EAT KT88 Diamond


Rob van Ginneken | 23 maart 2007 | Fotografie Rob van Ginneken | EAT

In de wereld van de chique kleding en kostbare accessoires hebben ze er een zalvende uitdrukking voor: ‘Het kost wat, maar dan heb je ook wat!’ Als je het zo bekijkt, blazen de EAT KT88 buizen – of zoals men in Belgie zegt: lampen – letterlijk en figuurlijk een leuk deuntje mee. Ze krijgen niet voor niets de typeaanduiding ‘Diamond’ mee.

De filmkenners zullen bij het woord Diamond wellicht spontaan aan Marilyn Monroe’s ondeugend gekweelde lied ‘Diamonds are a girl’s best friend’ denken. Ik wel in elk geval. Ook al heb ik de film zelf geloof ik nooit gezien. ‘Gentlemen Prefer Blondes’ draaide uiteindelijk al voor mijn geboorte in de bioscoop. Toegegeven, we dwalen tamelijk af. Maar uiteindelijk vraagt het wel enige uitleg waarom een technisch onderwerp als de test van een matched set van vier versterkerbuizen onstuitbaar naar de kop ‘Diamonds are a boy’s best friend’ heeft geleid.


Na een kennismaking met de exclusieve EAT KT88 Diamond buizen zijn de logees na het veroorzaken van een gevoelige deuk in de bankrekening voor een langdurig verblijf in de Lua buizenversterker thuis uitgenodigd. Hoe bijzonder ze zijn, bleek al tijdens een eerste kennismaking met het huidige setje bij Technology Factory in Antwerpen, waar Francis Wijgaerds ‘de lampen’ ter controle in een PrimaLuna ProLogue plaatste en een langspeelplaat op de draaitafel legde. Binnen luttele minuten was duidelijk dat de standaard al behoorlijk plezierige versterker opeens naar een hogere divisie was gepromoveerd. Met als bijkomend voordeel dat de ‘lampen’ door de geraffineerde starttechniek en automatische afstelling in dit geval met zachte hand tot leven werden gewekt. Dat kon de levensduur wel eens ten goede komen.

Het klinkt als een wat rare combinatie om een set buizen van 960 euro in een versterker vast te klikken die compleet niet eens zo gek veel meer kost. Maar de korte kennismaking leverde niettemin dermate intrigerende resultaten op dat het een boeiende vraag is of zo’n gedurfde combinatie geen beter resultaat kan opleveren dan menig buizenversterker in een hoger prijssegment. Misschien een onderwerp voor een latere test?  Alleen bij een buizenversterker kan zo’n vraag voorbij komen, natuurlijk.


Lua

In de Lua 6060C thuis bleek de stap vooruit eveneens allesbehalve subtiel. Mede omdat de standaard buizen er al de nodige kilometers op hadden zitten. Maar dat merkten we pas toen importeur HiHat Audio bij een opfrisbeurt van de versterker een vers setje Lua 6550 buizen plaatste. Het zusje van de KT88.

Op zich al een interessante vergelijking natuurlijk. Bovendien is het een wijze les: het levende bewijs dat dit type versterker zo nu en dan dient te worden verwend. Ook de nieuwe fabrieksbuizen brachten het geluid namelijk naar een merkbaar hoger niveau.
Toch bleef tijdens die periode het knagende gevoel hangen dat de EAT’s terug moesten. Je zou bijna op zijn Cruyffiaans zeggen: ‘Pas wanneer iets weg is, weet je wat je mist.’

Een hard oordeel uitspreken over buizen? Glad ijs, want de ene combinatie is de andere niet. Misschien bestaan er betere buizen op de wereld. Kenners weten altijd wel voorbeelden te bedenken van exotische ‘nieuw uit oude voorraad’ exemplaren waaraan schier magische eigenschappen zouden kleven. Het hoort allemaal een beetje bij de zwarte magie van de audiowereld.

Wie de filosofie huldigt dat de reis het mooiste deel van de vakantie is, wens ik dus veel pret bij zijn avontuurlijke zoektocht. In dat verband is het aardig te weten dat de makers van deze EAT buizen beweren dat ze verwant zijn aan fameuze klassiekers. Persoonlijk heb ik die nog nooit gehoord en de kans dat dat gaat gebeuren, lijkt me gering. Om de vakantie vergelijking nog maar eens te gebruiken: ik ben meer van het type ‘zo kort mogelijke vliegverbinding en zo veel mogelijk sterren naast de voordeur van het hotel’. Geen new old stock (NOS) en klassiek gedoe voor mij dus. Nou ja, even afgezien van de keuze voor een buizenversterker dan.

EAT Tsjechie

De EAT’s zijn duidelijk een geval van: mag het iets meer zijn? Dat roept de vraag op waarom je voor het ene set KT88 buizen flink moet sparen, terwijl een ander set dat er op lijkt voor een kwart of minder van de prijs te koop is. En had deze buizenfabriek niet ooit iets te maken met de naam Tesla?
EAT eigenaresse Jozefina Krahulcova (zelf ook Tsjechische, dat zal duidelijk zijn): "Sterker nog: heel vroeger was ik bij Vaic betrokken. Later is er een samenwerking gekomen met Tesla bij Praag. Enkele jaren geleden heb ik het deel van de productie rondom de KT88 en 300B overgenomen, inclusief de vakmensen. Inmiddels zijn we naar een locatie enkele kilometers verderop verhuisd en staan er ook nieuwe hoogwaardige machines. Zoals een vacuümmachine uit Zwitserland. Dat verklaart waarom er ooit Tesla op onze buizen stond, maar nu ons eigen merk."

"Deze productie gaat in veel kleinere aantallen dan bij volumemerken. Naast de ontwikkeling en de ambachtelijke opbouw met uitgekiende materialen gaat er bijvoorbeeld erg veel tijd in ons vacuüm procédé zitten: zes tot acht uur. Dat is drie tot vier maal langer dan bij gebruikelijk. Als een buis gereed is, wordt hij twee maal ingebrand en gaat daarna een etmaal in een versterker voor een test en luistercontrole. Wanneer alles aan de normen voldoet, worden ze uitgebreid gemeten en door een specialist als setjes bij elkaar gezocht. Alle buizen krijgen een handgeschreven meetrapport mee. Kortom: een ambachtelijk product dat je niet bepaald van de lopende band plukt."

Voor we de kans krijgen om het te vragen, meldt Krahulcova: "Onze buizen en die van JJ mag je niet in een adem noemen. Een andere klasse. In de communistische tijd was er in elk stad in ons land wel een of andere Tesla fabriek. De een maakte broodroosters, de ander buizen en dat betekent dat het geen probleem is om die naam ergens op te zetten. Voor ons dat trouwens een extra reden om dat niet meer te doen. Zo voorkomen we al die misverstanden."

EAT

Wat mij betreft mag je de EAT KT88 Diamonds inschalen als een recht toe recht aan oplossing. In alle beluisterde gevallen brachten ze een goed hoorbare en soms zelfs spectaculaire verbetering. Het kost wat, maar dan heb je ook wat.


Francis Wijgaerds van Technology Distribution

De in standaardopstelling bepaald niet te onderschatten Lua klonk met EAT buizen alsof hij akoestische groeihormonen had geslikt. Vooral in vergelijking met het oorspronkelijke set Lua buizen was er opeens veel meer kracht en controle over het geluid aan boord. Ook al lijkt er niet echt meer vermogen uit te komen. Ook de opgefriste en opnieuw afgeregelde versterker met zijn nieuwe LUA 6550 buizen reikt zeker niet tot de hoogte die hetzelfde apparaat met de EAT’s haalt.

De conclusie dringt zich op dat je – als er voldoende geld in de kas zit – de stap blind kunt nemen op voorwaarde dat er een geschikte versterker in het wandrek staat. Tenzij die natuurlijk al op exotisch hoog niveau vertoeft. Klanktechnisch gesproken? Dan wordt het verhaal ingewikkelder. Gek genoeg is het resultaat van de overstap naar de Diamonds moeilijk te beschrijven, juist omdat er zoveel te melden valt. Subtiele verschillen kun je immers onder woorden proberen te brengen, maar deze ambachtelijk in Europa gemaakte buizen zullen menig versterker gewoon transformeren. Alsof je over een hoger in de prijslijst geplaatst model praat. Als we ter illustratie een paar notities over de test lezen, gaat het over ´meer kracht’, ‘een betere controle, vooral over het laag’ en ‘opvallend veel meer diepte en detail in het geluidsbeeld.´

Je kunt het ook gewoon kort houden natuurlijk: gewoon beter. Tenzij je bij uitstek houdt van een zacht, warm, klassiek buizengeluid. Voor zover dat al bestaat. Ik ben oorspronkelijk voor de Lua gevallen omdat hij juist voordelen van buizengeluid combineert met een karakter waar menigeen in eerste instantie helemaal geen buizenversterker in herkent. Misschien moet je het zo zeggen: met de EAT’s krijg je opeens méér van datzelfde karakter.


Kistje

De Diamonds zijn per stuk te koop, maar worden in principe in op elkaar afstemde sets van twee of vier afgeleverd. Keurig in beschermende doos met beschermend schuim en begeleid door een test meetrapport van alle buizen. Daarbij valt trouwens op dat een set van twee (450 euro) goedkoper is dan vier (960 euro). Dat geeft aan dat van die selectie serieus werk wordt gemaakt. In de autowereld is dat proces bekend als ‘blueprinten’. Door een motor uit optimaal op elkaar afgestemde onderdelen op te bouwen, kan zelfs een ogenschijnlijk volledig standaard gehouden krachtbron merkbaar betere prestaties leveren. In de luisterwereld zal het niet anders zijn.

Wie zichzelf extra wil verwennen, kan ze tegen meerprijs ook in een fraai houten kistje bestellen. Daarmee komt de prijs voor vier op een koele 1.040 euro. Wat die investering betreft, hadden we overigens een geruststellende ervaring. Een zekere mate van garantie – uniek bij een dergelijk product – zit er kennelijk ook op, want mijn complete eerste setje werd via Technology Factory vervangen door vier nieuwe toen na een klein half jaar een probleem optrad. Terwijl toch niet helemaal duidelijk was of de gesneuvelde buis in kwestie oorzaak of gevolg was. Het duurde weliswaar even voor Euro Audio Team een nieuwe serie had geproduceerd, maar toch. Netjes geregeld, op zijn zachtst gezegd. Ook na weken miste ik de EAT KT88 Diamonds nog steeds. Misschien zegt dat meer dan welke beoordeling dan ook.

 

EAT Cool Dampers

Wie nog even wil sparen om EAT buizen aan te kunnen schaffen (naast de KT88 is er ook een hoogwaardige en nog kostbaarder 300B) of natuurlijk een versterker heeft die andere buizen wenst te voeren, kan toch vast met de wereld van Euro Audio Team kennis maken via de zogenaamde Cool Dampers. Voor 25 euro per stuk duidelijk minder begrotelijk dan hun geavanceerde merkgenoten. Vooral leuk voor het oog? Volgens de Antwerpse Technology Factory moest ik ze toch maar eens proberen.

De naam vertelt feitelijk al veel over de functie van de accessoire. Ze koelen de buis en dempen de trillingen in het glas. Hun maatvoering is zo gekozen dat de kleinere buizen in een versterker ermee kunnen worden ‘getuned’. Ook het oog wil wat, daarom zijn ze er naar keuze in rood en grijs. De koelende functie wordt eenvoudigweg bereikt door de versnelde luchtstroom tussen de lichtmetalen hulsjes en de vinnen die de oppervlakte van de Cool Dampers zelf flink vergroten. Dat het werkt, wordt op slag duidelijk wanneer je even aan de hulzen voelt. Dat doe je dus maar één keer.

Maar hoe worden ze solide om allerlei verschillende buisjes met enigszins verschillende omvang geplaatst? Het antwoord is te vinden in de zeshoekige afwerking van de binnenzijde. Daarbij zijn in elk vlakje telkens drie sleufjes met een verschillende diepte aangebracht. Daarin schuiven dunne stripjes van een koolstofvezel en teflon mengsel. Dempend en warmtegeleidend. Het is even puzzelen welke sleufjes de juiste zijn om de Cool Damper netjes strak te laten aansluiten, maar meer dan een paar minuten per buisje hoeft dat niet te vergen wanneer je eenmaal hebt ontdekt hoe het werkt. En – zoals ondergetekende – de in het tapijt verdwenen lossen stripjes weer hebt teruggevonden.

EAT geeft aan dat ze voor buizen tussen de 19 en 23 mm geschikt zijn. Meestal zal dat wel goed komen, maar er zijn er ook in andere maten. Toch maar even checken dus. Dat is trouwens ook een mooi moment om even te kijken of de extra ruimte – pakweg een centimeter - rondom de buizen beschikbaar is.

Voordelen? Het ligt voor de hand dat de gedempte en minder heet werken de buisjes langer leven en - dus - ook langer hun karakter zullen behouden. Waar je minder op rekent, is dat de Cool Dampers ook hoorbare vooruitgang met zich mee te brengen. Vanzelfsprekend belangrijk minder spectaculair dan bij toepassing van EAT buizen, maar gek genoeg doet de modificatie daar op een subtieler niveau in karakter toch aan denken. Het laag doet wat strakker aan en het geluid lijkt iets meer doortekening te krijgen. Subtiel, maar kennelijk wel voldoende merkbaar om ook dit accessoire van logee tot huisgenoot te promoveren. En deze keer kost het niet eens zo gek veel. Een nuttig audio accessoire met een prijskaartje dat het tot een aardig verjaardagscadeau promoveert. Het is weer eens wat anders!