernait 2 naar de Kharma Ceramique luidspreker- prototypes aan het eind van de keten gebruik ik Audioquest Castle Rock luidsprekerkabel.



Eerste muziekstuk
Zo, namen en rugnummers zijn genoemd, dan kan er geluisterd worden… Na een nacht en een dag acclimatiseren met de IsoTek burn-in track wordt het tijd om een eerste muziekstuk te kiezen. Altijd een lastige klus, wegens een overdaad aan keuze. Uiteindelijk valt de keuze op ‘Het Uur Tussen Wolf En Hond’ van het prachtige album ‘En Toch…’ van Henny Vrienten. Deze mysterieuze song is behoorlijk goed geproduceerd en heeft alles in zich. Lekkere dynamiek, een breed frequentiebereik, fraaie ruimtelijkheid en niet te vergeten een interessante muzikale performance. En het is meteen raak. De Wadia 321 Decoding Computer mag wat mij betreft met terugwerkende 
kracht een naamsverandering krijgen: Wadia 321 Music Machine of iets van gelijke strekking. Want ik krijg een enorme, driedimensionale ‘bubble’ van muziek voorgeschoteld waarin alle onderdelen van de mix rotsvast op hun plek staan en met zo’n vanzelfsprekend gemak worden weergegeven dat ik de repeatknop aantik en met intens genoegen nog drie keer verdwaal in deze prachtsong. Het geluid is zijdezacht. Er móét een enorme resolutie zijn, want ik ‘zie’ de kleinste muzikale details alsof ik opeens in 4K zit te luisteren. Maar de doorgeschoten ‘witheid’ in het geluid, die veel hoogoplossende high-end producten de laatste jaren kenmerkte, is volledig afwezig. De klank is warmbloedig, kleurrijk, heeft textuur en gewicht en raakt me in het hart, niet in het hoofd. Met zo’n binnenkomer gaat de hoed meteen diep af, dat kan ik je verzekeren… 

Klassiek
Een stuk klassiek van het Grote Soort dan. De in 24/88.2 resolutie gecodeerde Telarc opname van Tchaikovsky’s Ouverture 1812 door het Cincinnati Pops Orchestra onder leiding van Erich Kunzel is loepzuiver geregistreerd. De zang in de opening, door het Kiev Symphony Chorus, is zeer detailrijk, de koorleden zijn bijna individueel aan te wijzen. Ik zit ongeveer een meter of tien achter de dirigent, met een goed en breed zicht op wat er zich op het podium afspeelt. Inzoomen op instrumenten gaat echter moeiteloos. Wie de originele uitvoering van dit indrukwekkende symfonische klankspel op vinyl kent weet dat de(echte!) kanonnen die worden afgevuurd de groef bijna in een haakse hoek heen en weer laten slingeren, maar deze nieuwe digitale opname doet er qua dynamiek nog een flinke schep bovenop. De 321 doet zijn naam echt eer aan door de spanning dusdanig hoog op te bouwen dat je als het ware aftelt naar het gebulder. Tegen de tijd dat het strijdgewoel zich na een minuut of 12 begint af te tekenen en de spanning in de muziek naar het hoogtepunt stijgt, merk ik dat ik op het puntje van de bank zit, volledig in de performance getrokken. Mijn voorbehoud bij de kleinere Wadia 121 van twee jaar geleden wordt hier effectief aan flarden geschoten. Bijna snikkend van genot laat ik salvo na salvo op me afvuren. Als na het niet van enige pathetiek gespeende slotkoor, met klokgebeier en kanonvuur, de kruitdampen zijn opgetrokken, moet ik toegeven dat de manier waarop de Wadia 321 met dit uitermate complexe stuk muziek omgaat van zeer hoge klasse is. 

Tussentijdse conclusie
En wat ik er ook op draai; die tussentijdse conclusie blijft fier overeind. Of het nu de intieme trio-jazz van Keith Jarrett is, of de lompe hardcore van Stormtroopers Of Death (ik heb een vrij brede smaak…), steeds is er dat onmiddellijke en geruststellende besef dat ik in de Eredivisie aan het luisteren ben, en dat we ook anno 2015 blijkbaar nog lang niet klaar zijn met het verbeteren van digitale muziekweergave. 

Financiële Meevaller en Conclusie

Toen ik hoorde dat ik aan de slag mocht met de Wadia 321 Decoding Computer, nam ik voor de verandering eens het besluit dat ik er volkomen blanco in wilde gaan. Geen white-papers lezen van tevoren, en niet opzoeken wat het ding moest kosten. De enige referentie die ik had, was een foto in een buitenlands hifi-tijdschrift die ik enige tijd geleden zag, en waarop ik mijn aanname baseerde dat de 321 zich duidelijk in de hogere prijsklasse moest bevinden. Mijn ervaringen tijdens de recensieperiode bevestigden dat beeld, en in mijn hoofd begon zich langzaam een prijskaartje te vormen. Dit design, met dit materiaalgebruik, en deze performance, gekoppeld aan deze merknaam… dat kwam onder de streep uit op minimaal 6.000 euro. En dan zou ik hem alsnog een hartelijke aanbeveling meegeven. Een zeer waardige kandidaat voor de relatief kleine doelgroep die zich een apparaat van deze prijsklasse kan veroorloven. Nadat de 321 weer was opgehaald, kon ik me niet meer inhouden en zocht ik de werkelijke prijs op. En ik moest écht drie keer lezen voor ik het geloofde: 3.699 euro. Nog steeds een forse bom duiten, maar het kostte me desondanks moeite om hier niet de aanduiding ‘slechts’ bij te gebruiken. Over financiële meevallers gesproken. Dit is iets waar je gewoon voor kunt sparen, wat kostbaar is maar toch nog toegankelijk. De doelgroep werd ineens een flink stuk groter…



Conclusie
En dat kan maar tot één conclusie leiden: de Wadia 321 Decoding Computer is een zeer goede en uiterst muzikale converter annex voorversterker die een performance levert waar je pakweg vijf jaar geleden minstens het dubbele voor moest neertellen. Het is een cliché, maar de ontwikkelingen in de digitale techniek gaan inderdaad snel. En Wadia bevindt zich nog steeds in de kopgroep.