Multitest - projectoren (Themescene, Infocus en Screenplay)

(Dit artikel is geschreven door Bjorn Mateijsen en Garmt van der Zel)

Er is op dit moment een kleine revolutie gaande in de wereld van de ‘Home Theater’ projectoren: waar vroeger kapitalen moesten worden neergelegd om een acceptabel beeld te krijgen, kun je tegenwoordig al voor iets meer dan €1000 een beeld van 2 meter breed in de huiskamer toveren, waar 10 jaar geleden nog het tienvoudige voor moest worden neergeteld. Niet alleen in prijs is een verandering te zien, ook in de afmetingen heeft een transformatie plaatsgevonden: de enorm grote ‘drie-kleuren beamer’ (CRT projector) van 50 kg met de afmetingen van een fikse salontafel, is in grootte geslonken tot een klein model schoenendoos, die vaak ook veel minder herrie produceert dan vroeger.

Verder is men steeds meer doordrongen van het feit dat video-weergave heel andere eisen stelt aan een projector dan het weergeven van data of graphics uit een computer. Vooral omdat het bewegende beelden betreft en de mens bijzonder gevoelig is voor correcte kleuren, getroosten fabrikanten zichzelf steeds meer de moeite om hun projectoren hiervoor te optimaliseren. Hoewel geen van de projectoren zich hoefde te schamen voor zijn beeld, wordt echter wel aangetoond dat er nog veel ruimte is voor verbetering: iedere projector knapte flink op van een individuele calibratie en met een juist gebruik van kleurfilters kan echt het onderste uit de kan worden gehaald.

Ik wil hier ook een waarschuwing plaatsen: de contrastwaardes en maximale lichtopbrengst worden vaak verkregen door alle instellingen op maximaal te zetten en deze zijn in de praktijk (als de projector een correct video-beeld dient weer te geven met de juiste waardes voor contrast, brightness, kleur en kleurtemperatuur) dus absoluut niet realistisch of met elkaar te vergelijken. Fabrikanten overdrijven de cijfers dus vaak doelmatig!

Getest werden de volgende op dit moment vrij populaire projectoren: Themescene H30, Epson TW10H en Infocus Screenplay 4805.

Testsituatie en ISF Calibratie

Voor het beoordelen van de technische kwaliteiten van alle projectoren werd gebruik gemaakt van een Marantz DV4300 DVD-speler. Er werd geprojecteerd op een high-contrast projectiescherm met een gain van 1.0. De ruimte waarin getest werd, was volledig verduisterd, waarbij de wanden en het plafond donkergrijs zijn geschilderd voor een optimale beeldkwaliteit.

Alle projectoren werden via component interlaced aangesloten op de Marantz DVD-speler. Iedere projector werd onderworpen aan een ISF-calibratie, uitgevoerd door Frank Doorhof van ITC Home Theater in zijn demo-ruimte (zie foto), met als doel een correcte afstelling van de projector en daarnaast voor het bepalen van de technische statistieken vóór en ná de calibratie. Voor deze metingen werd gebruik gemaakt van een Gretag MacBeth Eyeone spectrum radio meter, Avia DVD en Colorfacts van Milori. Meer informatie over ISF calibraties is te lezen in het achtergrondartikel over dit onderwerp. Van iedere projector werd tevens het ‘color gamut’ (het dynamisch bereik in het CIE kleur-diagram), de lichtopbrengst en de algemene performance van de projector gemeten.

Technische specificaties projectoren (fabrieksopgave)

Themescene H30

Er werd gestart met de kleinste projector in deze test, de Themescene H30. Hoewel deze DLP-projector klein van stuk is, is deze wel uitgerust met zeer veel aansluitmogelijkheden, waaronder S-Video, VGA, component en zelfs RGB-scart (2 laatstgenoemden via een adapter op de VGA-poort). De Themescene H30 wordt dus zeer compleet afgeleverd, waarbij naast de afstandbediening met goede back-light functie, tevens ook een breedbeeldfilter is toegevoegd, met als doel het restlicht te minimaliseren.

Eenmaal uit de doos gehaald, werden wij verrast door de kleine, maar prachtige vormgeving van deze projector. Het is helaas alleen mogelijk om een component verbinding te gebruiken via de VGA-adapter, wat helaas niet de schoonheidsprijs wint, aangezien component de belangrijkste aansluitmethode is.

Calibratie en testresultaten
De kleurtemperatuur vóór calibratie ligt bij de Themescene H30 op zo’n 8800 graden Kelvin. Het geprojecteerde beeld neigt dus wat naar de blauwe kant, zoals bij veel digitale projectoren. De lichtopbrengst vóór calibratie wordt gemeten door een wit vlak te projecteren op het projectiescherm en bedraagt 5,28 ftlb. Voor een digitale projector is een lichtopbrengst van zo’n 10 ftlb optimaal. De ruimte waarin geprojecteerd wordt dient dus goed verduisterd te worden!

Na de ISF-calibratie zijn de primaire kleuren rood, groen en blauw meer in balans dan vóór de calibratie, wat een algehele verbetering geeft van het geprojecteerde beeld. Uit de ‘CIE primaries’-grafiek blijkt duidelijk dat groen en rood ten opzicht van de High Definition kleuren afwijken, waarbij het diepste rood wat donker zalmrood is. De weergave van de kleuren zou middels een filter geoptimaliseerd kunnen worden. Na de calibratie is de lichtopbrengst nogmaals gemeten, waarbij deze nu licht verbeterd is en 6,39 ftlb meet.


Subjectieve Beeldweergave test
De eerste DVD die in de Marantz DV4300 DVD-speler gaat, is de Digital Video Essentials DVD, waarbij gekozen wordt voor de ‘Montage of Images’. Dit onderdeel bevat een serie aan korte filmclips waarmee de de-interlacing en scaling kwalititeiten van de projector getest kunnen worden. De Themescene H30 heeft een deinterlacing en scaling chip van Pixelworks, die op wat lichte jaggies - trappetjes bij de flatgebouwen - na, geen opmerkelijke fouten laat zien bij deze test. Wel valt op dat dieprode kleuren niet zo verzadigd worden geprojecteerd, maar meer richting oranje neigen.

Wanneer het testpatroon om de ‘sharpness’ bij te stellen wordt geprojecteerd, blijkt dat bij het veranderen van deze functie de scherpteregeling niet volledig over het geprojecteerde beeld hetzelfde effect opleverde, terwijl de projector wel optimaal is neergezet.

’Star Trek: Insurrection’ heeft een openingsscène waar veel wordt gevraagd van een goede deinterlacer in een projector: via een aantal camerabewegingen wordt de kijker een wijde blik gegund op een groot veld met hooibergen, getrapte daken, etc. De Themescene H30 laat hier slechts minimale trappetjes zien in de daken. In de hooibergen zijn de kleinste details licht onrustig of worden wat onduidelijker gepresenteerd, de resolutie van de Themescene H30 is hier debet aan. Ondanks deze kleine kritische punten, wordt de openingscène naar tevredenheid gepresenteerd.

Wanneer ‘Dinosaur’ en ‘Brotherhood of the Wolf’ bekeken worden, die berucht zijn om het zwartdetail en hoge contrasten, valt op dat het zwartniveau, oftewel de mogelijkheid van de projector om diep zwart te projecteren, voor een projector in deze prijsklasse behoorlijk goed te noemen is. De contrastratio van 2000:1 en de relatief geringe lichtopbrengst zorgen ervoor dat schaduwdetails niet verloren gaan.

Overige testresultaten
Het menu van de Themescene H30 is overzichtelijk. Alle instelmogelijkheden zijn makkelijk via begrijpelijke pictogrammen te bereiken via de afstandsbediening. Verder zijn bovenop de projector een aantal knoppen geplaatst waarmee de projector in te stellen is.

Het geluidsniveau van deze projector ligt net boven de 30 dB, waarbij de koeling met name aan de voorkant van de projector plaatsvindt. Wanneer je achter de projector plaats neemt, dan is het geluidsniveau een stuk prettiger.

Het plaatsen van het filter om bij een 16:9 resolutie het restlicht te minimaliseren, gaat wat knullig: het filter past er niet op 1 manier in, maar kan zelfs ondersteboven worden geplaatst, waardoor het toch wel wat geduld kost om deze correct te plaatsen. Het effect dat het filter heeft is trouwens zowieso te verwaarlozen, waardoor beter gekozen kan worden voor een specifiek kleurfilter, om zo naast het extra verlagen van het zwartniveau, ook een van de primaire kleuren te verbeteren.

Klik hier voor het uitgebreide rapport (PDF)

InFocus Screenplay 4805

Na de Themescene H30 volgt wederom een DLP projector: de Infocus Screenplay 4805. Op papier heeft de Screenplay de beste specificaties, met DCDi deinterlacing en scaling van Faroudja en een DVI digitale video ingang. De vormgeving van deze projector is bijna identiek aan zijn inmiddels bekende voorganger de Infocus X1.

Calibratie en testresultaten
Wanneer de Infocus Screenplay 4805 vóór calibratie gemeten wordt, blijkt dat de instellingen redelijk goed vallen binnen de ISF normen. Het beeld is echter iets te rood en de lichtopbrengst wordt gemeten op 10 ftlb. Na calibratie wordt de lichtopbrengst gemeten op 8 ftlb en zijn de primaire kleuren meer in balans gebracht naar de D65 videostandaard.

Tijdens de calibratie wordt de beslissing genomen om de gamma-curve licht te corrigeren. Hierdoor wordt de primaire kleur blauw voor de waarden onder de 30 IRE wat meer naar de voorgrond gebracht, met als resultaat een betere balans in de totale gamma-curve. Wanneer de CIE grafiek bekeken wordt, valt direct op dat de primaire kleur groen niet voldoende gesatureerd is. De kleuren blauw en rood wijken daarentegen amper af van de ijkpunten op de High Definition Color Chart. Wanneer de kleurengrafiek van Digital Video Essentials ter hand wordt genomen, wordt ook hier duidelijk dat de kleurdecoder de groene kleur te weinig gesatureerd weergeeft. Het is dan ook aan te raden om de projector met een filter voor de primaire kleur groen te compenseren.

Subjectieve beeldweergave test
Met de ‘Montage of Images’ van de Avia DVD wordt nogmaals benadrukt hoe sterk Faroudja is in de scaling en deinterlacing. Slechts op enkele te verwachten momenten wordt door de deinterlacer een foutje gemaakt en zien we jaggies (lichte trappetjes) in de geprojecteerde beelden.

Na deze verplichte beelden wordt de DVD van ‘Dinosaur’ naar voren gehaald. Bij de ‘Montage of Images’ viel de hogere resolutie van deze projector al op, waarbij meer detail te zien is in een schoner beeld, in vergelijking met de andere projectoren. De primaire kleur rood en het detail in deze kleur is duidelijk beter dan de eerder geteste Themescene H30. Wat echter wel gemist wordt, is het detail in de groentinten. Wanneer de apen door het bos rennen, wordt hier duidelijk hoe belangrijk de kleur groen in het palet is van een projector. De tinten zijn duidelijk allemaal te licht en geven het totale beeld ook een flets uiterlijk.

Bij vrijwel alle LCD/DLP projectoren is er helaas sprake van veel zwartdetailverlies en zo ook bij de Screenplay 4805. Echter, bij deze projector is de diepte van het zwart ook minder sterk dan bij zijn concurrenten in deze test. Eerder schreven we dat de kleuren licht fletser overkomen dan bij de andere projectoren. Ook het zwartniveau heeft hier zijn invloed op: tijdens de donkere scènes in ‘Dinosaur’, maar ook bij ‘Brotherhood of the Wolf’ is er sprake van een samenvloeiing van details in de delen van het beeld met een lager contrast: de beperkingen in het zwart worden hier duidelijk blootgelegd.

Overige testresultaten
Het geluidsniveau van de Infocus Screenplay 4805 is iets beter geworden ten opzichte van zijn zeer populaire voorganger de Infocus X1. Toch zou ik graag zien dat deze projector wat stiller zou worden, aangezien de ventilatie voor de koeling van de lamp tijdens het filmkijken zeker zal worden opgemerkt.

De autosource functie van deze projector wilde tijdens de recensie-periode niet iedere keer de component-ingang selecteren, waardoor uiteindelijk een foutmelding werd gepresenteerd. Door de bron handmatig te kiezen wordt deze foutmelding omzeilt. Mogelijkerwijs is dit enkel een schoonheidsfoutje in het testexemplaar (ter beschikking gesteld door Penhold).

Klik hier voor het uitgebreide rapport (PDF)

Epson EMP-TW10H

De Epson EMP-TW10H is de projector waar het minst diep voor in buidel moet worden getast. Daarnaast is het ook de ‘vreemde eend’ in deze test, aangezien het de enige LCD projector is. De vormgeving van de nieuwe lijn van projectoren van de fabrikant Epson is doorgetrokken van het hier geteste instapmodel tot het topmodel, de Epson TW500 en heeft een positieve invloed op het geluidsniveau: de Epson TW10H is de stilste projector in de test. Zelfs met het geluid van mijn home-cinema systeem volledig gedempt, is de ventilatie amper te horen op de achtergrond.

Calibratie en testresultaten
De Epson TW10H heeft maar beperkte instelmogelijkheden, waardoor een ISF-calibratie helaas maar beperkt mogelijk is. Wel worden vooraf aan de test contrast en brightness goed ingesteld middels de Avia DVD, zoals ook bij de andere projectoren is gedaan. De metingen zijn natuurlijk wel gedaan en het valt op dat Epson al bij fabricage goed heeft gekeken naar de ISF videostandaard. Toch zijn er wel enkele opmerkingen te plaatsen.

De primaire kleur blauw wijkt licht af van het meest optimale punt. De afwijking is echter minimaal te noemen en bevindt zich over het geheel binnen de range van nauwkeurigheid. Wanneer naar de CIE grafiek wordt gekeken, kan worden geconstateerd dat enkel de primaire kleur groen een lichte afwijking heeft. Blauw en rood hebben bijna dezelfde waarde als de voorgeschreven High Definition kleurentabel.

Subjectieve beeldweergave test
Net zoals bij de andere projectoren wordt ook hier het verplichte materiaal ‘Montage of Images’ als eerste geprojecteerd. De deinterlacing chip in de Epson TW10H, die door de fabrikant zelf ontwikkeld is, is van een matige kwaliteit. Op verschillende momenten worden veel jaggies en line-twitter (dunne vooral horizontale lijnen die onrustig worden weergegeven) geconstateerd. De openingsscène van ‘Star Trek: Insurrection’ benadrukt dit: de hooibergen worden onrustig weergegeven, maar ook de horizontale camerabewegingen worden minder soepel geprojecteerd dan bij de andere twee projectoren.

De matige kwaliteit van de deinterlacer in de Epson TW10H is op te vangen door een DVD-speler met een goede progressive scan (de Marantz DV4300 liet al een duidelijke verbetering zien) uitgang te gebruiken. Hierdoor wordt de deinterlacer in de projector namelijk niet gebruikt.

Wanneer Dinosaur in de lade van de DV4300 DVD-speler verdwijnt, valt op dat de kleuren van de Epson TW10H meer nadrukkelijk aanwezig zijn dan bij de geteste DLP projectoren. Het kleurgebruik is meer verzadigd, waarbij de groene en rode tinten meer gradaties in het kleurniveau laten zien en uitbloeien tot een diepe groene en rode kleur. Als de derde geteste projector in deze rij is het zwartdetail en de absolute diepte van het zwart ten opzichte van de daarvoor geteste Screenplay 4805 een verbetering. Bij ‘Brotherhood of the Wolf’ valt echter op dat wanneer we de doortekening in het zwart vergelijken met de Themescene H30, de Epson TW10H net iets tekort schiet.

Klik hier voor het uitgebreide rapport (PDF)

Conclusie

Bij een vergelijkende test kunnen wij ons voorstellen dat je als lezer graag hoort welke projector er het meest uit sprong. De eindconclusie is echter niet zo makkelijk te bepalen, aangezien er geen echte winnaar is in deze test en de projectoren in vergelijking qua prestaties uiteindelijk dicht bij elkaar liggen. De Epson TW10H biedt de beste prijs/kwaliteit verhouding in absolute zin, maar men moet er bij de aanschaf wel rekening houden een progressive scan DVD-speler (met een goede deinterlacer) te gebruiken. Er moet gezegd worden dat een duurder model in de Dreamio serie projectoren van Epson, het model TW200, slechts iets meer kost dan de Themescene en Infocus, maar misschien voor een eerlijker vergelijk had kunnen zorgen. Het spreekt echter voor de T10H dat deze zich zo goed staande houdt.

De Themescene H30 biedt de beste absolute prestaties in deze vergelijkende test, maar er zou om het geprojecteerde beeld te optimaliseren, gebruik gemaakt moeten worden van een kleurenfilter, waardoor zowel rood als groen een meer verzadigde indruk zullen geven. De Infocus Screenplay 4805 heeft met de Faroudja DCDi de beste deinterlacer en scaler in deze test. De primaire kleur groen wordt niet voldoende verzadigd weergegeven, waardoor de ‘bite’ soms wordt gemist in het totale beeld. De diepte en doortekening in het zwart waren mede door de hoge lichtopbrengst minder dan de andere geteste projectoren. Wanneer een kleurenfilter wordt gebruikt met de Infocus Screenplay 4805, zou ook bij deze projector het blacklevel geoptimaliseerd kunnen worden.

Zoals de Amerikanen zeggen: "There’s no free lunch". Oftewel: geen van de projectoren is perfect. Voor minder compromissen moet toch ongeveer het dubbele of meer uitgegeven worden. Dat er echter met deze projectoren absoluut genoten kan worden (zeker na een grondige calibratie of tenminste kritische afstelling met een test-DVD) is een feit.

Prijzen:

Epson EMP-TW10H: €1199
Themescene H30: €1795
Infocus Screenplay 4805: €1699

Informatie leveranciers:

Epson:
ITC Home Theater
Constructieweg 8
8305 AA Emmeloord
Tel: +31 (0)527 636666
Fax: +31 (0)527 636667
Website: http://www.hometheater.nl
Email: info@hometheater.nl

Themescene:
Music Matters
Argonstraat 128
2718 SP Zoetermeer
Tel: +31 (0)79 3622277
Fax: +31 (0)79 3622161
Website: http://www.music-matters.org
Email: info@music-matters.org

Infocus:
Penhold BV
Poppenbouwing 58
4191 NZ Geldermalsen (GE)
Tel: +31 (0)345 588080
Fax: +31 (0)345 588085
www.lookenlisten.nl