NEAT Acoustics Petite SX

Het Britse bedrijf NEAT Acoustics Ltd. werd in 1989 opgericht door Bob Surgeoner die reeds decennia (sinds eind jaren `60) zowel gitaar als Double Bass speelt. Paul Ryder versterkte het ontwerpteam in 2006 en is een ervaren opnametechnicus, gitarist en songwriter. Muziek, zowel opgenomen als live gespeeld staat hoog in het vaandel bij deze heren. Neat Acoustics is gevestigd in de historische kasteel-stad Durham wat in de prachtige Teesdale regio ligt en alle Neat weergevers worden daar eigenhandig ontworpen en gebouwd.

Men gebruikt bij NEAT sinds jaar en dag Naim electronica voor de ontwikkeling en demonstratie van hun producten. Het is daarom begrijpelijk dat Latham Audio voor Neat koos als hun nieuwe luidspreker-leverancier. De meest roemruchte NEAT klassieker (en de eerste NEAT weergever ooit) is de Petite mini-monitor die met zijn LS 3/5a-achtige vormgeving en dynamische weergave NEAT als luidsprekerspecialist op de audiofiele kaart zette.

De concurentie van andere puur Britse luidsprekerfabrikanten was toen groter dan nu, wat betekent dat Neat des te hoger moesten scoren om een plaats tussen de oudere en soms zelfs legendarische collega`s te verwerven. Het feit dat NEAT nog steeds bestaat en meer geliefd is dan ooit, spreekt boekdelen. NEAT heeft momenteel vier productlijnen, te weten: Motive, Momentum, Ultimatum en Classic waar de fameuze Petite nog altijd deel van uitmaakt.

De NEAT Petite is in Nederland tot nog toe niet alom bekend geweest maar in het Verenigd Koninkrijk is het een polulaire modelnaam die onderhand door maar liefst vier incarnaties is gedragen. De Britse recensent Malcolm Steward is altijd een grote NEAT (en NAIM) liefhebber geweest. Momenteel staat in zijn luisterruimte een paar Petite SX weergevers in Ferrari-rode lak... (Steward is behalve audiofiel ook een `petrolhead`).

Foto: Kilian Bakker

De eerste Petite stamt uit 1989. Het doel van de ontwerpers was dat van velen voor -en na- hen: een zo compact mogelijke weergever met een werkelijk uitgewogen en daadkrachtige presentatie. De naam maakt reeds duidelijk dat dit ontwerp uit de hoogtijdagen van de Britse mini-monitor beweging stamt. Tegenwoordig zijn hoogwaardige mini-monitoren geheel geaccepteerd en ingeburgerd maar enige decennia geleden was zo`n mega-mini nog een vreemde eend in de audiobijt. De Petite SX heeft vrijwel de zelfde verhoudingen als de BBC Grade 2 LS 3/5a, zij het op iets grotere schaal. In tegenstelling tot de gemiddelde klassieke Britse weergever is deze NEAT frontloos en dat betekent geen ontsierende bevestigingsnoppen of velcro op het fineer, wat keurig is afgewerkt en rondom aangebracht. Dankzij schuimranden rond de weergave-units (die voor vermindering van directe diffractie zorgen) zijn er zelfs geen schroeven te zien. Het resultaat: een opgeruimd, tijdloos uiterlijk.

De techniek

De hoogfrequent unit van de Petite SX heeft een uit stof vervaardigd positief koepelmembraan met interne demping tussen de koepel en de magneetpool. Deze HF unit werd specifiek gekozen vanwege de uitstekende dynamische eigenschappen die voor een zo naadloos mogelijke overgang naar de mid/laag unit moeten zorgen. De mid/laag unit stamt in feite uit de Ultimatum lijn en heeft een geïmpregneerde papieren conus. De magneetpool is voorzien van een ventilatieschacht waarmee ongewenste compressie achter de conus wordt voorkomen. Voor een ukkie uit de circa 30 centimeter kast-klasse heeft de Petite laag/mid units met een relatief groot conus oppervlak. De uit MDF opgetrokken klankkast heeft aan de achterzijde niet één maar twee baspoorten; een 3,2 centimeter diameter poort die is afgestemd op 40 Hertz en een secundaire 5 centimeter poort die hoger is afgestemd en werkzaam is over een grotere bandbreedte. NEAT noemt dit `staggered port tuning`. Daarmee ontstaat een meer geloofwaardig en substantieel fundament, aldus de fabrikant.

Foto: Kilian Bakker

NEAT werkt in het hogere prijssegment met het Isobaric principe (in-fase, akoestisch gekoppelde twin-woofer) en met deze dubbele poort configuratie kon men op minder complexe en kostbare wijze ook een compacte weergever daadkrachtiger maken. Bob Surgeoner benadrukte tijdens een telefoongesprek, dat de Petite een andere afstemming oftewel een ander karakter heeft dan de alom bekende Motive weergevers. De Motive weergevers zijn bijzonder expressief en direct terwijl de Petite SX als het ware het middenpad moet bewandelen tussen de klassieke BBC monitor presentatie en dat van de Ultimatum lijn. Op mijn suggestie, dat de Petite SX een `LS 3/5a on steroids` zou zijn, reageerde Bob lachend en instemmend "zo zou je dat kunnen zien, ja". Vandaar dat de Petite en zijn vloerstaande familielid Elite tot de NEAT Classic Range behoren. Het op het gehoor afgestemde wisselfilter van de Petite SX is even simplistisch -slechts vier componenten- als puristisch; twee OFC luchtspoelen en een hoogwaardige polypropyleen condensator (plus serieweerstand) helpen bij een zo `schoon` mogelijk signaalpad. Alle elektrische verbindingen zijn gesoldeerd en de bedrading is custom OFC. Extra aandacht is geschonken aan een optimale kanaalgelijkheid door units en onderdelen te selecteren en te paren. Zo hoort het.

Foto: Kilian Bakker

NEAT prefereert aansturing via bi-amping, iets wat door audio-collega Naim wordt onderschreven. Bi-amping heeft in verschillende opzichten meer zin dan bi-wiring en er zijn overigens aardig wat stereo versterkers met een duidelijke voorkeur voor single-wiring. De NEATs werden voor deze recensie door enkelvoudige stereo versterkers, via single-wiring aangestuurd (jumpers uit dezelfde kwaliteit kabel zijn dan een must). Stabiele stands zijn onontbeerlijk bij dergelijke weergevers (ondergetekende gebruikt zandgevulde SolidSteel stands op gasbeton sokkels), daar kan beter niet op worden bezuidigd. De nominale impedantie is 8 Ohm (6 Ohm minimum) en de gevoeligheid resulteert in een geluidsdruk van 86 dB (op 1 meter) bij 1 Watt aansturing. De Petite SX meet een LS 3/5a-achtige 31 bij 20 bij 18 centimeter (HXBXD) en is verkrijgbaar in eiken, esdoorn, kersen, noten, rood noten en zwart essen.

Stoppen Op De Proppen

De poort-paren zijn op gespiegelde wijze aangebracht, wat betekent dat men de weergevers zowel met de grotere poorten als de kleinere poorten aan de buitenzijde kan opstellen. Dus Bob gebeld en gevraagd, of er bij NEAT een voorkeur bestaat voor een bepaalde poort-oriëntatie, waarop hij enigszins verrast reageerde "dat heb ik eigenlijk nooit geprobeerd, ik neem aan dat het weinig of niets uitmaakt". Voor ondergetekende leek het gevoelsmatig zinvol om de grote poorten aan de buitenzijde te hebben, gezien de toe-in daar voor een grotere afstand tot de achterwand zorgt. In de praktijk bleek het verschil inderdaad minimaal te zijn, met een lichte voorkeur voor de reeds genoemde oriëntatie. Er worden een paar schuimrubber pluggen meegeleverd voor de grotere poorten die daarmee kunnen worden gedempt wanneer de SXen in een kleinere ruimte en/of op vrij korte afstand van de achterwand worden gebruikt. Het bleek al gauw dat in de residentiële 30 vierkante meter ruimte de beste resultaten werden verkregen zonder pluggen, wat in een betere balans van het hogere laag en het midden resulteerde. Schrijver dezes heeft menigmaal dergelijke dempers geprobeerd en zelden met bevredigende resultaten. Ook in een opstelling dicht bij de achterwand bleek het geen compromisloze oplossing te bieden. Wanneer herpositioneren -met name de afstand tot de achterwand- mogelijk is, is dat de beste optie.

Luisteren

Opgesteld op 60 centimeter hoge stands en ruim 50 centimeter van de achterwand, met een circa 18 graden toe-in, presteerden de Petites op hun best. Ook de vierde generatie Petites maken meteen duidelijk waarom deze en andere NEAT weergevers zo in de smaak vallen bij NAIM eigenaren; ze komen zowel doelgericht als zelfverzekerd over, wat gepaard gaat met een totaal ontspannen presentatie. Het uitklinken van de National Resophonic gitaar die door Chris Thomas King werd gehanteerd tijdens zijn Red Mud sessies kwam energiek over en bleef opmerkelijk lang in de lucht hangen. Ondergetekende was op slag verliefd op de gitaarweergave van deze muzikale mini`s. Dit is een must-hear weergever voor gitaar fans, met name wat betreft akoestische solo of combo opnames. De NEATS voelden zich duidelijk thuis in de recensieruimte, vooral in combinatie met de Heed Obelisk versterker.

Aan de Exposure Super XXV werd een solide en warme weergave verkregen die echter minder levendig en vrij klonk als de Heed/NEAT combo. Down under kunnen de Petite SXen er lustig op los grommen, zij het op iets minder gearticuleerde wijze dan de Stirling Broadcast monitoren. Waar de NEATs de herontworpen LS 3/5as echter overtroffen, was op het punt van ritmische `drive`. Daarnaast zijn NEAT`s kleine Classics erg goed in het tot uiting laten komen van klapperende double-bass snaren of bottleneck gitaar-sneren. Anders gezegd; de geluiden die een een akoestische sessie expressiviteit geven. De traditionele gesloten-kast BBC monitoren zijn verhoudingsgewijs meer cerebraal van karakter terwijl de nieuwe Petites directer op het gevoel werken. Een groot pluspunt van de Petite SX is, dat het de energiebalans van een gegeven muziekstuk weet te behouden bij lage afluisterniveaus. Dat is iets waar de QUAD elektrostaat in uitblinkt en het is knap dat een bescheiden geproportioneerde conusweergever dat zo goed doet want normaliter is die verdienste mede gekoppeld aan een bepaald membraan-oppervlak.

Gezien NEAT net als NAIM bekend staat om een meer dan gemiddeld maatgevoel, werd de ooit door Martin Colloms verkozen PRaT-plaat (Graceland van Paul Simon) op het Schotse vilt gelegd. De titel-track kwam met minder urgentie naar voren dan via de Studio 2SE weergevers maar de uiterst ontspannen presentatie van de zang en de kippevel inducerende timbrale rijkdom die met de Petites werden verkregen deden dat snel vergeten. Bob Surgeoner had de spijker op de kop geslagen toen hij aangaf dat de Petite SX bovenal een tonale performer is. Paul Simon was via de NEATs beter als de front-man herkenbaar maar zijn stem klonk ook wat natuurlijker dan via de drie residentiële mini-monitor paren en dat zegt wat. Zo was de wijze waarop Paul Simon telkens zijn afstand tot de microfoon aanpast verbluffend gemakkelijk herkenbaar, alleen de ESL 57 kon dat nog duidelijker overbrengen. Diamonds On The Soles Of Her Shoes viel na de drum-intro op plastische en stuiterende wijze in huis terwijl de blazersectie gloedvol overkwam, met een duidelijke messing-signatuur. I Know What I Know miste nog wat aan articulatie en ruimtelijke focus maar daar stond dan wel een uitstekende ritmische `bounce` en emotionele overdracht tegenover. Dat laatste is iets wat op de lange duur van eminent belang is wanneer men een weergever zoekt die op dat punt kan meegroeien met betere bronnen. Dit is een weergever waarbij men snel kan ontspannen.

Het contrast met andere weergevers en hun karakters wordt vrij gauw vergeten, waardoor het voor de luisteraar gemakkelijker wordt om zich op de muziek te richten in plaats van de weergave per sé. De Petite SX is een midden-meester die nooit de boel naar voren gooit maar klanken in dat bereik erg goed uit de timbrale verf laat komen. Wellicht is dat mede te danken aan de emperische benadering van de ontwerper die bijna haaks staat op `meten is weten`.

Conclusie

De laatste NEAT Petite incarnatie biedt behalve de reeds genoemde aanstekelijke middentonenweergave een geheel eigen, ongedwongen presentatie. Ongecompliceerd en een plezier om naar te luisteren.

Ze zijn geijkt voor het beluisteren van gitaarvirtuozen maar draaien hun conussen niet om voor een meeslepende weergave van druk gearrangeerde muziek met een complexe ritmische structuur. De bouwkwaliteit is hoog, net als de afwerking maar het meest belangrijke facet is de hoge muzikale betrokkenheid. Aanbevolen.

Aanvullende informatie:

Importeur NEAT Acoustics: M.J. Latham B.V.
Internet: www.latham.nl
Telefoon: 013-5082411

NEAT Petite SX: 1700,- Euro per paar