Review DALI Opticon 1: Klein en fijn

Na Engeland is Denemarken één van de landen die mij het meest aan het hart ligt als het gaat om de herkomst van luidsprekers. In Denemarken maakt een aantal fabrikanten units en/of complete systemen, zo bekend dat ik namen niet eens hoef te noemen. Een opvallende naam daartussen is die van DALI Industries, een merk dat al vele jaren in Nederland verkrijgbaar is en gestaag aan de weg timmert.

Niet door zichzelf met veel bombarie aan te kondigen, nee DALI gebruikt voor naamsbekendheid dealers en demonstraties en weet op die manier (potentiële) klanten aan zich te binden. Een DALI luidspreker heeft een bepaald karakter dat over de gehele linie herkenbaar is, een evenwichtigheid die past bij de fabrikanten die keer op keer in hun prijsklasse kiezen voor een meer natuurlijke manier van weergeven in plaats van kortstondig aandacht trekken met valse beloftes.

Een hartelijk welkom in 2015 voor de Opticon lijn die DALI presenteerde. Ik mocht er al eens van proeven en toen ik de vraag kreeg om ook voor dit medium over de kleinste telg te schrijven greep ik die kans met beide handen aan. Zeven types omvat de lijn, waarvan de Opticon 8 de grootste is en de Opticon 1 de Benjamin. Daarnaast bestaan er voor surround een center speaker en luidsprekers om aan de muur te bevestigen.

Zelfgemaakt

DALI maakt voor de Opticon serie alle drivers zelf, dus ook de 10cm woofer met de bekende, DALI bruin gekleurde conus. De kleur ontstaat door het materiaal van de conus, een mix van papier en houtvezel, die licht en toch stijf is. Licht door het papier, stijf en stevig door de zichtbare houtvezel. Vanuit veel duurdere series geëvolueerd, maakt ook Opticon in de magneet gebruik van SMC, een Soft Magnetic Compound dat oorspronkelijk is ontwikkeld voor een heel andere toepassing, maar door DALI werd herkend als een vrijwel ideaal materiaal om de poolkern van drive units uit te vormen. SMC zorgt namelijk voor een veel lagere vervorming dan het vaak toegepaste ferriet en het kent minder verlies. Het resultaat is een beter geluid en meer behoudt van details.

Ook de tweeter komt uit eigen huis. DALI gebruikt voor de dome (26mm) een materiaal dat zo dun en teer is, dat een coating ervoor moet zorgen dat het niet spontaan uit elkaar valt. De basreflexpoort aan de achterzijde is door DALI slim verwerkt in de plaat voor de aansluitingen, zodat plaatsing van de luidspreker dicht bij de muur mogelijk is. De tuning van de poort is gericht op snelheid van het systeem en in veel mindere mate op het doortrekken van het frequentiebereik naar beneden.

Kasten vervaardigt DALI uit MDF, zoals vrijwel iedereen dat tegenwoordig doet. Om de luidsprekers betaalbaar te houden gaat om het MDF een laag vinyl, in de kleuren wit-zwart-of walnoot, dat de illusie wekt dat het hout is. De voorzijde is gemaakt uit glimmende kunststof met een mat grijze plaat om de tweeter, waardoor een chique aangezicht ontstaat. Voor wie de units liever niet ziet levert DALI standaard doekjes mee. De luidspreker is heel bescheiden van afmeting, slechts 261x152x231mm en dat maakte het zoeken naar passende stands best lastig. De prijs voor een DALI Opticon 1 is €349,- per stuk.

De set up

Het geven van een paar technische details en het beschrijven hoe ik de Opticon 1 beluisterde is op zijn plaats. De Opticon 1 heeft een frequentiebereik van 62-26.500 Hz binnen +/-3dB. Om dat bereik te halen is het rendement aan de lage kant met 86dB. Bovendien is de nominale impedantie maar 4 Ohm, dus een versterker die stroom kan leveren is op zijn plaats. Zelf geeft DALI een aanbeveling van 25-100Watt. Ondanks de kleine woofer laat DALI de tweeter hard werken en zet die in vanaf 2kHz.

DALI geeft aan dat de Opticon 1 opgehangen mag worden aan de meegeleverde materialen, op een boekenplank mag staan of op een stand. Na jarenlang gewerkt te hebben met zware, gevulde stands, ben ik nu eerder geneigd lichte stands te gebruiken. Ik koos voor de Custom Design FS104 en later voor een Tonträger Reference 3, die eigenlijk bestemd is voor Harbeth luidsprekers, maar ook hier uitstekend zijn werk deed. Op die stands staan de Opticon 1 ongeveer 75cm van de achterwand, ruim 60cm van de zijwanden en zijn de tweeters op oorhoogte gebracht. Ik prefereer stands altijd boven boekenplanken of het ophangen van dit soort luidsprekers.

DALI luidsprekers hoef je niet in te draaien, ik doe dat wel om reflecties van de zijwanden zoveel mogelijk te vermijden. Muziek speelde ik via een Bluesound Node 2, die met ethernet kabels van AudioQuest is verbonden met een NAD M50/M52 speler/opslag in een andere ruimte. Vanaf de Node gaat een AudioQuest Carbon digitale kabel naar een NAD M51 digitaal/analoog converter. Vanaf de DAC gaan Van den Hul D-102 Mk III Hybrid gebalanceerde kabels naar de lijnvoorversterker en hetzelfde type naar de eindversterker, in dit geval een Pass Labs XP-10 en een XA30.5. Netsnoeren zijn van Supra, type LoRad. Luidsprekerkabels komen van Simply Audio onder de naam Cadenza LS.

Wie de moeite neemt de prijzen op te tellen van de gebruikte componenten zal vrijwel direct opmerken dat die niet in verhouding staan tot de prijs van de Opticon 1. Daar ben ik het mee eens, echter op deze manier kan ik wel gemakkelijk beoordelen waar de grenzen liggen van een luidspreker die ter recensie is aangeboden. Het argument dat elke luidspreker aan een dergelijke versterker goed zal werken gaat absoluut niet op. Tekortkomingen hoor je daarentegen snel op deze manier.

Dali Opticon 1: Hoe klinkt het?

Hoe klinkt het?

Een echte klassieker is ‘Café Blue’ van Patricia Barber geworden, mede vanwege de geweldige opnamekwaliteit van de CD. Een track als ‘Ode To Billy Joe’ toont per direct de capaciteiten van de kleine, dappere DALI Opticon 1. De warme stem van Barber steekt perfect af tegen het vingerknippen dat door het gehele nummer hoorbaar is. De bas gaat uiteraard niet heel erg diep, daar lopen we direct tegen de fysieke beperking aan, maar wat de bas wel laat zien is een strakke klank en bovendien is de bas verre van eentonig.

Hoewel het slechts gaat om een enkel instrument - een stem en vingerknippen - is het stereobeeld ruim, omgeven door een zachte echo uit de opname en staat los. De volgende track is ‘A Taste Of Honey’ waarin veel meer instrumenten mee spelen. Hier begint de zware bas wel een dreun te geven, om twee redenen: de ruimte speelt een rol en de bas is bij Barber altijd heel erg zwaar aangezet. Een streepje minder volume helpt direct en daarna geniet ik van een heel fraai stereobeeld dat qua proporties niet beter kan zijn en waarin de positie van de luidsprekers niet meer waar te nemen valt.

De kleine monitor klinkt heel volwassen en afgezet tegen het kleine formaat levert DALI hier een hele prestatie. Zelfs de drumsolo op ‘Nardis’ staat overeind al zal die nooit kunnen tippen aan systemen met een veel grotere inhoud en veel, veel meer conusoppervlakte. Kenmerken hier zijn snelheid, behoudt van dynamiek en realisme. Als er een subwoofer bij zou staan om de basdrum aan te zetten dan is het plaatje compleet.

Als ik iets mooie en bijzondere muziek vind is dat wel Pat Metheny samen met Anna Maria Jopek op de CD ‘Upojenie’. Volgens collega-auteur Jan de Jeu de enige opname van Metheny in deze stijl – jammer, want ik lust er wel pap van. De openingstrack bevat Oosterse klanken waarop de stem van Jopek wordt geprojecteerd. De vele getokkelde snaren zijn puntig en snel, zonder de hese stem te verdringen die prachtig in het midden blijft staan met ondersteuning van percussie. Heerlijk om naar te luisteren.

De volgende track lijkt van een ander continent te komen. Hierin speelt gitaar weer een belangrijke rol al is het geheel veel meer bombastisch dan zojuist. Ook daar heeft de Opticon 1 geen enkel probleem mee, zeker niet in een zo voorbeeldig stereobeeld waar ik maar niet over uitgepraat kan raken. Jopek weet vele stijlen te combineren, want ‘Biel’ zou zomaar uit Zuid Amerika kunnen komen al blijft de songtekst Pools. Een wonderlijk mooie CD die als ik de foto’s op internet mag geloven afkomstig is van een even zo mooie vrouw.

Van een andere orde is Yello met zijn elektronische klanken, niet echt muziek om een set op te beoordelen, aan de andere kant spelen hier factoren als snelheid, stereo effecten, lage tonen weergave en onderscheidend vermogen een rol. Tot op hoog volume geeft de Opticon 1 geen krimp en smijt de klanken de kamer in. Vaak is deze CD te scherp, niet op de naar een rustige kant neigende Opticon, die blijft beheerst in de weergave. Het diep dreunende laag moeten we missen, mocht u daar naar op zoek zijn dan heeft DALI veel grotere modellen in dezelfde reeks in de aanbieding.

Inmiddels zijn er uitstapjes gemaakt richting jazz en elektro muziek, een mooie mannenstem zoals die van Leonard Cohen is evenmin te versmaden. Zijn CD ‘Old Ideas’ toont de meester op ware grootte, met achter hem tweede stemmen en om hem heen musici die veelal akoestische instrumenten bespelen. Die telkens verrassen door uitstekend te worden weergegeven, met een ruime mate van enthousiasme welke kenmerkend lijkt voor kleine, hoogwaardige luidsprekers. Het ontbreken van conus massa en (te)veel kast maakt kleintjes extra aantrekkelijk. Als ze daarbovenop hun best doen om niet “gemaakt” groot te lijken in de lage tonen, dan is het puur muziek genieten geblazen. Of dat nu met Cohen is of met andere zangers maakt niet uit, zoveel hoofden zoveel zinnen.

Aan de klassieke kant kies ik eerst voor Gottlieb Wallisch die piano sonates speelt van Mozart. De Opticon creëert een fraaie ambiance waarin de solo piano centraal staat. Met lucht en ruimte om het instrument, tegelijk is de opname zodanig dat het directe van de piano niet is verdwenen en het instrument lijkt levensecht. Toetsaanslagen zijn puntig aanwezig en direct, waarna de tonen de tijd hebben om uit te sterven. De Opticon 1 laat de plaatsing van de microfoons tijdens de opname vrij gemakkelijk bepalen, waarbij de luidsprekers geheel uit zicht verdwijnen, die “hoor” je niet meer. Voor mij staat in een virtuele bel de piano geprojecteerd, precies zoals ik het graag hoor. Natuurlijk spelen ook de bron, de conversie en de versterking hierin een rol, maar als de luidspreker basis kwaliteiten niet bezit, dan zijn die er onmogelijk uit te halen.

Het opzetten van een fraai stereobeeld, dat zo kan bijdragen aan de verbeelding dat men zich bij de opname voelt, lukt lang niet met elke luidspreker in elke ruimte, zeker niet in een ruimte die zo lastig kan zijn als die van mij. Ter afsluiting een MQA opname die gedownload is van de Noorse muziekuitgever 2L. Het Engegard Quartet speelt een werk van Haydn met een genadeloze detaillering en snelheid. De Opticon 1 volgt net zo gemakkelijk en trouw als een spreekwoordelijke viervoeter dat zou doen. Schitterend hoe flitsend het spel van de violen is, met rechts een bas, schuin voor mij cello, alles in een perfecte harmonie en geweldig opgenomen met MQA technologie.

Omdat ik het echt niet kan laten tot slot een klassieke vrouwelijke zangstem die Vivaldi zingt en eveneens door 2L opgenomen is. Wat ik beluister is pure kwaliteit en het idee dat hier een luidspreker staat die zo klein is dat zoeken naar een passende stand een opgave kan zijn ben ik inmiddels al lang vergeten. De Opticon 1 gaat zichzelf met regelmaat voorbij.

Dali Opticon 1: Conclusie

De kwaliteitsnormen bij DALI liggen hoog, dus over levensduur en bouwkwaliteit hoeft u zich geen zorgen te maken. Blijven natuurlijk de belangrijkste aspecten van een luidspreker: de klank en het vermogen u een illusie te geven dat een muzikant speciaal voor u staat te spelen. De Opticon 1 beheerst die kunst omdat het een luidspreker is met een aangename klank, meer neigend naar de rustige weergave kant dan een wild en springerig karakter. Waarbij de Opticon 1 snelheid weet vast te houden en dus de aandacht op zich blijft vestigen in positieve zin.

Met een open karakter en het vermogen een bijzonder fraai stereobeeld te scheppen op een juiste afstand van de luisteraar. Instrumenten laten zich goed herkennen en voor zover je dat kunt beoordelen vanaf een opname waar keuzes gemaakt zijn in de studio, klopt de klank met de werkelijkheid. Wat de Opticon 1 niet kan is het weergeven van heel diepe, lage tonen. Daar is de luidspreker echt te klein voor. Houdt u van zwaar klassiek of van dreunende dance muziek, dan vraagt deze luidspreker om een subwoofer of u moet verder zoeken in de Opticon range. Heel erg is dat gebrek niet, onze hersenen verzinnen het laag er gerust bij.

Heel fijn is juist dat DALI geen vals beeld schept en accepteert dat er natuurwetten bestaan. Al met al is dit mijn tweede kennismaking met de Opticon lijn van DALI en wederom ben ik prettig verrast door de weergave kwaliteit, zeker in relatie tot het bescheiden prijskaartje van de luidsprekers. Deze DALI verdient een goede bron, een uitstekende versterker, passende stands en dan zal hij u keer op keer blijven verrassen. Zonder restricties van harte aanbevolen om kennis mee te gaan maken.