Hay-End Audio Peitho 403 & 405 luidsprekers

Een bezoek brengen aan Hay-End Audio in Venlo betekent voor een Randstad inwoner een reis naar de grens met Duitsland. Soms is dat toch handiger dan de fabrikant tweemaal naar de Randstad laten komen en zware luidsprekers naar boven en later naar beneden sjouwen. Het nadeel van een bezoek aan de fabrikant of importeur is dat ik alleen de bevindingen van een langdurige luistersessie kan neerschijven waarbij ik misschien dingen over het hoofd heb gezien die pas na meerdere luistermomenten duidelijk zouden zijn geworden… Overigens niet veel anders dan wat een klant zal ervaren, want pas na proefplaatsing door de leverancier bij hem of haar thuis, weet ook de klant wat hem of haar te wachten staat in de eigen omgeving. Gelukkig kreeg ik zoveel tijd als ik wilde en kon in alle rust genieten.



Hay Kockelmans, eigenaar van Hay-End Audio, blijkt een vriendelijke en gastvrije man die na een half uur praten over zijn ervaringen en producten mij alle ruimte geeft om de Peitho 403 en 405 luidsprekers intensief te beluisteren met eigen meegebracht materiaal. Peitho blijkt volgens Wikipedia de godin te zijn van de overredingskracht en ik ben benieuwd in hoeverre zij zal slagen mij te overtuigen. Daarvoor staan in een 55 m2 grote woon/eetkamer de luidsprekers opgesteld aan de korte zijde van de ruimte, ongeveer 60 cm van de achterwand en 40 cm vrij gehouden van de zijwanden, waarbij de luisterafstand al snel een meter of zes is. Volgens Hay is de afstand tot de achterwand niet kritisch en zou dat zelfs een centimeter of dertig mogen zijn, wat wel een baslift tot gevolg heeft. Op zich is plaatsing niet kritisch en indraaien is niet nodig.



403 & 405
De type aanduiding 403 en 405 heeft alles te maken met de baskast (de “4” in het type nummer), de gebruikte tweeter (de “3” of “5”) en het niet gebruiken van een middentonen weergever (“0”). De basmodule meet 25 x 39 x 91 cm (B x D x H) en is leverbaar in elke gewenste lakkleur of fineersoort, zelfs zonder meerprijs in glanzend HPL. De behuizing is inwendig verstevigd met schotten en slechts beperkt voorzien van dempingsmateriaal omdat de druk in de kast toch laag blijft. Immers de kast is aan de achterzijde voor ongeveer 20 x 20 cm open, waardoor een gesimuleerd open baffle systeem ontstaat, zonder de nadelen van een sterke afval in de laagweergave zoals die optreedt bij een echte open baffle. Twee 8 inch drivers met een cellulose (= papier) conus zijn gemonteerd. Beiden units zijn opgehangen in rubber. Daarna opgesloten met een 6 mm dikke aluminium plaat om ze zoveel mogelijk te ontkoppelen van de behuizing zelf. De drivers komen uit de professionele geluidweergave sector en hebben een hoog rendement. Dat is vooral prettig als ze gepaard worden aan de hoorntweeters die Hay gebruikt. De type “5” tweeter is een echte compressiedriver met daarvoor een akoestische hoorn om de tweeter te koppelen aan de lucht in de luisterruimte. Deze tweeter zet in vanaf 1,6 kHz met een filter van 6dB/octaaf. De type “3” tweeter is meer conventioneel met zijn aluminium dome en fase plug, die pas inzet vanaf 4 kHz en daarmee de woofers meer het werk laat doen in het belangrijke middengebied. De tweeters zijn gebouwd in losse modules die bovenop de baskast worden geplaatst. Er is altijd slechts één Mundorf spoel en één enkele industriële MKP hoge stroom condensator in de signaalweg te vinden. Wel zit in de kast een impedantie correctie netwerkje voor een rustige belasting aan buizenversterkers en is het volume van de tweeter instelbaar. Al met al heeft het systeem een frequentiebereik dat loopt van 35Hz tot 22kHz, met een nominale impedantie van 4Ohm en heeft het een rendement van 94dB gerelateerd aan een vermogen van 1 Watt. Tot de standaard uitrusting behoren een afneembaar frontdoek, spikes en een plint om de speakers op te plaatsen. De totaalprijs per paar in een standaard finish is voor een 403 systeem is € 3695 en voor een 405 betaalt u € 3995.

Systeem

Over het gebruikte systeem valt nog wel iets te zeggen. Zo is de Cayin buizen cd-speler afkomstig uit de eigen import, maar is hij wel zwaar door Hay gemodificeerd. De voor de review gekozen upsample frequentie is 96kHz, een Tentlabs klok is ingebouwd, belangrijke condensatoren zijn vervangen, de voeding is aangepast en opamps zijn verwisseld voor betere types. Het zijn modificaties die Hay-End Audio ook voor klanten van een Cayin kan en wil uitvoeren. De HEA Artephonos Ensemble Signature versterker is een geheel eigen ontwerp van Hay, een triode versterker met een overall feedback van slechts 6dB. Met de per kanaal drie parallel geschakelde 6AS7 dubbel triodes levert hij tweemaal 45 Watt. Voor de stuurbuizen zijn 12AX7 en 6SN7 in gebruik. De transformatoren komen van Vanderveen. Deze versterker met vijf ingangen en afstandsbediening kost € 4295. Hay gebruikt tussen de componenten eigen kabels, koper litze kabel naar de luidsprekers en interlinks van massief zilver met een massieve binnengeleider die door een zilveren buis wordt gevoerd. Isolatiemateriaal is Teflon en de kabels dragen de toepasselijke naam “Colourless”.



Luisteren
In de verwachting u een compleet beeld te hebben geschetst van de opstelling is het nu toch echt tijd geworden om de eerste cd in de lade van de Cayin te schuiven. Het is Lori Liebermann geworden met “Takes Courage”. Haar stem weerklinkt over de 405 opstelling (met de hoorntweeter) in een schitterend middengebied dat levendig overkomt en geen enkel naar randje vertoont. Het systeem is heel evenwichtig, waarbij de hoge tonen zacht en toch nadrukkelijk aanwezig zijn en de laagweergave strak en ingetogen is. De lage tonen hebben voldoende kracht maar kennen niet het drukkende van een basreflexkast, evenmin de vroeg ingezette afval van een gesloten systeem, daarentegen ook niet de diepgang van een transmissielijn. Het gevolg is een weergave die vanaf de eerste noot geheel loskomt van de weergevers zelf. In de lange ruimte is het stereobeeld enigszins beperkt in de breedte, wat juist prettig is bij een kleine bezetting zoals de band van Lori Liebermann.
Dat wat smallere beeld is natuurlijk mede te herleiden naar de akoestisch asymmetrische vorm van de huiskamer. Een tweede stem is volkomen in harmonie met de soliste, beiden weerklinken met groot gemak dat deels te danken zal zijn aan het hoge rendement van het systeem. De weergave is zuiver, open en vervormingsvrij. Van de STS Digital cd “Groove Into Bits” speel ik “Come Di” van Paolo Conte. Ook hier is de wens dat het stereobeeld wat groeit in de breedte. Mocht zoiets bij u thuis ook spelen, bedenk dan dat Hay recent een dipoolversie van de hoorn op de markt heeft gebracht die de afgebeelde ruimte onder alle omstandigheden vergroot (de T6-D en T7-D hoornmodulen). Voor de rest laat het systeem uitmuntend beluisteren hoe Conte naar de microfoon toe en er vandaan beweegt. De geplukte bas vormt een ritmische ondersteuning in de totaalweergave. Op dezelfde cd staat “Homeless” van Paul Simon. In dit geval een opname die vanaf de langspeelplaat digitaal is vastgelegd. Hay heeft het origineel op cd en interessant is om te horen hoe nauwkeurig de Peitho 405 de verschillen tussen de twee cd’s laat beluisteren. Denk daarbij aan de opbouw in laagjes van het stereobeeld, het verschil in diepte tussen de cd’s en de duidelijke klankverandering na de digitalisatie door STS Digital engineer Fritz de With. Beide opnames worden uitstekend weergegeven, maar vormen zeker geen eenheidsworst.



Live gevoel
Voor een systeem zoals de 405 met de semi open baffle en een hoorn tweeter is het een zegen om een live opname te draaien. Katie Melua “Live In The O2 Arena” vormt daarop geen uitzondering. Het komt zo los van de weergevers dat ik al snel een voorstelling kan maken van de zaal en de sfeer tijdens het concert. De eerlijkheid van de Peitho 405 maakt dat Katie een ongepolijste, ruwe diamant blijft en niet verandert in een opgepoetst wezen zoals bij veel luidsprekers helaas het geval is. Het ervaren van het live gevoel is mede te danken aan het open middengebied van de weergevers dat de opname intens maakt en je daardoor raakt. Een track als “Lilac Wine” is zo teder, zo kwetsbaar, dat het publiek nauwelijks durft te klappen na afloop. Vol expressie, met veel gevoel en haast omarmend draagt de Peitho dat over aan de luisteraar die helaas genoegen moet nemen met alleen de cd. Ik ken een luidspreker die nog meer zal bijdragen aan het concert, maar die heeft wel viermaal de kostprijs van een 405. Nu we toch in de dames hoek beland zijn heb ik nog een favoriet. Recent verscheen van de Belgische zangeres Micheline van Hautem het album “Crème De La Crème” waarop zij Nederlandse teksten heeft vertaald in het Frans. Het gevoelige “Dis Moi C’Est Pas Comme Ca” zet een gitaar neer met heel veel body en natuurlijk klinkende snaren. Op een zo schitterende wijze dat Hay en ondergetekende er een beetje stil van worden. De laagweergave van de veelal akoestische instrumenten op de cd is extreem goed in balans. Waardoor stemmen alle ruimte krijgen en toch voldoende ondersteuning genieten. Als de muziek een drukker karakter krijgt lopen de luidsprekers niet dicht, blijven individuele instrumenten te volgen en als het volume niveau stijgt, blijft de natuurlijkheid aanwezig. Telkens met Micheline als glanzend hoogtepunt op het podium. De lage tonen krijgen alweer een compliment als ik van The Stimulators de track “New Years Eve On The Waterfront” draai. Slechts weinig luidsprekers is het gegeven om in een normale woonomgeving zonder enige vorm van DSP lage tonen zo beheerst, diep en tegelijk krachtig weer te geven. Volkomen in lijn met de rest van de instrumenten in de band en de diepe mannenstem. Aan de andere kant is het niet de meest overtuigende weergave die ik ken van de track, maar voor mij blijft onbekend wat daarin de invloed is van de ruimte, de gebruikte apparatuur, zelfs de kabels en het lichtnet. In mijn optiek klinken in deze omgeving vrouwenstemmen net wat mooier dan die van mannen. Misschien is dat wel gewoon persoonlijke voorkeur en niets anders. Een ander punt is de spontaan naar voren komende percussie wat verderop in de track, die mij nooit eerder zo positief is opgevallen.

Heel levendig

Klassiek werk dit keer van Saint-Saëns die de “Dance Macabre” laat uitvoeren. Onderhand een beetje afgezaagd, maar de opname op een cd van Crystal Cable is overweldigend goed, heeft een enorm dynamisch bereik en kent een rijkdom aan instrumenten. Met dank aan de opstelling en de weergevers blijft het orkest op enige afstand staan. Percussie instrumenten zijn helder en duidelijk, ook qua plaatsing tussen de overige orkestleden. Pauken zwellen dreigend aan, waarna zachte passages niets missen aan overtuigingskracht. Geen moment verslapt de aandacht, waarna het orkest weer daverend mag invallen. De hoorn zorgt dat er van compressie geen sprake is en forse volumes worden zonder enig probleem verwerkt. In de ruimtelijke weergave blijven juist de pauken, bassen en cello in balans met de rest van het orkest. Daarna is het Janine Jansen met een Schubert Strijkkwintet in C D956, die het klassieke deel tijdelijk afsluit. Kleine geluiden zijn erg fraai, zoals die van een geplukte bas of de subtiele viool. Al met als leent de Peitho 405 zich voor veel soorten muziek, altijd heel levendig, soms een beetje ruw, waardoor het echt is en blijft. Klassiek gaat heel ver op het systeem, wat geen wonder is omdat klassieke muziek in het leven van Hay ook een grote rol speelt.



Doorspekt met definitie
Het is onderhand tijd om de “5” hoorn-tweeter te vervangen door de “3” dome tweeter. Er ontstaat een weergave die voor veel luisteraars meer herkenning zal brengen dan die van de hoorn. De weergave is gladder, gewoner, kleiner en compacter. De afstand tussen de luisteraar en het orkest neemt toe, al veranderen wij fysiek niets aan de plaats van de weergevers of de stoelen op de luisterplek. De woofer moet nu veel harder werken over een groter frequentiebereik en dat is te merken. De detailweergave neemt af ten opzichte van die met de hoorn, de beleving neemt naar mijn idee af. Met Janine Jansen nog vers in gedachten had de hoorn mogen blijven. Maar dat zal zeker ook met de smaak van de luisteraar te maken hebben. “Peel Me A Grape” van Diana Krall, uit de tijd dat ze nog echte muziek maakte, heeft een lekkere bite. Het dominante gedrag van de diva in deze opname is (h)eerlijk. Verstaanbaarheid lijkt niet hebben geleden onder de wisseling van de tweeter. Piano is puntig, de bas is strak en doorspekt met definitie. Zo had Krall moeten blijven, bewijst het Peitho 403 systeem. Hoeveel gladder en ronder de 403 tweeter is laat Ingram Washington op wederom een STS Digital opname beluisteren. Hij heeft een lekkere stem om een muzikale achtergrond te vormen in een restaurant. Ook de muziek is daar ook goed voor, bestaande uit eenvoudige, soepel swingende jazz. Met de hoorns teruggezet (405) verdwijnt dat restaurant idee volkomen naar de achtergrond. Attack is beter, een piano riedel komt ineens naar voren. De weergave blijkt rijker aan dynamiek te zijn, is plotseling warmer en tegelijk helderder. Nu vraagt Ingram wel de aandacht die hij behoort te krijgen.



Conclusie
Elke luidspreker is altijd een compromis, vaak zelfs ongeacht zijn prijs. Dat blijkt eens te meer met de Peitho serie van Hay-End Audio waarbij de tweeter verwisselbaar is. Gebruikt het type 405 een compressie driver met een hoorn, de 403 kent een dome tweeter. Tussen de twee tweeters zitten grote verschillen, die zich niet zo zeer laten uitdrukken in klankverschillen, maar juist in beleving, detailweergave en levendigheid. Het is aan de luisteraar om een eigen keuze te maken tussen de twee systemen. Mijn voorkeur gaat uit naar de hoorn, dat moge uit het bovenstaande verhaal duidelijk zijn geworden. Maar daarmee wil ik geen afbreuk doen aan de 403, want het 40x systeem an sich vertoont veel kwaliteit ongeacht de tweeter keuze. Een punt waar potentiele kopers wellicht ook aan moeten wennen is de uitstekende laagweergave, die diep genoeg gaat voor pop of groot orkestwerk, maar nooit overheersend zal worden. Een groot compliment voor dit laag en de durf van Hay om zo te werken is op zijn plaats. Wie alleen naar basreflexsystemen heeft geluisterd mist mogelijk de dreun die dergelijke systemen haast altijd geven, wie klassieke muziek kent vanuit de concertzaal zal de Peitho hogelijk waarderen. Ik wijs er graag nogmaals op dat ik de Peitho 403 en 405 alleen heb kunnen beluisteren bij de maker en dat het bovenstaande slechts een indruk is van de prestaties, maar ik durf gerust te stellen dat de Peitho absoluut concurrerend is met andere systemen in de prijsklasse of daarboven. Voor mij was het vier uur lang genieten van een fijne weergever die zoveel recht doet aan correcte muziekweergave. Waarbij noch de Cayin cd-speler noch de in eigen beheer van Hay-End Audio ontworpen en gefabriceerde Artephonos versterker vergeten mag worden. De godinnen van de overredingskracht hebben Venlo een heel stuk dichter bij de Randstad weten te brengen.

Prijzen vanaf
Peitho 403 € 3.695,- per paar
Peitho 405 met compressie hoorn € 3.995,- per paar
www.hayendaudio.nl