Meridian 861/Lexicon MC-12

Meridian 861 vs Lexicon MC-12: strijd der surround-Titanen

Een tijdje geleden had ik een aantal voor mij bijzonder spannende weken op Home Theater gebied. Ik had namelijk bezoek van een nobele Engelsman en een stoere Amerikaan. Omdat zowel de Britten als de Amerikanen een hoge pet op hebben van zichzelf, hoopte ik dat de strijd tussen beiden partijen niet te hoog op zou lopen. Het viel mee. Superioriteit bestaat namelijk in vele gedaantes.

Om wat preciezer te zijn over het onderwerp van dit review: het betreft hier een vergelijking tussen de Lexicon MC-12 en Meridian 861, beiden surround processoren van de absolute topklasse. Weinig andere producten kunnen op het niveau van deze apparaten meekomen (de Theta Casablanca II, Mark Levinson No.40 en de processoren van EAD komen nog in mijn gedachten op als concurrenten, maar de spoeling is verder bijzonder dun). Ik zal dan ook van tevoren zeggen dat een uitgebreide uiteenzetting over het beter zijn van het ene danwel het andere apparaat bijna zinloos is te noemen: het is veel interessanter om in te gaan op de verschillende filosofieen, ontwerpkeuzes en klankkarakter van beide voorversterkers, want die gebieden verschillen nogal tussen beide apparaten.

Meridian 861

Filosofie en geschiedenis

Meridian heeft een gigantische ervaring met en kennis van digitale audio. De Meridian 203 was een van de eerste echt audiofiele CD-spelers en was dus een belangrijk apparaat voor het op de rit helpen van high-end CD weergave. Meridian was ook een van de eerste die het loopwerk ging scheiden van de D/A omzetter (Theta ging ze echter voor), zoals al gemeengoed was geworden voor high-end versterkers.

De laatste jaren doet het merk veel onderzoek in de bestrijding van jitter in hun digitale producten en slagen hier op spectaculaire wijze in. Ook introduceerde Meridian de 518, een uit de studiomachine 618 afgeleide digitale voorversterker/ processor, die tegelijk een inkomend digitaal signaal ontdeed van jitter en 16 bits data kon "verlengen" naar bredere woordlengtes zoals 20 of 24 bits en met een digitale 72 bits volumeregeling met 8 kiesbare dither patronen. Later worden er, zoals bij de 518 gebeurde, niet alleen nullen aan het signaal toegevoegd, maar de data ook geïnterpoleerd. Upsampling (gepionierd door dCS) was geboren.

Een andere revolutie van het merk zijn hun digitale speakers. Feitelijk zijn dit speakers met ingebouwde versterkers, hoge resolutie D/A omzetters en filtering in het digitale domein. Bob Stuart, de ontwerper van het merk, heeft zelf zitting in het DVD-consortium, die de standaarden voor DVD bepalen en bewaken en heeft patent op MLP (Meridian Lossless Packing), een methode om DVD-Audio geluid gecomprimeerd, maar zonder verlies aan informatie op te slaan op de geluidsdrager. Terwijl veel merken ploeteren om DVD-Audio weergave te realiseren, komt Meridian met een oplossing om DVD-Audio digitaal over te dragen van transport naar processor. Bij gebruik van de digitale luidsprekers van het merk blijft het signaal dan van bron tot speaker compleet digitaal. Een zeer bewonderenswaardige prestatie.

Het eerste surround model dat Meridian uitbracht was de 541, een analoge Dolby ProLogic processor met de inmiddels legendarische Trifield surround decodering. Deze werd in 1994 opgevolgd door de 565, een tot voor kort zeer up-to-date model met uitsluitend door Meridian zelf geprogrammeerde DSPs (Digitale Signaal Processoren) voor decodering van Dolby Digital, DTS etc., iets waar Meridian nog steeds sterk in gelooft: slechts met eigen geprogrammeerde DSP`s kan de ultieme kwaliteit en flexibiliteit verkregen worden die past bij de snel veranderende surround-wereld. De 562v unit moest meestal gekocht worden samen met de 565 om video-switching te kunnen doen en het aantal inputs op een fatsoenlijk aantal te brengen. Hier bracht de 561 verandering in als een betaalbare combinatie van 565 en 562v. Vervolgens werd de 568 uitgebracht (inmiddels in versie 2 uitvoering als 568.2) als vervanging van de 565, die inmiddels niet meer in produktie is.

De laatste en meest indrukwekkende telgen in het Meridian gamma zijn de 861 Surround Processor en 800 CD/DVD-transport. Beiden zijn dit werkelijk modulaire apparaten, die compleet meegroeien met alle technische state-of-the-art ontwikkelingen. Ik bespreek hier de 861.

Meridian 861/Lexicon MC-12

Gebruik

Om in de woorden van de vader van Dik Trom te spreken: "Het is een bijzonder apparaat, en dat is het!" Meridian levert met de 861 feitelijk een vrijwel lege kast ("back plane") met wat stuurelektronica en een sober frontpaneel met achter een grote klep wat toetsen voor verdere bediening en set-up van de processor.

De modulaire opbouw van de 861 is een van zijn sterkste punten…. En tevens een van zijn zwakste, aangezien de processor vrij moeilijk is te configureren en nieuwe insteekkaarten doorgaans relatief duur zijn. In principe wordt eerst met de dealer bepaald wat de gewenste configuratie moet worden. Dit hangt van een aantal zaken af, zoals de noodzaak voor videoschakelmogelijkheden en “on screen display”, het aantal analoge danwel digitale bronnen en het aantal te gebruiken speakers, die zowel digitaal kunnen worden aangestuurd (de speakers van Meridian zelf) als analoog. Na het fysiek opbouwen van de gewenste configuratie dient deze met een PC te worden ingesteld. De instellingsmogelijkheden zijn extreem uitgebreid en gedetailleerd en dienen bij voorkeur door de dealer eenmalig te worden uitgevoerd. De meer gevorderde gebruiker kan dit met een laptop en software van de Meridian website echter ook zelf doen.

Als de initiële set-up is uitgevoerd, is er eigenlijk geen reden meer om veranderingen aan te brengen in de basisconfiguratie, tenzij uiteraard de opstelling of samenstelling van de speakers wijzigt. Het gebruik van een PC/Laptop blijft echter ook na de eerste fase nodig, mocht de gebruiker software-updates aan de processor zelf uit willen voeren. Tot mijn grote vreugde bleven zaken als geluidsniveau-instellingen en afstanden tot de speakers, almede de parameters van de vele surround modes vrij eenvoudig d.m.v. het voorpaneel van de processor in te stellen en te bewaren. Die surround-modes zijn overigens behoorlijk talrijk! Naast een “Direct” stand (een “kale” stereo-mode, zonder enige processing) en “Stereo” (waarbij het time alignment en bass management van de processor worden gebruikt), zijn er een aantal zeer bruikbare modes, die op extreem overtuigende wijze een stereosignaal weten te verrijken door gebruik van center en surround speakers. Een nadelig punt vind ik persoonlijk dat er voor alle kanalen slechts gekozen kan worden voor 1 kantelfrequentie. Die is echter wel per voor muziek en films apart in te stellen en op 1 Hz nauwkeurig. Ik heb echter nooit begrepen waarom verschillende kantelfrequenties nodig zouden zijn voor apart muziek en film: slechts de speaker is de beperkende factor, het maakt dus niet uit of daarop muziek of films afgespeeld worden…

Overigens is het maximaal aantal te gebruiken speakers op dit moment 8, maar dit aantal zal in versie 3 van de 861 kunnen worden uitgebreid naar 12. Hierdoor wordt het gebruik van meerdere subwoofers mogelijk, alsmede aansturing van extra speakers, zoals hoogtekanalen, zoals bij het 2+2+2 surround systeem en zijkanalen, zoals gebruikt bij het Chesky 6.0 surround systeem. Beide formaten zijn op basis van DVD-Audio, wat in versie 3 van 800 en 861 digitaal van transport naar processor zal kunnen worden getransporteerd. Een zeer benijdenswaardige “feature”, aangezien de meeste merken kiezen voor een analoge 6-kanaals overdracht met alle nadelen van dien, zoals afhankelijkheid van de kwaliteit van de D/A-omzetting in de DVD-Audio speler, de 6 interconnects tussen speler en voorversterker en het onmogelijk kunnen nabewerken van het signaal in het digitale domein.

Rest mij te zeggen dat de bij de 861 meegeleverde afstandsbediening zo goed als onbruikbaar is, door zijn veel te beperkte bereik en onverlichte knoppen. Het helpt niet dat de 861 ook nog eens een vrij zwakke ontvanger gebruikt, zodat zelfs bij gebruik van een Philips Pronto er zeer precies gericht moet worden op het apparaat om een respons te krijgen. IR repeaters lijken onvermijdelijk.

Geluidskwaliteit

Het is bij dit soort apparaten altijd zeer moeilijk om precies te omschrijven wat de goede en slechte punten zijn, omdat op alle vlakken er gewoon op zeer hoog niveau wordt gespeeld. Het klankkarakter is echter goed te duiden: er is sprake van een extreme verfijning in het hoog, een zeer delicate en transparante hoogweergave met een extreem mate van detaillering. Ik praat hier over een ABSOLUUT oordeel! In een aantal geluidsmodes is het mogelijk om upsampling aan of uit te zetten, wat een fractie betere definitie oplevert en meer “lucht”. De verschillen zijn wat mij betreft echter niet schokkend, maar alles telt op zo’n niveau. Verder is de weergave eerder terughoudend dan sterk dynamisch. Dit betekent echter niet dat er weinig dynamiek is! Deze wordt alleen heel gecontroleerd tentoongespreid: het toonbeeld van een echt high-end product. Die Engelse terughoudendheid kan in een set met ook wat rustige versterkers en weergevers wel resulteren in een iets te “veilig” geluid, vooral met films. Er kan gesproken worden van een wat “intellectuele” weergave. Dit in tegenstelling tot de weergave van veel Amerikaanse apparatuur, die eerder heel direct, dynamisch, “down to earth” is.

Met muziek prefereer ik vrijwel ten allen tijde de bijzonder indrukwekkende “Trifield” mode, die een subtiele ruimtelijkheid aan het geluid geeft met een veel stabieler middenbeeld (de center en surrounds worden in deze mode gebruikt), t.o.v. de “Direct” of “Stereo” mode. Dit is überhaupt de meest subtiele surround decodering voor stereo muziek die ik ooit heb gehoord en ook duidelijk superieur aan Dolby ProLogic II.

Bij films zijn de 7-kanaals modes van de Meridian absoluut te prefereren boven THX Surround EX. Meridian heeft zijn eigen “EZ” mode, die werkelijk de wanden van je kamer laat verdwijnen en resulteert in een groot en indrukwekkend homogeen beeld. Dit alles echter altijd met een “understatement” dat hoort bij de Engelsen.
Zoals verwacht van een apparaat van deze prijsklasse kan de weergave alleen maar worden aangeduid met 1 woord: perfectie…

Meridian 861/Lexicon MC-12

Lexicon MC-12

Filosofie en geschiedenis

De naam Lexicon is legendarisch in de professionele wereld. De beroemde Lexicon galm (Lexiverb) is een industriestandaard voor studio`s over de hele wereld. Ook de gitaar effectapparatuur is bekend door zijn transparantie en behoudt van de "sound" van aangesloten instrumenten. Ook houdt Lexicon in de persoon van David Griesinger (zie ook: http://www.world.std.com/~griesngr/) zich bezig met onderzoek naar akoestiek in de ruimste zin. De kennis die hiermee wordt opgedaan wordt zowel in de concertzaal als thuis toegepast. Zo zijn er bijvoorbeeld al vele akoestisch bepaald niet optimale muziekzalen door het gebruik van steunluidsprekers en Lexicon apparatuur omgebouwd tot groots en ruimtelijk klinkende ruimtes.

De ervaring voor thuisapparatuur is minstens zo indrukwekkend: al in 1988 kwam Lexicon uit met de beroemde CP-1 en CP-2 surround voorversterkers, surround processors met een voor die tijd ongeëvenaard precieze Dolby ProLogic surround decoder. Dit waren tevens de eerste apparaten met een ProLogic schakeling volledig in het digitale domein. Deze decoders werden al snel gevolgd door de CP-3 (met THX post-processing) in 1992. In 1996 bracht Lexicon de DC-1 "digital controller" uit, een volledig in het digitale domein werkende processor met de revolutionaire Logic-7 matrix decoder. Dit 7-kanaals matrix surround systeem weet uit een 2-kanaals bron een 7-kanaals geluid te destilleren met verbluffende natuurlijkheid en precisie. Het geluid van deze "DSP preset" is absoluut niet te vergelijken met de "Hall" en "Disco" surround van vele andere merken. Samen met Trifield van Meridian, Axis-6 van Citation en sinds kort Dolby ProLogic II een van de meest indrukwekkende surround matrix decoders op de markt. Na diverse updates, waarbij THX, Dolby Digital, DTS en THX Surround EX aan de decoder konden worden toegevoegd, werd de DC-1 na wat kleine ontwerpwijzigingen en een verhoogd aantal digitale inputs uitgebracht als DC-2 in 1999. In hetzelfde jaar kwam een nieuw topmodel uit, de MC-1. Opvallend aan alle surround producten van Lexicon is altijd de enorme gebruikersvriendelijkheid geweest. Alle instellingen zijn zeer logisch gerangschikt en zijn te maken met slechts 4 toetsen.

Lang stond de MC-1 aan de top als processor tot andere merken (waaronder Meridian, maar ook Theta en EAD zich al jaren schaarden) een inhaalslag begonnen. Door de snel voortschrijdende techniek in de surround-wereld was zelfs de MC-1 snel verouderd geraakt (vooral de op de MC-1 ontbrekende 5.1-kanaals input was hier debet aan).

Het bleek tijd voor een nieuw topmodel, die de strijd aan kon gaan met het beste van het beste, een zo compleet mogelijke uitrusting, zo breed mogelijke uitbreidingsmogelijkheden en een chic en gelikt uiterlijk (vanwege de professionele afkomst van het merk waren de processoren tot dan toe nooit een toonbeeld geweest van esthetiek). De MC-12 en MC-12B waren geboren! Hier besproken is de MC-12, het model dat het zonder gebalanceerde uitgangen moet doen.

Meridian 861/Lexicon MC-12

Bediening en mogelijkheden

Het is vrijwel onbegonnen werk om op te sommen wat de MC-12(B) allemaal in huis heeft. Laat ik toch proberen een greep te doen uit alle “features”.

Belangrijk voor nieuwe geluidsformaten is een 5.1-ingang, die de multi-kanaals uitgangen van een SACD/DVD-Audio speler kan doorlussen. In het geval van de MC-12 kan dit zonder enige bewerking (dus volledig in het analoge domein) of met digitalisering (24bits/96Khz) van de signalen gebeuren, waarbij in het laatste geval digitale nabewerking, zoals bass-management (het filteren en routeren van bas) en time-alignment (tijdscorrectie van de kanalen, zodat het geluid uit alle speakers tegelijkertijd bij de luisteraar aankomt) mogelijk worden. Deze 5.1-ingang is ook te configureren als 3 analoge stereo ingangen. Verder heeft de MC-12 een mogelijkheid tot het schakelen van 4 component (waarvan één BNC), 8 S-Video en 5 composite video inputs en zijn er 12 vrij te configureren analoge ingangen voorhanden. De 13 digitale ingangen (waarvan 1 AES/EBU) en 2 digitale uitgangen zullen toereikend zijn voor zelfs de meest complexe systemen. De sampling-frequentie van de digitale uitgangen is vrij te kiezen. De processor detecteert overigens zelf of er een analoog danwel digitaal signaal op een gekozen input voorhanden is, waarbij de voorrang door de gebruiker kan worden geconfigureerd.

Op het voorpaneel van de MC-12 is voor iedere ingang een tiptoets voorhanden, wat misschien niet een zeer opgeruimde indruk achterlaat, maar wel veel gemak betekent. Het is mogelijk om geheel onafhankelijk 3 zones te gebruiken: een hoofd-zone, zone 2 en opname zone.

Er zijn in totaal 12 (!) audio-uitgangen aanwezig, te weten: linksvoor, midden, rechtsvoor, rechtszij, rechtsachter, linksachter, linkszij, links sub, rechts sub, LFE sub en 2 extra kanalen voor toekomstige formaten, die bijvoorbeeld gebruik maken van hoogtekanalen. Op alle uitgangen zijn 24 bit/192 kHz “Dual Differential” D/A omzetters aanwezig. Op de MC-12B zijn al deze uitgangen ook gebalanceerd uitgevoerd, waarbij het signaal vanaf de ingang tot de uitgang compleet gebalanceerd wordt verwerkt en pas bij de ongebalanceerde RCA uitgangen weer single-ended wordt.

Als DSP wordt er gebruik gemaakt van 4 32-bit Sharc IC’s, een aantal dat kan worden uitgebreid naar 12. Vrijwel alle decoderingen zijn aanwezig: Dolby Digital, Dolby ProLogic en ProLogic II, THX Surround EX , DTS, DTS-ES (discreet en matrix), DTS Neo:6 en uiteraard het befaamde Logic-7. In een nieuwe “software update”, die trouwens eenvoudig zelf is uit te voeren via de RS-232 ingangen en een laptop, zullen ongetwijfeld ook THX Ultra II en DTS 24/96 beschikbaar komen. Een verwijderbaar paneel aan de achterzijde biedt plaats aan een toekomstige digitale interface voor DVD-A/SACD. De 4 microfooningangen zullen in de toekomst wellicht gebruikt gaan worden voor “real-time” kamer correctie, waarbij op de luisterplek een vlakke frequentiekarakteristiek kan worden verkregen, iets wat TacT al wat jaartjes met succes doet in hun TacT RCS 2.0.

De bediening van dit alles is werkelijk een genot: zeer intuïtieve menu’s wandelen de gebruiker als vanzelf door de set-up. Toch kan ik me voorstellen dat een beginnende gebruiker dit liever overlaat aan de dealer. De complexiteit en keuzemogelijkheden van het apparaat zijn namelijk zodanig, dat het al snel gaat duizelen. De afstandsbediening is verlicht, ligt goed in de hand en werkt prima. Enige nadeel is dat veel knoppen een dubbele functie hebben vanwege de 3 zones die ermee kunnen worden bediend. Hierdoor wordt soms een verkeerde functie (bijvoorbeeld voor een andere zone) gekozen.

Voor alle speakers onafhankelijk kunnen kantelfrequenties gekozen worden tussen 30 en 120 Hz, met 10 Hz tussenstappen. Zo zie ik het graag!

Geluidskwaliteit

De Lexicon MC-12 manifesteert zich als een extreem neutraal klinkende processor, die alles weergeeft met een zodanige rust en controle, dat het voor een ongetrainde luisteraar misschien zelfs wat onspectaculair kan overkomen. Dit is echter de grote kracht: op het moment dat er namelijk om een dynamieksprong wordt gevraagd, reageert de processor zo snel en soeverein, dat het lijkt of er helemaal geen processor aanwezig is! Het klankkarakter is dynamisch, zonder hard te zijn en rustig zonder doods of warm te klinken. Al met al een perfect apparaat voor de liefhebber die gewoon wil horen wat er op een opname staat, zonder kleuring of mooimakerij.

T.o.v. bijvoorbeeld de Meridian 861, heeft de MC-12 een directer en levendiger karakter, met die typische Amerikaanse “heldere dynamiek”. Hoewel de MC-12 misschien iets minder delicaat is in het hoog, maakt deze veel goed met dynamisch materiaal: die wordt met zeer veel “slam” en impact in de kamer geplaatst.

Met het beroemde Logic-7 maakt Lexicon zijn naam compleet waar: er is geen enkele decoder op de markt die in staat is zoveel atmosfeer en presence uit een 2-kanaals stereo opname te destilleren en deze compleet natuurlijk te presenteren, zodat een schokkend duidelijker beeld wordt verkregen in de opnameruimte. Zoals geen enkele decoder, brengt Logic-7 de opnameruimte de luisterruimte in.

Maar ook bij films en muziek in 5.1 surround wordt door de MC-12 volledig gebruik gemaakt van de 7-kanaals architectuur van Logic-7: een compleet homogeen geluidsbeeld wordt hoorbaar, waarbij er heel duidelijke sturing optreedt van links zij, naar links achter, naar rechts achter, naar rechts zij als de soundtrack daarom vraagt… Dit gaat veel verder dan het mono achterkanaal van zowel EX als ES.

De stereo subwoofers bieden een voordeel t.o.v. van een enkele sub. Ook in de bas bevindt zich toch veel stereo-informatie, die dan ook als zodanig wordt weergegeven. Een apart LFE sub-kanaal zorgt ervoor dat een evt. derde sub kan worden geoptimaliseerd voor LFE en de andere twee voor muziek. Heel flexibel dus.

De analoge doorvoer van signalen is zeer goed. Naast een indrukwekkende surround decoder is de MC-12 dus ook een hoogwaardige analoge voorversterker. Goed om te weten voor de LP-liefhebbers!

Meridian 861/Lexicon MC-12

Conclusie

Een duidelijke conclusie is niet echt te geven en een winnaar is niet aan te wijzen. De Meridian en Lexicon zijn gewoon duidelijk verschillend. Voordeel van de Meridian is zijn open structuur, die tot in lengte van dagen is te opwaarderen. Maar ook de Lexicon heeft ruime uitbreidingsmogelijkheden en bovendien een analoge doorvoermogelijkheid van SACD/DVD-Audio.

De keuze zal gemaakt moeten worden op basis van klankkarakter en het aanspreken van de filosofie van een van beide fabrikanten: het wat rustige, laid-back, subtiele geluid van de Meirdian, of het souvereine, zeer dynamische en heldere karakter van de Lexicon. Kies je voor het plug & play karakter van de Lexicon met zijn zeer eenvoudige bediening, of de complexe, maar zeer flexibele Meridian?

De zeer luxueuze keuze is aan u….

Prijzen

Prijzen Lexicon:
MC-12: 11.965,00 Euro (excl. BTW)
MC-12 balanced: 13.290,00 Euro (excl. BTW)

Prijzen Meridian:
861 (basisversie): 9.795,00 Euro (incl. BTW)

Voor prijzen van de diverse individuele insteekkaarten, neem contact op met de importeur.

Website Lexicon: http://www.lexicon.com