Jadis Orchestra Reference

Jaren geleden ben ik met mijn gezin op vakantie geweest in de schitterende plaats Brive-la-Gaillarde gelegen tegen de Dordogne. Het is een plaats die mijn hart heeft veroverd en waar ik graag de oude dag te zijner tijd zal doorbrengen. Van die betreffende vakantie staan drie dingen mij nog duidelijk voor de geest. Ten eerste heb ik daar een maaltijd mogen genieten in Bistro “Chez Francis” waarbij het voor- en hoofdgerecht bestonden uit foie gras d’oie (ganzenlever) en daarbij geschonken een voortreffelijke chablis. De beste maaltijd ooit gegeten en nooit in het binnen- of buitenland door enige kok overtroffen. Ten tweede de ontdekking van Patricia Kaas, toen voor ons nog een onbekende uiterlijk aantrekkelijke dame, waarvan inmiddels alle cd’s het rek sieren en waar we meerdere keren op concertbezoek bij zijn geweest.

En ten derde de ontdekking van het merk Jadis. In een inmiddels gesloten audiozaak midden in Brive werden door de medewerkers van het bedrijf een set JA-500 eindversterkers met bijbehorende voedingen in elkaar gezet toen ik binnenkwam. Met bewondering sloeg ik de vier glimmende chromen en vergulde units van respectabele afmetingen gade, die voorzien waren van een onmogelijk aantal buizen. De hifi hobby was net weer aangewakkerd en dit was koren op de molen. Ik nam mij direct voor om als ik ooit in de gelukkige omstandigheden zou verkeren dit soort versterkers te kunnen betalen, ze persoonlijk in Brive te gaan afhalen. Vrouw en kinderen trok ik de audiowinkel in, maar die hadden toch veel meer interesse in de plaatselijke mode- en speelgoedzaken. Met verliefde blikken verliet ik het pand en thuis belde ik direct met de importeur, want aan de folders kon ik mij dan vast vergapen.

De lange inleiding

De lange inleiding geeft aan dat verliefdheid kan overgaan in een jarenlange tocht naar het ultieme genot een Jadis versterker te bezitten. En toen Hansted Audio de kans bood, greep ik die dan ook met beide handen aan en keerde huiswaarts met een Orchestra Reference, de op een na goedkoopste versterker van Jadis. Een geïntegreerde buizenversterker van Fl. 5295,-. Ik keek nog met een schuin oog naar andere aanwezige versterkers, dac’s en voortrappen, maar Jesper hield voet bij stuk en schoof de reeds afgeregelde Orchestra in de doos. Het voorversterker gedeelte is zowel bij de gewone Orchestra als de Reference gebouwd rond een tweetal ECC83’s. De Reference wijkt af van de normale Orchestra door een bezetting met vier KT90 buizen in plaats van EL34’s, een toonregeling en een vergulde voor- en bovenzijde. Andere verschillen zijn betere aansluitingen voor de luidsprekers, betere uitgangstrafo’s en een afneembaar netsnoer. Welk merk buizen wordt gebruikt is niet te zien, Jadis verwijdert zorgvuldig de aanduidingen. Afregeling van de buizen kan het beste door de importeur geschieden. Een nieuwe set buizen is te verkrijgen voor Fl. 350,- incl. BTW en afregelen. Bij normaal gebruik is een nieuwe set zo om de twee tot drie jaar noodzakelijk.

De Jadis beschikt over een 5-tal lijningangen en een tape out. Jammer dat een pre-out ontbreekt en ook een phono trap dient separaat te worden aangeschaft. Er bestaat geen interne phono trap voor de Orchestra. De luidspreker aansluitingen zijn van WBT kwaliteit, voorzien van een Jadis logo. De uitgangstransformatoren kunnen alle impedanties aan tussen 2 en 16 Ohm zonder problemen. Aan de voorzijde regelaars voor volume, balans, bronkeuze, hoge en lage tonen regelaars en de aan-uit schakelaar. Het bijgeleverde netsnoer (niet standaard) is een Audiocom High Resolution Power Cord met meervoudige afscherming. Vermeldenswaardig is dat elke Jadis met de hand wordt gebouwd en voor het grootste deel zonder printen wordt bedraad. Daar waar een print geen schade kan doen aan de geluidskwaliteit wordt deze sporadisch toegepast. De respectabele afmetingen van 53x27x20 cm en het gewicht van 20 kg tezamen met de verchroomde en vergulde delen geeft een voornaam en imposant uiterlijk dat bezoekers van Huize van Es bewonderend deed kijken. De buizen zorgen voor een “aangename” verhoging van de kamertemperatuur. Dat was niet nodig in de hete augustus en septembermaand van 2001. De test is dan ook voor een groot deel verricht in zwem- of korte broek met ontbloot bovenlijf. Dit zij vermeld voor de aanhangers van ultieme tweaks. Geplengde zweetdruppels werden verdampt, waardoor een hogere luchtvochtigheid ontstond.

Jadis Orchestra Reference

De omstandigheden

Wie meer van mijn hand leest weet inmiddels dat ik zelfgebouwde monitoren gebruik gebaseerd op een Focal kit. De speaker kabels wederom bi-wire Ocos. De aansturing is gebaseerd op een Teac loopwerk, Monarchy Audio anti jitter box en Monarchy Audio 22B d/a converter, daarnaast een Musical Fidelity E50 tuner en via de in mijn Sphinx ingebouwde phono print en de Sphinx tape out kon ik genieten van mijn vinyl collectie. Mijn eigen subwoofer ging ditmaal terzijde, die is “te lief” en te neutraal om de Jadis bij te staan. Later meer hierover, maar ik kan op voorhand vast verklappen dat het laag prima werd ondersteund door een nieuwe Rel Q150 die net wat meer “slamm” geeft. Vermeldenswaard is dat de sub werd aangesloten via de speakon aansluiting, dus paralel aan de speakers zelf. De Jadis Orchestra Reference heeft de plus als massa en inverteert dus de fase. Dat merkt u niet omdat hier met de terminals al rekening mee is gehouden. De Jadis is boven op een Standesign rek gezet en was daar muis en muis stil. Geen brommende trafo’s, geen brom uit de speakers en geen ruis. Een diepe zwarte stilte die slechts werd verscheurd als de eerste tonen aan de buizen werden toevertrouwd. En dan kwam de Orchestra Reference met veel plezier tot leven.

Het Franse gevoel

Wat draai je met de mooie herinneringen aan Brive als eerste op een Jadis, natuurlijk Patricia Kaas. Het iele vrouwtje waar mijn vrouw en ik intens van kunnen genieten. Haar stem zorgt voor kippenvel en zij weet mij vaak tot tranen te beroeren. De Orchestra zorgt niet voor dat intense gevoel. Patricia’s live vertolking van Le Mot De Passe geeft niet de rillingen die ik gewend ben. Daarentegen staan de instrumenten heel mooi om haar heen gedrapeerd en zijn zeer indringend. Het volgende nummer van de cd Les Eternelles laat een groot podium horen door de weergevers en vooral de fluit en de percussie stijgen ver uit boven de middelmaat. Mijn muzikale reis gaat verder naar Ierland waar Mary Black haar roots heeft. Babes In The Wood heeft wat meer impact met een iets opgedraaid laag (ja ja een echte toonregeling). Wederom valt op hoe helder de percussie over de stem heen klinkt en de met plezier aangeboden aandacht trekt. Adam At The Window geeft met de Jadis een wat drogere stem weer, maar maakt onomstotelijk duidelijk dat er op een elektrische piano wordt gespeeld en niet op een akoestische.

Amerikaanse dames zat in het cd rek. Een nieuwe ster aan het firmament is Jane Monheit. Weken wachtte ik op de cd die in de USA op nr. 1 staat in de jazz top 100. We lopen wat achter in de lage landen. Haar cd is niet de makkelijkste om weer te geven en loopt snel vast op een transistor versterker. De ruime dynamische mogelijkheden van buizen komen hier tot hun recht en de dame mag haar gang gaan. De Train Song van Holly Cole laat een overweldigend doortekend laag horen, fraaie percussie maar ik mis het uitsterven van haar stem. Dat duurt normaal wat langer dan op de Jadis. Drie damesstemmen nog in vogelvlucht, Diana Krall zingt Broadway op onnavolgbare wijze, haar stem is en tikkeltje aan de harde kant, de dynamiek ruim, het geheel is levendig en de drums fraai. Laurie Anderson weet van de cd Tightrope het nummer Same Time Tomorrow met een redelijk holografisch beeld neer te zetten. Hier is niet de Jadis de beperking maar de weergevers. Dat er geen golvend laag door de kamer stroomt is wel een eigenschap van de Orchestra. Tot slot van dit dames uurtje Bette Middler die dwingt tot een experience met de divine. Van die cd draaide ik de nummers 11, 12 en 14. Zij heeft daar een zeer fraaie stem, het zijn ondergewaardeerde opnames, die mij wat minder “bij de kloten grijpen” dan ik met transistor klasse A gewend ben.

Een enkele heer slechts in dit internationale gezelschap. Hugh Masekela. Stimela galmt door de kamer. Indringend is de ellende van de zwarte mijnwerkers waar ook Philip van Deijk door geraakt wordt. Veel detail, een stevig beeld en een goed verstaanbare Masekela maken het luisteren tot een belevenis. De Eagles, wat zijn we weer origineel, doen hun best het Hotel California aan de man te brengen en de cd laat een brede doortekende menigte horen en instrumenten die gebruik maken van het middengebied profiteren ruim van de KT90’s die inmiddels volkomen op temperatuur zijn. De impact mist en dat is toch een verschijnsel dat aan buizen toe te schrijven is. Gewend als ik ben aan transistor ben ik blij met de Rel subwoofer. Die geeft een korte doch krachtige “slamm” aan het geheel. Zonder de sub zouden mijn speakers te lichtvoetig zijn met een Jadis uit deze prijsklasse. Een buizenversterker is eerder subtiel dan “aanvallend” en maakt muziek dynamisch (piano, slagwerk) en direct. Maar grijpt wat minder hard in de edele delen van de man. Excuses voor het taalgebruik, het maakt echter hoop ik wel duidelijk wat ik bedoel.

Radio 4 zou de muziekkeuze kunnen waarderen. St. Martin-in-the-Fields met Iona Brown op viool is en blijft een klassieker. Het allegro van La Primavera van de Vier Jaargetijden staat groots in de luisterruimte. De viool vormt een scherp contrast met het orkest en de opzwepende klanken houden de aandacht vol spanning vast. Idem bij de Toy Symphonie van Mozart waar een rijkdom aan instrumenten te horen is en de trom extra “vel” lijkt te hebben op de Jadis. Dynamiek alom. Beethoven zet de Vijfde in en hier spreekt kracht en ruimte. Het is wederom meer subtiel dan overdonderend, misschien vraagt een groot orkest een krachtiger versterker. Maar de muziek bevat spanning en solo instrumenten zijn makkelijk te volgen. Tenslotte Nigel Kennedy die zich ook vergreep aan de Vier Jaargetijden. Een totaal andere interpretatie dan St. Martin, maar niet minder fraai. Zijn muziek klinkt mij wat te mager en te luidruchtig. Ik denk dat dat komt door het minder aanwezige laag van de Jadis en de grote transparantie. Nigel heeft wellicht de uitvoering juist zo bedoeld als een “angry young man playing the violin”.

Jadis Orchestra Reference

De koek is op

Met enige moeite gaat de Jadis na een paar weken gespeeld te hebben weer terug in de doos, richting Hansted Audio. Het was de eerste kennismaking met een buizenversterker thuis. Dat dwingt je tot anders luisteren dan naar een transistor. En het laat je merken dat er vele wegen naar Rome leiden. Een andere Franse versterker die even op de plaats van de Jadis heeft gestaan, wijkt totaal af in muziekaal beeld. Mooier, nee anders en onvergelijkbaar. Buizen hebben iets magisch. Ze kunnen net zo transparant klinken als het glas waar ze uit gemaakt zijn. En luider dan een transistor. Minder vermogen en toch meer dynamiek. Minder slamm maar meer betrokkenheid bij de uitvoerende artiest. Het is een keuze die je moet maken. Wie denkt te maken te hebben met een achterhaalde techniek zit er ver naast. De muziek is volledig van deze tijd en de Jadis verdient een waardige plaats op de schappen van de audio zaken.

En ik, ik leef voort met mijn herinnering aan Brive, aan Chez Francis en het uizicht destijds op de JA-500. Ik leef ook voort met mijn vertrouwde transistor klasse A versterkers. Dat heeft meerdere redenen. Ten eerste omdat de versterkers hier heel veel aanstaan en de buizen te veel vervangen zouden moeten worden. Ten tweede omdat de benodigde pecunia ontbreekt en tenslotte omdat de Jadis Orchestra Reference niet die meerwaarde heeft ten opzichte van de eigen blokken dat vervanging onontkoombaar is. Dat heeft met name te maken met de lichtvoetigheid van de Orchestra en het in zekere mate ontbreken van kracht in de lagere regionen. Waar plaats je dan deze versterker. Laat ik voor op stellen dat het uiterlijk recht doet aan de geboden kwaliteit. De versterker heeft een enorme detaillering, een grote dynamiek, een stabiel beeld en stuurt makkelijk en op natuurlijke wijze de weergevers aan. De prijs van net over de 5000 piek is zeer realistisch en in een met zorg samengestelde keten van audiocomponenten zal de Jadis vele jaren voor muziekgenot kunnen zorgen. Dat u daarbij ook nog eens iets heel bijzonders in huis haalt als het om vormgeving gaat is mooi meegenomen. Foie gras, chablis en Jadis, hoe mooi kan het leven zijn. Als God in Frankrijk?