Lavardin IS Reference

Als er één merk is waarvan ik uitsluitend positieve recensies onder ogen krijg dan is het wel Lavardin. En dan heb ik het niet over afstandelijk geformuleerde opsommingen van uitmuntende specificaties. Dan heb ik het over recensenten die op gepassioneerde wijze beschrijven hoe zij geraakt worden door de muziek wanneer zij deze beluisteren met producten van dit Franse merk. Ook recensenten die over het algemeen een zekere gereserveerdheid etaleren. Op mij heeft al dat enthousiasme een tweeledig effect. Enerzijds ben ik daardoor nog meer dan anders geneigd om me sceptisch op te stellen. Anderzijds ben ik zeer benieuwd hoe zo’n apparaat bij mij thuis zal presteren.

Lavardin Technologies

Van oorsprong een concern dat qua producten in de hoek van het militair industrieel complex gezocht dient te worden, produceert Lavardin inmiddels al meer dan 12 jaar audio producten. De apparatuur is te onderscheiden in een Reference lijn en een S lijn. In beide lijnen zijn een geïntegreerde versterker, een voorversterker en een eindversterker opgenomen. Daarnaast kent de Reference lijn nog een dubbel mono uitgevoerde eindversterker, een mono eindversterker en een phono voorversterker. Luidsprekerkabels, interlinks en een netsnoer completeren het pakket. De hier geteste IS Reference is de referentie uitvoering van de geïntegreerde IS uit de S lijn. Vergeleken met de 2200 euro kostende IS, is de IS Reference met zijn prijskaartje van 3420 euro een flink stuk duurder. Wordt er gekozen voor een exemplaar met een geïntegreerde MM phono voorversterker, zoals bij het hier geteste exemplaar, dan komt daar nog eens 330 euro bij.

Lavardin IS Reference

Die prijs lijkt aan de forse kant wanneer men de versterker uit de doos tilt. Met zijn 6 kilo aan gewicht en zijn relatief bescheiden afmetingen van 70 x 430 x 300 mm (hxbxd) is het zeker niet het meest imposante audio component dat ik ooit in huis gehad heb. Zijn uiterlijk is al evenmin spectaculair te noemen. De term eenvoudig past beter bij deze versterker. De zwarte kast van aluminium is stevig en netjes afgewerkt. Dit geldt tevens voor het aan de hoeken afgeronde front dat van hetzelfde materiaal vervaardigd is en dat met vier in het oog springende zilverkleurige schroeven aan de kast vastgezet is. Op dit front verder nog aan beide uiteinden twee draaiknoppen. Bij het testexemplaar uitgevoerd in blank metaal hetgeen ik zelf wel fraai vind. Met de linker knop kan gekozen worden voor één van de vier beschikbare lijn functies. Bij de IS Reference met geïntegreerde phono trap wordt in de fabriek de vierde stand toebedeeld aan phono. In het midden van het front een fel rood oplichtende power LED. De achterkant is eveneens een toonbeeld van eenvoud met rechts de power schakelaar en het IEC aansluitpunt voor het bijgeleverde netsnoer. Op dit aansluitpunt staat ook de, voor een zo optimaal mogelijke geluidskwaliteit van groot belang zijnde, fasekant gemarkeerd. Daarnaast de 4 mm aansluitingen voor de luidsprekerkabels (helaas met plastic draaiknopjes) en links daarvan de fraai uitgevoerde, vergulde, TPFE geïsoleerde cinch aansluitingen voor de lijn ingangen en de tape out.

Kan het minimalistischer? Jazeker, er zit namelijk ook geen afstandsbediening bij. Persoonlijk kan ik die apparaten missen op mijn salontafel; ik sta wel gewoon op. Mijn attitude is; besteedt dat geld maar aan het optimaliseren van de klank. Ook de vier lijningangen zijn voor mij meer dan voldoende, al kan ik me wel voorstellen dat er mensen zijn die dit wat weinig vinden. Nergens een aanduiding dat het hier om de Reference uitvoering gaat. O ja toch; op het plaatje aan de achterkant waarop eveneens het serienummer vermeld staat. Maar zo’n in het oog springende vermelding is bij een merk als Lavardin ook volstrekt niet belangrijk. Alle gemaakte keuzes bij het ontwerpen van deze versterker lijken het optimaliseren van de klank als uitgangspunt te hebben.

Lavardin IS Reference

Geheugen vervorming

En daarmee zijn we aangeland bij het punt waarop het volgens Lavardin bij de meeste versterkers fout gaat. Transistor versterkers, zo luidt deze theorie, gebruiken silicium overgangen en in deze silicium overgangen blijven sporen hangen van de electronen die er doorheen vloeien. Dit zorgt voor geheugen vervorming. Buizen versterkers kennen een lage geheugen vervorming doordat in de buis de electronen een weg afleggen door een vacuum. Deze versterkers hebben als nadeel echter een gelimiteerde bandwijdte, een beperkte uitgangskracht en een slechte score op het punt van harmonische vervorming. Lavardin claimt nu een manier gevonden te hebben om de geheugen vervorming van een transistor ontwerp terug te brengen. En doordat er al sprake is van een ultra lage harmonische vervorming, een grote bandwijdte en voldoende uitgangsvermogen verslaat het Lavardin ontwerp zowel de beste buizenversterkers als de beste transistorversterkers. Voorwaar een gedurfde uitspraak die ik graag in de prakrijk wil toetsen!

De Opstelling

Om dat te kunnen realiseren neemt de Lavardin IS Reference binnen mijn eigen systeem de plek in van mijn Densen Beat B100 en B300 versterkers. Signalen ontvangt hij, via de North Star model 3 DAC en North Star model 4 upsampler / anti jitter device, van het CEC TL5100 cd transport en via de in de Lavardin geïntegreerde MM phonotrap van mijn Clearaudio Champion Limited Edition waarin mijn Clearaudio Victory H als high output MC element nog net voldoende uitgangssignaal produceert. De digitale apparatuur is onderling gebalanceerd verbonden middels Gotham GAC-2, de North Star DAC is middels Siltech ST48 verbonden met de Lavardin IS Reference en de kabel die voor het transport zorgt van het analoge signaal van de Clearaudio Champion Limited Edition is een Clearaudio Sixstream. Mijn vertrouwde StraightWire Encore luidsprekerkabels verzorgen het transport naar de Sonus Faber Concerto luidsprekers. Omdat de Lavardin IS Reference slechts één paar luidsprekeraansluitingen te bieden heeft gebeurt dat nu single wired. Mijn huiskamer meet nog steeds vijf bij vijf meter en kan gekenschetst worden als “hard”. De luidsprekers staan twee meter uit elkaar, licht naar binnen gedraaid en op ruim een meter van de muur daarachter. Zijmuren zijn nog verder verwijderd.

Lavardin is heel duidelijk in haar bijgeleverde gebruiksaanwijzing; geen ander netsnoer gebruiken dan het bijgeleverde, hooguit het standaard netsnoer omruilen voor een speciaal netsnoer dat zij zelf in hun pakket hebben; de CMR150. Tijdens de test is gebruik gemaakt van het standaard netsnoer. Ook lichtnetfilters zijn uit den boze. Ik heb ze dan ook niet gebruikt. Geen dempers, kegeltjes of andersoortige voetjes gebruiken; gewoon op de drie rubberen pootjes die deel uitmaken van het ontwerp; twee voor en één achter. Als ondergrond adviseren ze een uit meerdere lagen opgebouwde houten ondergrond. De versterker heeft geen inspeeltijd nodig omdat dit in de fabriek reeds plaatsgevonden heeft. Ook opwarmtijd is overbodig; volgens de gebruiksaanwijzing is hij na 5 tot 10 minuten bedrijfsklaar. Het heeft dan ook geen zin om hem continu aan het net te laten hangen. Omdat ik al mijn  apparatuur continu onder stroom heb staan heb ik me aan deze regel niet gehouden en dus ook niet gecontroleerd of dit klopt. Ik heb de versterker ook enige dagen gewoon laten spelen zonder er kritisch naar te luisteren.

Lavardin IS Reference

Luisteren

Op het moment dat ik wel kritisch ga luisteren heb ik natuurlijk al een beeld van het geluid. Ik hoor dan tenslotte al dagenlang, op een laag uitgangsniveau, op de achtergrond het geluid dat deze nieuwe medespeler in mijn systeem introduceert. Alhoewel; hoor ik dat eigenlijk wel? Vaak is het zo dat een versterker mijn aandacht trekt naar een specifieke audiofiele parameter. Dan is bijvoorbeeld de openheid van het beeld, de mate van gedetailleerdheid of de uitzonderlijke dynamiek direct “in het oor springend”. In dit geval; niets van dat alles. In het begin flitst zelfs de gedachte nog even door me heen dat de 2 x 30 Watt RMS misschien onvoldoende is om mijn Sonus Faber Concerto’s aan te sturen. Want ook al hebben deze luidsprekers een versterkervriendelijk impedantie verloop, het rendement is slechts 86 dB. Maar zoals gezegd; het was slechts een flits.

Bij de eerste luistersessie gaat het geluidsniveau omhoog en meteen wordt duidelijk waar deze kleine Fransman in excelleert; muziek maken! En wel op een wijze die me niet alleen lichamelijk, maar ook emotioneel, dicht bij de uitvoerende(n) brengt. Ik zit op de eerste rij bij het concert dat Barbara Streisand op 6 september 1986 geeft in de tuin van haar huis in Malibu en ik ben de enige gast die voor dit genoegen geen $5000,- heeft hoeven neertellen. Ik hoor de krekels en bij de aanzet van “Evergreen” staan de haren van mijn onderarmen recht overeind. De gedachte om het podium op te stappen kan ik maar met moeite onderdrukken. Nog nauwelijks bekomen van dit optreden zit ik een half uur later in de zaal van het Miami DJ Convention waar ik een live optreden van Peggy Lee en het George Shearing Quintet bijwoon. Cole Porter’s “Do I Love You” vult de kamer en ik ben volledig in de ban van de stem van Miss Lee. Daarna zwijmel ik bij de stem van een in België domicilie hebbende Viktor Lazlo die zingt over “Sweet, Soft ’n Lazy”. Wat een avond!

Voordat ik aan de tweede luisteravond begin kijk ik mijn aantekeningen van de eerste sessie door en ik neem me voor om me niet meteen in de muziek te laten trekken en in plaats daarvan dit keer wat afstandelijker en kritischer te luisteren. Ik realiseer me wel dat ik dan niet van die heerlijke vrouwenstemmen moet draaien dus ik begin met een Duitse persing uit 1984 van een lp van Miles Davis uit de vijftiger jaren; “Cookin’”. Op deze lp wordt het quintet, dat in de loop der jaren aan wat veranderingen onderhevig geweest is, naast Miles gevormd door John Coltrane op tenor sax, Red Garland piano, Paul Chambers bas en Philly Joe Jones drums. Voor velen was dit het Miles Davis Quintet. Mijn favoriete nummer is het eerste werk van kant één; “My funny Valentine”. Ik draai de volumeknop ver open en spoed me naar mijn luisterplek. Na de inleidende tonen van Red valt de subtiele, lyrische trompet van Miles in en opnieuw is het of ik bij de opname aanwezig ben. Natuurlijk is er transparantie en  fijn dynamiek, worden alle details in het spel van Miles blootgelegd, maar daar wil ik helemaal niet naar luisteren; hij heeft zo veel meer te zeggen en de versterker weet dat perfect door te geven! Ook bij de daarna volgende up tempo stukken is het met name de muzikaal energieke lading die overkomt. De essentie van de muziek. Hetzelfde gevoel overvalt me wanneer ik kant twee van “Hope”draai. De nummers hebben een prachtige opbouw en “Uptownship” gevolgd door “Marketplace” brengen me in de stemming voor “Stimela”; het verhaal over The Coal Train. Voor me staat een gedreven groep muzikanten en weer is het de essentie van de muziek die me via deze muziek het meest raakt. Muziek beluisteren wordt met deze versterker een heerlijke belevenis. En is dat niet de essentie van onze hobby?

Er volgen nog meerdere avonden waarin ik niet toekom aan het uitrafelen van de kwaliteiten van deze Lavardin IS Reference. Eén van deze avonden staat me nog helder voor de geest. Mijn anderhalf jarige dochtertje, die (nog?) geen weet heeft van Kabouter Plop en K3, loopt te swingen op de tonen van achtereenvolgens Lee Morgan en The Houdini’s, onderwijl zwaaiend met de respectievelijke cd doosjes. Lee Morgan’s trompet doorsnijdt in het titelnummer de ruimte met zijn trompet en wordt daarbij geholpen door de, eveneens op ware grootte afgebeelde saxofoon van Joe Henderson. Hoewel het niet de best gelukte digitale verdoeking van dit van oorsprong analoog opgenomen werk betreft, weet de versterker het geheel op muzikale wijze door te sluizen en ik kan mijn voet dan ook niet stil houden.

In het nummer “What is this thing called love?” van Cole Porter, één van de vijf grote componisten waarvan werk op deze cd van The Houdini’s te vinden is, is het wederom het enthousiasme van de uitvoerenden dat mijn aandacht afleidt van de audiofiele parameters. Die zijn overigens stuk voor stuk prima in orde zo blijkt wanneer ik me vervolgens dwing om me te concentreren. Met Harry van Dalen van Rhapsody / More Music als sound supervisor mag je ook eigenlijk niet anders verwachten. Op een andere avond is het Muddy Waters die in kleine bezetting zorgt voor een perfect optreden. En even moet ik tijdens het nummer “You Can’t Lose What You Ain’t Never Had” denken aan het moment waarop deze fraaie versterker mijn woning weer zal verlaten. Op de één of andere manier zal ik dat toch als een verlies ervaren. 

Lavardin IS Reference

Dan komt er een moment waarop ik toch wat meer analytisch kan luisteren naar het klankbeeld. Dat gebeurt terwijl ik de prachtige cd van Buena Vista Social Club draai. Het eerste wat opvalt is hoe goed de ruimte van de studio afgebeeld wordt. Het beeld is transparant met in de ruimte een groep muzikanten die zowel in de breedte als in de diepte stuk voor stuk duidelijk hun plek hebben maar tegelijk tezamen als één coherente groep overkomen. Heel mooi komt dit naar voren in het derde nummer; “El Cuarto de Tula”. De drie zangers zijn beter te onderscheiden dan bij menige andere versterker het geval is. De twee achtergrond zangers hebben ook duidelijk die plek. Het hoog is prachtig; nergens wordt het onaangenaam scherp terwijl het wel spits is. Er is druk in het laag en het middengebied is open. Het beeld loopt nergens dicht. Dat is evenmin het geval bij de cd waarop koor en orkest van het Slovak Philharmonic te horen zijn bij een uitvoering van “The Agnostic” waarvan zowel muziek als het libretto op naam staan van David Chesky. Ik hoor de ruimte van The Slovak Philharmonic Hall in Bratislava waar de opname heeft plaatsgevonden en met name in nummer vijf en nummer acht wordt duidelijk dat de versterker ook een filharmonisch orkest geloofwaardig kan portretteren, compleet met overweldigende dynamiekwisselingen en onderling goed te onderscheiden koorstemmen. Maar weer is het uiteindelijk de muzikale en emotionele boodschap van het totaal die boeit en overwint.

Conclusie

Wat kan ik hier nog aan toevoegen? Ik ken onder de 4000 euro geen tweede geïntegreerde versterker die in staat is om de muzikale en emotionele boodschap van zowel de opname als de uitvoerende(n) weer te geven op de natuurgetrouwe en vooral meeslepende wijze waarop de Lavardin IS Reference dat kan. Hoe vastbesloten sceptisch ik ook deze test inging, nu begrijp ik wat die andere recensenten bedoelen. De luisteravonden waren een waar genoegen en het effect dat het komende afscheid op me heeft is misschien nog het best te omschrijven in het Frans; “partir, cést mourir un peu”.

Importeur:
 
Audioclassics
Van Abbebroekweg 98
3086 GC  Rotterdam
tel:  010-4654833
fax: 010-4801692
E-mail: info@audioclassics.nl
Internet: www.audioclassics.nl

Fabrikant:
 
Lavardin Technologies
CEVL SARL
42, rue de la République
37230 Fondettes, France
tel:  33 (0) 247497092
fax: 33 (0) 247497091
internet: www.lavardin.com