Up to Eleven - Marantz PM-11S3 en SA-11S3

Hoe trots zou ik zijn geweest als die twee loodzware dozen met daarin de S3-versies van de Marantz 11-serie niet slechts voor een review waren afgeleverd, maar een permanent plekje in mijn audiomeubel zouden hebben gekregen? Het uit de doos tillen van de ruim dertig kilo wegende PM-11S3 geïntegreerde versterker zorgt namelijk meteen voor - naast een pijnlijke scheut door mijn onderrug - kriebels in mijn buik.

Marantz stuurde dus de nieuwe S3-versies van de alom geprezen PM-11 en SA-11. Het gewicht, de afwerking, het oog voor detail, het overvloedige gebruik van koper... de twee apparaten stralen pure klasse uit. Zelden zag ik zo'n hoge graad van perfectie in de afwerking, maar ik moet dan ook eerlijk bekennen dat ik de S1 of S2 versies van deze mastodonten nooit aan de tand heb mogen voelen.

Alle in een zware kwaliteit aluminium uitgevoerde panelen sluiten haast naadloos op elkaar aan en zijn aan de voor-, zij- en bovenkant zonder (zichtbare) schroeven met elkaar verbonden. Alleen op de achterkant en op de bodemplaat zie je tientallen koperen schroefjes zitten. Het geheel is werkelijk gebouwd als een tank. Zelfs de luidsprekerklemmen zijn afgeschermd met koperfolie om RF straling tegen te houden! Maar genoeg lyriek, het zijn tenslotte high-end audio-apparaten en die hebben als belangrijkste taak dat ze goed moeten klinken. Zeker als ze bijna 4000 euro per stuk kosten.

Voordat we gaan luisteren naar de PM-11S3 en de SA-11S3 moeten we het echter ook nog hebben over een ander belangrijk aspect: de functionaliteit.

Marantz PM-11S3
De PM-11S3 is een krachtige versterker die indrukwekkende cijfers laat zien. Zo verdubbelt het vermogen volgens opgave netjes bij het halveren van de impedantie (100 watt / 8 ohm en 200 watt / 4 ohm). Een meting van een bevriende Duitse collega toonde aan dat Marantz daarmee zelfs aan de voorzichtige kant specificeert. Op de meetbank werden waardes van respectievelijk 160 watt (8 ohm) en 252 watt (4 ohm) gehaald. Gecombineerd met een dempingsfactor van 100 (een zeer gezonde waarde) zal de PM-11S3 dus niet snel in de problemen komen met 'lastige' luidsprekers, wat je een enorme vrijheid geeft in de keuze daarvan.

De PM-11S3 kan ook als pure voor- of eindversterker ingezet worden. Met de Bi-Amp schakelaar op de achterzijde kun je er zelfs voor kiezen nog een extra eindversterker toe te voegen. De eindversterker in de PM-11S3 zou dan bijvoorbeeld ingezet kunnen worden om het mid/hoog van beide luidsprekers aan te sturen en de extra eindversterker voor het laag. Of andersom natuurlijk.

De PM-11S3 heeft ook nog een goede hoofdtelefoonversterker aan boord en is geschikt om een draaitafel met MM- of MC-element aan te sluiten. En die versterking voor MC-elementen zie je helaas nog maar uiterst zelden in een geïntegreerde versterker. Naast de phono-ingang zijn er twee ingangen die voorzien zijn van een tape-loop (Recorder 1 en 2), twee Line-ingangen, een cd-ingang en een gebalanceerde ingang. Alle ingangen worden hoorbaar via relais geschakeld. De gebalanceerde ingang - de PM-11S3 is volledig gebalanceerd opgebouwd - is perfect om de SA-11S3 sacd-speler aan te sluiten, aangezien die beschikt over een echte gebalanceerde uitgang. Helaas had ik voor deze test geen gebalanceerde kabel tot mijn beschikking, maar ervaring leert dat gebalanceerde aansluitingen meestal nog net iets beter klinken.

De voorkant van de PM-11S3 is redelijk sober. Uiterst links en uiterst rechts zit een grote knop: de linker regelt de ingangskeuze, de rechter het volume in stappen van 0,5dB. Op die manier kun je uiterst nauwkeurig het gewenste volumeniveau selecteren. Aan weerszijden van het vlakke middendeel zit een verticaal rijtje bedieningsknoppen, waaronder die voor de toonregeling en het selecteren van het gewenste luidsprekerpaar (A/B of A+B). Op het front bevinden zich ook nog het inmiddels bekende patrijspoortje en de twee blauwe lichtbalken. Puristen kunnen de lichtbalken met een simpele druk op de knop uitzetten. Maar persoonlijk vind ik de subtiele blauwe gloed die ze in het donker over de diepzwarte kasten laten vallen bijzonder mooi. Ach, niets menselijks is mij vreemd.

Marantz SA-11S3

De twee blauwe lichtbalken vinden we ook weer terug op de SA-11S3. Het patrijspoortje ontbreekt echter. Op die plek zitten hier het display en de cd-lade. En hoewel het voor de klankkwaliteit weinig tot niets uitmaakt is het toch een geruststellende gedachte dat de SA-11S3 een erg solide cd-lade heeft. Rechtsonder het display zit nog een 6,3mm aansluiting voor een hoofdtelefoon én een volumeregeling voor deze uitgang. Erg handig!

Ook handig is de USB-ingang op het front waarin je je iDevice of een USB-stick kunt steken. Deze USB-stick moet dan wel als FAT16 of FAT32 geformatteerd zijn en mag uitsluitend muziek in de bestandsformaten mp3, WMA, AAC of WAV bevatten. FLAC werkt via de USB-ingang op het front helaas niet. Maar niet getreurd, de SA-11S3 beschikt op de achterzijde ook nog over de nodige digitale ingangen en die accepteren wel allemaal FLAC bestanden.

Om precies te zijn heeft de SA-11S3 drie digitale ingangen op de achterzijde: een USB2.0 ingang met een asynchrone Type-B poort, plus een optische en een coaxiale S/PDIF ingang. Om de USB-ingang met een Windows PC te kunnen gebruiken moet je wel eerst een speciale driver installeren, Mac bezitters kunnen meteen aan de slag. Naast digitale ingangen heeft de SA-11S3 ook nog twee digitale uitgangen, een optische en een coaxiale versie. Al betwijfel ik of deze uitgangen in de praktijk vaak gebruikt zullen worden.

Dat de SA-11S3 een echt high-end product is blijkt ook weer als ik een virtueel kijkje aan de binnenkant neem: de forse, met een koperen behuizing afgeschermde, ringkern-transformator zou niet misstaan in een geïntegreerde versterker, en er worden uitsluitend hoogwaardige elektrolytische- en filmcondensatoren gebruikt. Ook het koperen chassis is volledig dubbellaags uitgevoerd om ongewenste resonanties te elimineren. Uiteraard kan de SA-11S3 ook beschikken over de beroemde en zeer goede Marantz' HDAM® SA-2 versterkermodules.

In de praktijk
De PM-11S3 en de SA-11S3 worden met elkaar verbonden door een Cobra 3 analoge interconnect van The Chord Company. De digitale verbinding tussen de Squeezebox Touch en de DAC in de SA-11S3 wordt gevormd door een Signature Digital van hetzelfde merk. Ook de netsnoeren zijn van The Chord Company. De luidsprekerkabels zijn de CV-4's van AudioQuest. Luidsprekers van dienst zijn de KEF LS50 monitoren. Dat lijkt op papier misschien een vreemde combinatie, maar voldoet in mijn luistersituatie aan alle eisen die je aan een topluidspreker mag stellen. Als extra bron gebruik ik ook nog een Macbook Pro met daarop een Audirvana Plus / iTunes combinatie.

Eerst maar eens luisteren naar de combinatie zonder extra randapparatuur. In de lade verdwijnt de Turtle Records SACD (een echte DSD opname) waarop Sandrine Cantoreggi met haar antieke G.B. Guadagnini viool werken van Locatelli speelt. Het Concerto 11 (Allegro Capriccio (n.21)-Tutti) weerklinkt. Het is een meer dan uitstekende opname en de PM-11S3 / SA-11S3 combinatie laat feilloos alle subtiele details horen. Zelfs het omschakelen tussen de twee filterstanden op de SA-11S3 is duidelijk hoorbaar, en dat is bij de meeste spelers die zo'n optie bieden zeker niet het geval. Stand 2 klinkt organischer en voller, maar is minder puntig dan de eerste stand.

De tweede stand heeft bij deze opname duidelijk mijn voorkeur. In die stand vloeien de vioolklanken volstrekt natuurlijk uit de luidsprekers. De Marantz combi weet de viool helder en goed gearticuleerd weer te geven, maar zonder enig spoor van scherpte. Maar belangrijker nog, ook zonder het hoog te knijpen of saai te klinken. Ook het stevige fundament dat het begeleidende orkest biedt komt in de tweede stand nog beter tot zijn recht en heeft iets meer 'aanwezigheid'.

Klassieker

Nog zo'n opname die bij veel lezers van HiFi.nl in de platenkast zal staan is de Stockfish Sampler Closer To The Music. De eerste track, Beat Hotel van Allan Taylor, is met regelmaat op shows en beurzen te horen. De prachtige close-miked opname laat deze sacd al snel goed klinken, zelfs op mindere sets. Maar door de SA-11S3 en de PM-11S3 worden er zoveel subtiele details blootgelegd dat de opname me weer volkomen fris in de oren klinkt. Het is ook deze keer weer filterstand 2 die me het meest overtuigend wil doen geloven dat Allan Taylor tussen de luidsprekers staat te zingen. Zijn karakteristieke donkere stem neemt me mee naar het Beat Hotel aan de Rue Gît-le-Cœur in het Parijse Quartier Latin, waar Beat grootheden als Jack Kerouac en Allen Ginsberg in de jaren '50 van de vorige eeuw resideerden.

Het geluidsbeeld is open, de weergave volledig ontdaan van stress en de plaatsing van instrumenten is van een zeer hoog niveau. Als ik om te vergelijken overschakel naar de Squeezebox met daarop de cd-versie van dezelfde track blijft het karakter van de weergave grotendeels overeind. Maar desondanks zijn er kleine nuanceverschillen hoorbaar. Zo wordt de volstrekt natuurlijke weergave een tikkie afstandelijker. Is het verschil terug te voeren op sacd versus cd? Of is het toch het loopwerk versus streamer? Niet te vergeten is natuurlijk de invloed van de digitale kabel, maar die kan ik helaas niet uit de vergelijking halen: de nullen-en-enen moeten toch van A naar B getransporteerd worden.

Een vergelijk tussen twee opnames in standaard cd-kwaliteit moet uitkomst brengen. Gelukkig maar, want het verruimt de muziekkeuze aanzienlijk. Het album Sleepwalkers van David Sylvian verdwijnt in de lade. De titeltrack opent het album met subtiele percussie, vreemde geluidseffecten en slechts langzaam wegebbende echo's. De verschillen zijn dit keer echt minimaal, waarbij de weergave via cd slechts een spoortje meer warmte en autoriteit lijkt te hebben. Met beide bronnen is het uitsterven van de klanken echter perfect te volgen en staat de karakteristieke stem van David Sylvian fraai los in het geluidsbeeld. Ook de aanzetten van de percussie worden goed gearticuleerd en hebben de impact die je in deze klasse mag verwachten.

Conclusie
Wat een prachtige combinatie vormen de PM-11S3 en SA-11S3! Vierduizend euro per component is een fors bedrag, maar je krijgt met deze Marantz apparaten wel erg veel waar voor je geld. Ze zijn niet alleen bloedstollend mooi om te zien, ze zullen in een luistersessie de vergelijking met andere merken moeiteloos kunnen doorstaan. Verfijnd, krachtig en detailrijk zijn de woorden die deze combinatie het best samenvatten.

Om nog even terug te komen op mijn vraag in het intro: ik zou ontzettend trots en gelukkig zijn geweest als ik deze set 'de mijne' had mogen noemen.

HiFi.nl plus- en minpunten

PM-11S3
+ prachtige afwerking en vormgeving
+ kan haast alle luidsprekers aansturen
+ combineert kracht met verfijning

- erg groot en zwaar