Review: Rega Elicit-R en Saturn-R + Totem Hawk

De Rega Elicit-R versterker, de Saturn-R cd-speler en de Totem Hawk luidsprekers: stuk voor stuk apparaten die al een tijdje uit zijn. Toch zijn ze nog niet eerder hier besproken. Hoog tijd om dat goed te maken. En om eens te horen hoe dit drietal samen presteert. Met een verrassend resultaat. Hoewel, misschien niet voor iedereen…

Soms glippen goeie dingen er gewoon eens tussendoor en halen ze onze rubrieken lange tijd niet. Daar zijn verschillende oorzaken voor aan te wijzen. Dan regeert bijvoorbeeld de waan van de dag. Of eist een heuse wereldprimeur zijn schreeuwende aandacht op. Soms is de kwaliteit de bepalende factor, of beter gezegd: het ontbreken ervan. Die laatste factor is zeker niet van toepassing op de hier te bespreken producten van Rega. Integendeel. Ons was al langer ter ore gekomen dat de Britse bouwers van solide en hoogwaardige hifiapparatuur met de lancering van de Rega Elicit-R versterker en de Saturn-R cd-speler weer een goed stel op de markt hadden geplaatst. Diverse media - binnen en buiten het eigen koninkrijk van de Engelsen - hebben al volop de loftrompet laten klinken voor zowel de Saturn-R als de Elicit-R. Best iets om trots op te zijn daar bij Rega in het Zuid-Engelse Southend-on-Sea, sinds begin 1992 de thuisbasis voor dit merk. De relatief kleine producent van hoogwaardige hifi-componenten staat niet bekend om het dan van alle daken te gaan roepen als ze iets geweldigs hebben geproduceerd. Wellicht is dat de reden waarom in Nederland de genoemde versterker en cd-speler nog niet de aandacht hebben gekregen die ze eigenlijk wel verdienen.

Prille liefde

Mijn eerste kennismaking met het merk Rega en haar producten was zo’n vier jaar geleden. Toen mocht ik voor Hifi.nl de review doen van de toen net verschenen Rega Brio-R en de Apollo-R. Het werd bijna meteen liefde op eerste gehoor. Tjonge, wat kon zo’n relatief eenvoudige set toch tot prachtige prestaties komen. Onderschat nooit de ‘kleintjes’, dat heb ik er zeker van geleerd. Ik kan me ook nog herinneren dat ik op een aantal tenen van zogenaamde high-end hifideskundigen ben gaan staan destijds. Hoe durfde ik om te beweren dat we hier met een high-end cd-speler te maken zouden hebben, en dan ook nog wel met éentje die minder dan duizend euro kostte (en nog kost)?. Oké, toegegeven, ik mag graag even provoceren als het om de term high-end vooral in een zekere vaste combinatie met veel geld gaat. Natuurlijk was en is er veel beters te koop voor (heel) veel meer geld. Maar de goede verstaander had het wel gelezen: voor relatief weinig geld kwam Rega met een onbehoorlijk goede afspeler van cd-schijfjes. Genoeg over toen. Maar mijn liefde voor Rega en interesse in nieuwe producten van het merk in kwestie was definitief gewekt.

De loop der jaren

Rega staat nou niet echt bekend om haar voortdurende presentaties van nieuwe producten, daarvoor is het merk ook te klein (gebleven). Ze werkt liever aan een gestage opbouw van haar assortiment. Daarbij worden ook zeker niet de roots van het bedrijf vergeten: de beroemde draaitafels. Zeker nu vinylplaten voor de tigste keer aan een comeback zijn begonnen. En deze keer is dat wel zeker een definitieve comeback, ergens las ik dat er meer vinylplaten verkocht zijn dan (legale) betaalde downloads. Rega zal daar met haar fraaie assortiment aan ‘pick-ups’ zeker van profiteren. Ondertussen verschijnen er dan mondjesmaat nieuwe producten. Na de Brio-R en Apollo-R, kwamen daar een Rega DAC, een DAC-R en een nieuwe versterker met de naam Elex-R, als opvolger van de Elex zonder R. Als laatste ververste Rega de succesvolle Elicit versterker en Saturn cd-speler. Daarvoor in de plaats kwamen de Elicit-R en de Apollo-R. Hebben we hier te maken met de flagships in het assortiment? Nou nee, daarvoor staan nog steeds de Osiris versterker en de Isis cd-speler. Dat stel wist al eens een tamelijk verpletterende indruk bij mijn collega’s van Hifi.nl te maken. De Elicit-R en de Saturn-R die ik hier ga bespreken, zitten daar qua prijs nog een behoorlijk stuk onder.

De set

Naast het testen van de twee Rega apparaten, hebben we bij de importeur van Rega, Joenit Hifi in Mechelen (België), ook gevraagd de twee top-apparaten te voorzien van een luidspreker die het niveau van beide aankan en de kwaliteiten van beiden goed weet te vertolken. Joenit bood ons vervolgens de Totem Hawk aan, een vloerstaande luidspreker van relatief bescheiden afmeting. Met deze drie elementen ging ik op zoek naar hoe de drie componenten met elkaar weten te presteren. Eerst ga ik de afzonderlijke ‘hoofdrolspelers’ nader voorstellen, te beginnen bij de bron.

De bron

De Saturn-R is dus de opvolger voor de Saturn. Qua design is de lijn doorgetrokken die bij de Apollo-R is ingezet. Het uiterlijk is mooi strak met een minimum aan knoppen aan de voorkant, met daarbij de voor Rega kenmerkende - oplichtende - rode lampjes. In tegenstelling tot de apparaten uit de ‘instapklasse’ heeft Rega hier weer het brede formaat aangehouden van 43 centimeter. De speler is gegoten in een metalen behuizing die zeer solide en sterk aanvoelt. Het cd-laadsysteem betreft hier weer het door Rega aangehangen bovenlader systeem. Daarbij is het deksel niet uitgevoerd in hetzelfde metaal, maar van kunststof. Daar is een reden voor: het is minder kwetsbaar voor defecten en het brengt minder resonanties met zich mee. Voor de gebruiker zelf is het gewoon makkelijker om te openen en weer te sluiten.

Kijken we naar de inhoud van de speler: de Saturn-R is voorzien van een paar Wolfson WM8742 D/A converters met als resultaat een geluidsweergave van 24 bit /192 Khz. Deze digitaal naar analoog omzetters zijn uitvoerig door Rega getest en zoals ze zelf zeggen ‘het-beste-van-het-beste’. Verder meldt Rega dat er tevens verbeteringen aan de stroomtoevoer van de cd-sectie zijn toegevoegd. Die voortschrijdende kennis is gehaald uit de research en ontwikkeling die er is geweest rond Rega’s reference Isis cd-speler. Daarnaast zijn de microcontroller en de display driver verbeterd. De Saturn-R maakt gebruik van een hoogwaardige stabiliteit master clock en hoogwaardige stroomtoevoer in het cd-circuit, high performance PLL digital interface receiver, geïsoleerde digitale ingangen en hoogwaardige stroomtoevoer in het DAC circuit. Signaal switching tussen de cd en DAC functies gebeuren in het digitaal naar analoge conversie stage. De signaalweg van de cd sectie in cd mode is beperkt tot een minimum, om dit signaal zo clean mogelijk te houden.

DAC aan boord

Oké, tot zover de technische details. De goede lezer heeft inmiddels iets over een DAC aan boord gelezen. En dat maakt deze cd-speler gelijk veel meer dan ‘gewoon maar’ een cd-speler. Ik kan me voorstellen dat muziekliefhebbers hun twijfels kunnen hebben bij de aanschaf van ‘slechts een versterker met cd-speler’. Maar met een DAC aan boord van de cd-speler koop je gelijk zo veel meer. En als je vervolgens kijkt naar de digitale aansluitingen die achterop de Saturn-R zitten, dan kun je alleen maar van índrukwekkend spreken. Maar liefst twee coaxiaal en twee optisch digitale ingangen. Dan is er ook nog een USB-ingang met een asynchrone werking op een sample rate van 44.1 tot 192kHz, gecombineerd met een bit rate tot 24bits. Wil je je pc hierop aansluiten, dan moet je nog wel eerst even de Rega Windows USB driver installeren. Met al deze mogelijkheden kan de Saturn-R als ‘hub’ functioneren in je audio-installatie. Op een eenvoudige manier kun je bijvoorbeeld het geluid van je tv of Blu-ray speler via de Rega set afspelen. Zo ook kan het geluid van bijvoorbeeld Spotify of YouTube doorgesluisd worden.

De motor

De geluidsversterker in dit geheel is de Elicit-R. Met diezelfde fraaie sobere vormgeving als de Saturn-R. Met een gewicht van een dikke dertien kilogram krijg je gelijk de indruk met iets serieus op audio gebied in handen te hebben. Ook hier weer de ‘less-is-more-filosofie’ wat betreft bedieningsknoppen op de voorkant. Het design doet bijna Philippe Starck-achtig aan. Met een grote volumeknop rechts van het midden in de hoofdrol en de rest van de kleine druktoetsen in een bescheiden bijrol. Wat ook opvalt: de gelijkenis met de Elex-R. Dat kan nog weleens verwarrend zijn. De versterker levert twee keer 107 Watt bij 8 Ohm. Natuurlijk is de versterker voorzien van een MM-phono-ingang, een Rega versterker zonder zou haar afkomst als platenspeler fabrikant verloochenen. In totaal zitten er vijf analoog ingangen op de achterkant, naast twee aansluitingen voor speakers, die gelukkig ruim uit elkaar liggen, zodat het aansluiten van de kabels geen probleem vormt. Rega zelf zegt het volgende over de vernieuwde Elicit: ‘De basis voor de uitstekende prestaties wordt geleverd door de nieuwe en verbeterde eindversterker circuits, gebaseerd op de uiterst succesvolle Brio-R versterker. Discrete FET line voorversterkers en een trapsgewijs programmeerbare volumeregeling zorgen voor nog betere prestaties en controle over het te leveren vermogen’. Er is dus niet zozeer gekeken naar het ‘oude’ topmodel Osiris, maar er is vooral een ‘upgrade’ gemaakt van de Brio-R.

De vertolker(s)

De Totem Hawk luidsprekers van het Canadese speaker bouwer Totem Acoustic is de keus van de importeur Joenit Hifi. De Hawk is een vloerstaande luidspreker die in eerste instantie bij uitpakken opvalt door zijn bescheiden afmetingen. Met een hoogte van nog beneden de een meter (91 cm op precies te zijn) is het een tweeweg luidsprekerkast die zeker niet als al te opvallend en aanwezig in de woonkamer zal aandoen. Ze doen me eerlijk gezegd aan mijn eigen oude Neat luidsprekers denken. Grappig, want ooit werd dat merk ook door de winkel van Joenit Hifi – die ze toen nog hadden- verkocht. En om nog even over dat merk Neat door te gaan: die vond ik een uitstekende match vormen met Rega. Wat dat betreft heb ik er alle vertrouwen in dat Joenit met het merk Totem een goede sparringpartner voor de Rega set heeft weten aan te bieden. De Hawk positioneert zich tussen de Staff en de Forest. De Hawk speaker wordt geplaatst op de voor Totem kenmerkende ‘klauw-pootjes’, die vervolgens weer op kogels staan, zodat resonantie via/met de vloer zo veel mogelijk wordt uitgesloten. 

Pagina 2

Warming up

Welnu, terug naar het begin van deze review. De bedoeling was om te kijken en vooral te horen wat de drie individuele units, waarbij ik de speakers maar even als éen unit beoordeel, tezamen presteren. Weten ze het maximale uit elkaar te halen? Die vraag beantwoorden is natuurlijk nooit goed te doen, daarvoor zou je de apparaten ook aan diverse andere audio-elementen moeten verbinden. Ik heb het anders gedaan. De hoofdrolspelers heb ik eerst verbonden aan mijn eigen installatie, zodat ik afzonderlijk de individuele kwaliteiten, of gebreken als je het zo wilt noemen, zou kunnen inschatten. Voordeel daarbij was dat ik wist wat ik aan mijn eigen installatie had. Voeg je daar een nieuw element aan toe, dan valt al snel de ‘afwijking’ vast te stellen. Op deze manier leerde ik al snel de eerste in het oog (of oor) springende kwaliteiten kennen. Ik volsta hier met enige steekwoorden, in het verdere stuk kom ik weer terug op die vastgestelde zaken. De Saturn-R heb ik rechtstreeks gekoppeld aan mijn actieve luidsprekers. Wat opviel: strak en muzikaal, warm geluid. De Elicit-R mocht mijn cd-speler versterken. Kenmerken: overwicht, overzicht en in balans. De Hawks heb ik tenslotte aan mijn versterker met cd-speler gehangen. Resultaat: enigszins bescheiden en to-the point. Ik heb alles lekker lang laten inspelen en vervolgens de Rega Saturn-R met de Elicit-R en de Totem Hawks verbonden. Mijn verwachtingen waren inmiddels toch wel enigszins opgeschroefd. Hoe zou het trio gezamenlijk klinken? Voordat ik dat prijs geef, wil ik toch eerst hier de waarde van de gehele set noemen. Zowel de Saturn-R als de Elicit-R kennen een prijskaartje van 2400 euro per stuk. Een paar Totem Hawks komt op 3800. We hebben het hier dus niet bepaald over een goedkoop setje. Dat schept natuurlijk ook verwachtingen.

Let’s play

De set staat klaar. En zo tegen het eind van het jaar kan ik de verleiding niet weerstaan om er een grote greatest hits van het jaar luistersessie show van te gaan maken. Deze kans laat ik me niet ontnemen: om de beste albums van het jaar - althans volgens de kenners- door deze set te laten vertolken.

Angel Olsen mag het spits afbijten met haar album ‘My woman’. Niet al te ingewikkelde muziek, in de zin van ‘niet al te vol gestopt met allerlei toeters en bellen’. Lekkere muziek om flink onderuit gezakt op de bank bij te gaan zitten, ja het leven van een reviewer valt soms niet mee. Maar serieus: wat opvalt en wat ik ook had gehoopt, is de mooie weergave van de stem van Olsen. De set maakt gelijk duidelijk waar de prioriteiten liggen: de stem wordt centraal geplaatst. Daaromheen klinken de instrumenten, soms iets meer op de achtergrond, dan weer wat meer straight-forward. De lichte trilling in Olsen’s stem is mooi te horen. Radioheads meesterwerk ‘A Moon Shaped Pool’ is al behoorlijk complexer. Yorks stem zweeft heerlijk door de ruimte, niemand die zo mooi vals kan zingen, hij komt er gewoon telkens mee weg. Er komen fraaie baslijnen uit de luidsprekers, zonder dat ze gaan overheersen. Tja, echt vrolijk word je niet echt van deze muziek, wel van de weergave ervan.

Ik ga verder met Agnes Nobel. Haar Familair van het laatste album Citizen of Glass zet de set flink aan het werk. Niet gedurende de eerste anderhalve minuut, dan mag er nog even gefreewheeld worden en mogen de toetsaanslagen van de piano de subtiliteit van set én opname laten horen. Daarna wordt het gaspedaal flink ingedrukt. De stemzuiverheid en weergave van Obel is moeilijk te beoordelen hier. Werkelijk alles op stem vocoder gebied wordt hier ingezet, zodat je op een gegeven moment naar een heel laag vervormde stem van Obel zit te luisteren. Diezelfde stem valt bijna samen met de lage bastonen van de piano. De zoals gezegd relatief kleine speakers laten nu hun ‘geheim’ horen: ze weten op basgebied werkelijk alles uit de kast te halen en gaan behoorlijk diep. Ik heb altijd gedacht dat je daar grotere klankasten voor nodig zou hebben, maar de Hawks ‘flikken’ het ook. Indrukwekkend. Bovendien houden ze de boel onder controle, ook als ik de volumeknop van de versterker flink tot tegen de max opendraai. Het zorgt voor een mooie aha-erlebnis. Verleden jaar gaf de Zweedse muzikante een concert in de Stadsschouwburg in Groningen. Na een rustig tien minuten inspelen, waarbij ik even bang was langzaamaan in slaap gewiegd te worden, zette Obel alle registers open en stond de zaal flink te schudden. Zo erg is het nu niet in de woonkamer, maar de versterker maakt duidelijk de ruimte met gemak te kunnen vullen met een wall-of-sound. Ik moet niet vergeten ook nog die fraaie cello te noemen die nog eens boven Obels gezang en pianospel uit weet te komen.

Na Obel mag Cohen zijn zwanenzang laten horen. You want it darker. Volgens mij is het begrip grafstem nog niet eerder zo dicht benaderd op een cd. Cohens stem snijdt als schuurpapier van het grofste soort uit de boxen. De rest van de instrumenten staan allemaal ten dienste van de hoofdspeler en klinken op gepaste afstand rondom. Ter afsluiting van de cd-ronde pak ik nog de schijf van Nick Cave, ‘Skeleton Tree’. Zijn I need you is zo mogelijk nog huiveringwekkender (en donkerder) dan het nummer van Cohen. Cave’s ode aan zijn overleden zoon laat een heel breekbare stem horen. Wat me nu steeds meer gaat opvallen is hoe de weergave van de set zich telkens moeiteloos weet aan te passen aan de sfeer van de muziek. In no time zit je er helemaal in. Heet dat de muzikaliteit van het audioapparaat? Ja, ik denk het wel. Maar ook lijkt dit trio telkens weer de belangrijkste hoofdbestanddelen van de aangeboden muziekstukken er feilloos uit te pikken en extra mooi weer te geven. Bij Obel die vocoder, bij Cohen zijn stem, bij Cave de hele sfeer.

Het DAC eraf

Het is tijd om de DAC van de Saturn-R er bij te betrekken. Ik heb even genoeg van al te ‘zware’ muziek die over de dood gaat, hoewel wel sfeervol en in die zin bij mijn naderend kerstgevoel passend. Hoe doet het trio het met wat luchtigers? Ik kies voor de wat beter beschikbare opnames via YouTube. Mijn Apple-tv-kastje sluit ik via optical-in aan op de DAC van de cd-speler. Lissie’s live versie van Don’t you give up on me mag nu beginnen. Noem het singersongwriter-muziek of americana, maar dit is het soort muziek waarvoor je me ’s nachts wakker mag maken. Muziek teruggebracht tot de kern: stem, akoestische en elektrische gitaar. Alle drie komen ze prachtig uit de verf, de galm van de stem van Lissie afgewisseld door de galm van de elektrische guitar player. Ik ervaar bijna een thuisconcert.

Diezelfde sensatie ontstaat bij de keuze erna: Angus and Julia Stone. Deze broer en zus - met band - lijken zich steeds meer te ontwikkelen als een soort Lee Hazlewood en Nancy Sinatra van deze tijd. Als ik hun Heart beat slow-live versie van Disteller TV Sessions opzet, lijkt alles aan deze audio set te kloppen. De ritmesectie, bas en drum, klinkt heerlijk strak, de gitaren dwarrelen eromheen en de stemmen van Angus en Julia knallen uit de speakers. Vooral in hun samenzang kleuren hun stemmen prachtig, waarbij op de stem van Angus zo’n fraai scherp randje zit.

Slotakkoord

Dan ga ik tenslotte toch even terug naar de cd. Ik ben benieuwd naar mijn favoriete nummer Draw your swords van bovengenoemde Angus & Julia. Dit heerlijk onderkoeld startende nummer blijkt het beste in de Saturn-R cd-speler, de Elecit-R versterker en de Totem Hawk speakers boven te brengen. Je hoort het haarscherpe begin met akoestische gitaar en galmende piano rechtuit uit de speakers, wisselend links en rechts, waarna de stem van Angus de ruimte er tussen totaal weet te vullen. Vervolgens wordt de ritmesectie ingezet en klinkt een gortdroge drum met daarbij een intens diepe bas. Het nummer kabbelt vervaarlijk rustig door, maar mondt uiteindelijk toch uit in een enorme climax. Alle registers worden opengetrokken, Angus gezang voorop. Dan volgt weer de stilte, waarbij de zanger nog even een fraaie ‘imitatie’ qua stemgeluid doet van Jeff Buckley. Na afloop blijf ik verbijsterd achter. Kwam dit allemaal uit deze eenvoudig ogende set? Nou, ja dus.

Gedrieën weten de twee Rega’s en Totem het beste uit elkaar te halen. Van de twee Rega elementen mag dat geen verrassing heten, die zijn ongetwijfeld goed op elkaar ingesteld. Maar voeg je de Hawks toe aan de bron en de versterker, dan krijg je een bijzonder geheel. Het eindresultaat is een warm, muzikaal geluid, maar niet te wollig, maar juist heerlijk strak in vooral de ritmesectie. De drie elementen lijken niet voor elkaar onder te doen, toch denk ik dat vooral de versterker iets boven de ‘partijen’ staat, hetgeen ik wel als prettig ervaar. Waar de luidsprekers mij in eerste instantie als ‘bescheiden’ overkwamen, moet ik daar toch echt op terugkomen. Ja, ze kunnen bescheiden op de achtergrond spelen, bij een gedempt volume, waarbij ze ook aangenaam klinken. Maar schroef je het volume op en kies je voor iets extravertere muziek, dan blijken de twee Totem Hawks echt wolven in schaapskleren. Misschien is de kameleon een betere diersoort ter vergelijking, want echt agressief worden de Hawks ter geruststelling nooit. Uiteindelijk kwam er magie uit de drie. Ik weet eigenlijk werkelijk niks negatiefs over deze set te melden. Nou, oké, twee zaken dan. De eerste: het ontbreken van een koptelefoon-aansluiting. Het tweede vormt dan het totale prijskaartje van de set. Die is zeker stevig te noemen. Maar ja, wat mag magie kosten?

Prijzen

Rega Saturn-R: € 2.299,-
Rega Elicit-R: € 2.299,-
Totem Hawk: € 3.800,- (per paar)