Nagra Classic AMP

Nagra is actief bezig binnen de consumentenmarkt voor high-end apparatuur. Het nieuwste product is de Classic AMP, een eindversterker in de bekende huisstijl van het merk. Mocht u na de vakantie toe zijn aan een kick en een update van het audiosysteem, dan is een nieuwe eindversterker wellicht het overwegen waard.

De Kudelski Group is een wereldspeler in de markten voor cyber security, digitale televisie en publieke toegangssystemen. In 2012 werd Audio Technology Switzerland SA afgesplitst als zelfstandige divisie op het gebied van professionele audio, high-end consumentenaudio, security en surveillance.  ATS is overigens volledig eigendom van de Kudelski familie. Nagra is de laatste jaren intensief bezig om nieuwe producten te ontwikkelen voor de muziekliefhebber. Daarbij is het merk trouw aan de huisstijl, die dateert uit de tijd van de professionele open reel recorders. Gebleven is de fraaie bouw in blank aluminium en de modulometer als klassiek designelement. Oorspronkelijk was die bedoeld om het signaalniveau naar de tape weer te geven, maar bij de versterkers wordt nu het uitgangsvermogen getoond. De portable taperecorders werden vroeger verkocht door Capi Lux Vak in Amsterdam. Ze waren uiteraard schier onbetaalbaar, maar het prijsniveau was voor de pro-user geen probleem. De omroepen, filmproducers en industriële organisaties hadden vaak tientallen van die recorders. Voor film met tijdcode-track, maar een bedrijf als Fokker gebruikte speciale versies van de Nagra als meetrecorder. Voor de verzamelaar van Nagra’s zijn er nog onderdelen beschikbaar, behalve voor de Nagra III. De tweedehandsprijs van zo’n vitrine-exemplaar kan daarom niet hoger zijn dan pakweg 100 euro. High-end producten van Nagra zijn uiteraard kostbaar in aanschaf. Maar, gezien de Zwitserse kwaliteit en de prestaties is er sprake van een verdedigbare prijs/kwaliteitsverhouding. Nagra blijft daarin tot nu toe realistisch en is nog niet bezig met het ontwikkelen van apparatuur met fancy prijskaartjes. Het is ook sterk dat het bedrijf zich blijft richten op de core-competenties, namelijk de ontwikkeling van elektronica. Veel audioproducenten snoepen van meerdere walletjes en bouwen ook kabels, luidsprekers, audioracks en andere accessoires. Die liggen vaak buiten de productrange waar zo’n bedrijf innovatief en/of onderscheidend is en de wereld zit niet te wachten op nog meer kabels, luidsprekers en accessoires.

Nagra Classic AMP
Deze Classic AMP heeft bescheiden afmetingen (277 x 395 x 174 mm) en is bedoeld voor systemen waar muzikaliteit, precisie en een flink uitgangsvermogen gewenst zijn. Om die kwaliteit te bereiken gaat Nagra uit van een simpele architectuur. Een groot aantal parallel geschakelde uitgangsstages geeft problemen. Fabrikanten die daar succesvol in zijn kunnen alleen resultaat bereiken als de betreffende transistoren binnen nauwe toleranties worden geselecteerd op een aantal belangrijke eigenschappen. Van de duizend transistoren, moet je er dan doorgaans negenhonderd afkeuren. Andere fabrikanten zetten in op zo min mogelijk transistoren in de eindtrap. Naim gebruikt er in de NAP S1 slechts 16 per kanaal. Het zijn de P-type NA009CP’s en de N-type NA009CN’s. Om de transistoren zo nauwkeurig mogelijk te matchen, worden ze door dit bedrijf zelf ontwikkeld. Door photo-etching van de benodigde bij elkaar horende transistoren op een single silicon wafer, kun je de eigenschappen vrijwel volledig voorspellen. Het Duitse Symphonic Line selecteert componenten uit hele grote batches. De simpele eindtrappen met geselecteerde componenten maken dat deze versterkers ongelooflijk realistisch klinken. Nagra zet in op een simpele schakeling met geselecteerde MOSFET’s in de eindtrap. De eenvoud ligt ten grondslag aan de muzikaliteit, aldus Nagra.  Ook andere maatregelen in de filtering en power supplies dragen bij tot de kwaliteit. De Classic AMP werkt voor het grootste deel in klasse-a en wordt dan ook redelijk warm. Voor een uitgangsvermogen van 100 Watt/RMS per kanaal bij 8 Ohm is de maximale power consumption zo’n 400 Watt. In bridge mode levert de versterker 200 Watt bij 8 Ohm. De Classic AMP heeft twee instelbare ingangsgevoeligheden, DC en overheat protection en accepteert symmetrische (XLR) en asymmetrische ingangssignalen. Er is een auto-start voor ingangssignalen vanaf 10mV. Dat is handig als er een groter aantal Classic AMP’s worden ingezet binnen een hometheater of een multichannel systeem. In standby en in de auto-mode is het energiegebruik maar 1 Watt, dus muziekliefhebbers met groene neigingen kunnen rustig slapen. Sensitivity, bridgemode en de gewenste ingang zijn schakelbaar op het achterpaneel. Volgens Nagra is de versterker stabiel bij elke load.

Review
Laatst was er een interessante discussie over audio-reviews. De opmerking werd geplaatst dat een review alleen zinvol is als een hele set wordt beschreven waarin het te testen component een plaats krijgt. Dan ‘begrijpt’ de lezer hoe de review moet worden geïnterpreteerd. Dat lijkt op een ideale wereld. Iemand die dat echt begrijpt, heeft een verregaande academische kennis met betrekking tot de factoren die de match tussen componenten bepalen. Het is complex om de theoretische modellen over de amplifier/loudspeaker interface te kunnen doorgronden en vervolgens te vertalen naar wat er gebeurt op het moment dat je die modellen empirisch toepast. Die koppeling kan alleen gemaakt worden door iemand die de hele dag audiosystemen bouwt. Om een beschrijving van een component tijdens een review zoveel mogelijk te bevrijden van misinterpretaties op basis van vermeende veronderstellingen over wat er gebeurt als versterker X deel uitmaakt van systeem B, is het zinvol om alleen iets te zeggen over de eigenschappen van een te testen component zonder de systeem-context. Dat is enerzijds lastig, omdat de eigenschappen van een component invloed kunnen ondergaan van het totale systeem. Anderzijds heeft elk component fundamentele ‘eigen’ kenmerken die niet of minder gelden voor andere componenten. De uitdaging is om die te herkennen en zo goed mogelijk te beschrijven. Een belangrijke voorwaarde is dan om het te testen component te plaatsen in een systeem waarbij de interactie zo min mogelijk invloed uitoefent op het tot uiting komen van de kenmerkende eigenschappen van zo’n component. Waar het in de praktijk op neerkomt is de zoektocht naar het unieke van het betreffende component. Wat de toekomstige eigenaar daar dan vervolgens van ervaart, is afhankelijk van de omringende componenten, de akoestiek en de opstelling. Maar, bij elkaar een belangrijke reden om een review te beperken tot het zo goed mogelijk beschrijven van de geluidsmatige eigenschappen van het te beoordelen component. 

Volmaakt gelukkig

Teneinde de unieke eigenschappen van de Nagra te identificeren, werd de versterker in verschillende systemen beluisterd. Eindversterkers onderscheiden zich met een set eigen kenmerken. Wat uiteindelijk waarneembaar is, is een optelsom van de bron/voorversterker en die unieke eigenschappen. Als een eindversterker bijvoorbeeld dynamisch is en de voorversterker en/of het bronsignaal heeft onvoldoende dynamiek, dan kan de eindversterker die dynamische potentie niet manifesteren. Wie niet uitkijkt, doet zo’n eindversterker dan tekort. De rol van de power amp is in zekere zin ondankbaar. Er zijn namelijk niet veel echt goede voorversterkers. Vaak doet de ‘bijbehorende’ voorversterker van de fabrikant geen recht aan de kwaliteiten van zo’n eindversterker. In zo’n set is de voorversterker dan de beperkende factor. Voor de duidelijkheid: de Classic AMP is dit keer niet beluisterd met een van de eigen Nagra pre amps.  In de sets speelden een solid state voorversterker en een aantal tube voorversterkers van topniveau. Bronnen waren vinyl en cd’s. Het basiscriterium voor de beoordeling is nooit of er een stukje extra laag, midden of hoog is. Die verschillen blijven altijd en in het gunstigste geval is het mogelijk om de ideale tonale balans te vinden. Waar het uiteindelijk om gaat is of het klankbeeld betrokken en realistisch is. Dat is de essentie van high-end weergave. De analoge platenspeler, samen met de solid state voorversterker, produceert laag als een mokerslag en met een superieure timing. Daar kan cd, met dezelfde voorversterker, niet tegenop. De ruimte is fenomenaal, net zoals de dynamics. Digitaal blijft dan, hoe realistisch het ook kan zijn, minder realistisch dan analoog (in optimale vorm). Als de tube voorversterker wordt ingezet, veranderen er een paar dingen. Vanzelfsprekend is het laag fractioneel minder strak, maar blijft wel ijzingwekkend diep gaan. De klank is sterker ontwikkeld, ook vanaf cd. Kleine en felle percussiegeluiden komen, vooral in de hogere frequenties, naar voren als glanzende druppels binnen de stage. Van die gloedvolle en ijle geluiden, zoals snaaraanslagen, percussie en hogere piano-registers. Dat is in optima forma alleen voorbehouden aan tube-versterkers. Vanaf vinyl en via de tube pre amp is het niveau van realisme het hoogste. Dat is altijd te illustreren met een aantal muziekfragmenten. ‘Groovin’ at smalls’ paradise’ wordt door de liefhebbers beschouwd als het quintessential Jimmy Smith album. Verschenen op Blue Note 1585 in 1958 en opgenomen (15/11/1957) in de befaamde jazzclub in New York die in 1986 de deuren sloot. Smith speelde pas een jaar op de B-3 toen het album werd opgenomen. Nou zijn lang niet alle Blue Note albums uit de 1500-serie geluidstechnische topopnamen. De originele 1585 (voor de liefhebbers: deep groove, RvG, EAR en New York City) behoort bij de uitzonderingen. In ‘After Hours’, de waanzinnige blues waar het album mee start, staat Smith live in de kamer. Het heeft een complete 3D-structuur met staggering dynamics en een griezelige tonale echtheid. Een ander voorbeeld komt van de elpee met het beroemde concert dat Shirley Bassey gaf in Carnegie Hall (United Artists). Op het moment dat Bassey opkomt en ‘Goldfinger’ wil zingen, gaat de zaal op een enorme manier uit haar dak. Dat moment klinkt extreem realistisch en overtuigend op de set. Zelfde voor Art Farmer en Benny Golson op Tonk (Emarcy/Mercury MCY 135 053). Dit eerste album van het Jazztet voor Mercury is een tijdsdocument. Opgenomen in de Nola Penthouse Studios in New York, laat het de kwaliteiten horen van de gebruikte U-47 (in de Telefunken uitvoering op de piano en drums) en de RCA-44 op de horns, maar ook het Jazztet in topvorm. De Temptations staan met ‘Happy People’ tastbaar in de luisterruimte. Live vanaf de bekende elpee ‘A song for you’ met de fraaie uitgesneden letters in de hoes (Motown Records/Gordy USA-pressing G6-969SI).  

Hoe vertalen deze luisterindrukken zich nu allemaal naar de basiseigenschappen van de Classic AMP? Wel, deze Nagra is van nature uiterst dynamisch, neutraal met een miniem stukje klasse-a grondwarmte en in staat om een buitengewoon diepe- en brede gelaagde stage op te bouwen met scherp gefocusseerde geluiden. Die kunnen uiterst subtiel en gedetailleerd worden gepresenteerd, maar ook met een enorme power. Elk spoor van scherpte ontbreekt en het belangrijkste is dat deze Nagra een betrokken, muzikaal en realistisch geluid niet in de weg staat. In hoeverre die basiseigenschappen vol tot hun recht komen, is afhankelijk van het toegevoerde signaal. De enorme power in het laag manifesteert zich met de magistrale Dopenez Mixtape Part9. Een crossovermix tussen house en urban, gemaakt door Badd Dimes & Ibranovski. Dimes is een Haagse dance producer die al eerder verantwoordelijk was voor het maken van high quality tracks. De Nagra honoreert de aangeboden dynamiek vanaf de genoemde platen, maar ook van operazanger Yinjia Gong in zijn interpretatie van Puccini’s ‘E Lucevan le stelle’  (BIS-2066 sacd). Niets lastiger voor een versterker en een luidspreker dan zo’n tenor, omdat er zich een enorme hoeveelheid energie concentreert binnen een beperkt deel van het frequentiespectrum. De Nagra geeft geen krimp en presenteert Gong vervormingsloos in de luisterruimte. De ragfijne, uiterst gedetailleerde en microdynamische operating mode van de Classic AMP wordt getriggered door harpiste Lavinia Meijer. Een voorbeeld vormt ‘Gnossiennes’ van Satie (Sony 88875046402). Deze Nagra is met betrekking tot het te leveren vermogen natuurlijk aan de ruime, doch bescheiden kant. Generaliserend gesproken hebben versterkers met een lager vermogen een grotere mate van ‘wendbaarheid’ en levendigheid. Een nadeel van een aantal versterkers die een wat ruimer vermogen beschikbaar stellen (van 300-1500 Watt) is dat de levendigheid soms afneemt. Er zijn voorbeelden die erg saai en onbetrokken klinken, maar een aantal high power amps presteren op dat gebied ook erg goed. De Classic AMP klinkt beweeglijk en betrokken, maar heeft een streepje minder autoriteit dan sommige van die mega-beesten. Als klasse-a versterker heeft deze Nagra even tijd nodig om op bedrijfstemperatuur te komen. Dat gaat relatief snel, omdat er geen 50 kilo ijzer in de vorm van heatsinks moet worden verwarmd. De temperatuur is uiteindelijk constant. Kennelijk werkt deze versterker niet met een van het muzieksignaal afgeleide regelbare bias. Vanzelfsprekend presteert de Nagra het beste bij het te bereiken thermische equilibrium.    

Conclusie
De Classic AMP vormt een geslaagde poging van Nagra om een grotendeels in klasse-a werkende compacte solid state versterker te ontwerpen op basis van simpele schakelingen. ‘Less is more’, heeft men in Zwitserland gedacht. Deze Nagra maakt dan ook op een levendige en betrokken manier muziek en is niet te betrappen op fundamentele tekortkomingen. Alles wat er aan de ingang wordt toegevoerd aan signaalkwaliteit, wordt moeiteloos vertaald naar de luidsprekers. De Nagra vormt daarvoor geen belemmering. Zoals met alle producten van deze fabrikant is de vraagprijs stevig, maar voor topklasse high-end apparatuur ook niet onrealistisch of vallende in de categorie van commerciële luchtfietserij. Het is mogelijk om voor heel veel méér geld aanzienlijk mindere prestaties in huis te halen. Je kunt natuurlijk ook zeggen dat het mogelijk moet zijn om tot een bedrag van 15k een audio-component in de markt te zetten met absolute topprestaties. Een overschrijding van dat bedrag zet vraagtekens bij het vaardigheidsniveau van een fabrikant. Uiteraard weer met de te motiveren uitzonderingen. Voorlopig kunt u als consument volmaakt gelukkig zijn met deze versterker.

Prijs                                  
Nagra Classic AMP € 15.250
www.symphonyaudioimport.com