Review: Bowers & Wilkins P9 Signature

2017 was een moeilijk jaar voor de echte hoofdtelefoonliefhebber. Niet omdat er problemen waren, integendeel. Er werden gewoonweg veel te veel interessante koptelefoons gepresenteerd die het potentieel hadden om écht heel goed te klinken. Deze P9 van Bowers & Wilkins hoort absoluut in deze categorie thuis, onder meer omdat het als gesloten mobiele koptelefoon toch iets bijzonders is in deze topcategorie.

Met de P7 en P7 Wireless toonde het Britse merk al aan zeer degelijke premium-hoofdtelefoons te kunnen bouwen, zelfs met een eigen geluidssignatuur die trouw is aan de klank waar Bowers & Wilkins voor staat. De P9 Signature is de volgende stap. Of zeg maar gerust: sprong. Want de nieuwe over-ear hoofdtelefoon is met 899 euro meer dan dubbel zo duur als de P7. Het is ook bedoeld als statement en een viering van de 50ste verjaardag van het iconische merk. Je denkt dan misschien dat een gelimiteerde editie zou betreffen, maar dat is niet het geval. De P9 Signature blijft voor lange tijd in de handel.

De 800-reeks voor je oren?

Volgens Bowers & Wilkins heeft het team achter de uitstekende EISA-winnende 800 D3-reeks ook gesleuteld aan de P9 Signature. Langs één kant is dat een geweldige referentie, maar langs de andere kant weer niet. Dat de jongens en meisjes achter de 800 D3-familie veel weten over goede luidsprekers bouwen staat buiten kijf, maar een hoofdtelefoon is toch iets compleet anders. Alleen al het correct uitmeten vereist gespecialiseerde know-how, terwijl een hoofdtelefoon goed dempen een vak apart is. Het is geen toeval dat de meeste referentiehoofdtelefoons afkomstig zijn van toegewijde merken, niet van firma’s die meestal luidsprekers bouwen. Maar goed, Focal en Bowers & Wilkins zelf bewezen al met de Utopia en de P7 dat die regel niet altijd waar is.

Nog meer leer

Een prijs van 900 euro en verwijzingen naar de hoogste speakerfamilie van je merk betekenen dat je niet kan aankomen met een product dat ergens echt tekortschiet. Qua presentatie lijkt dat goed gelukt te zijn, want de P9 ziet er behoorlijk premium uit.

Wij zouden een vlaggenschip-koptelefoon nooit links laten liggen vanwege de meegeleverde accessoires, maar voor wie dat belangrijk vindt: Bowers & Wilkins levert een modieus etuitje mee, maar geen presentatiecase. Op dit prijspunt mag je daar al op beginnen te hopen, al moet je toch meestal nog iets hoger grijpen om met een mooie doos naar huis te komen. Bowers & Wilkins rekenen we daar dus niet op af, al blijft wel zo dat je als eigenaar van een P9 een manier moet zoeken om hem netjes op te bergen. 900 euro blijft een serieus bedrag, je investering behandel je best met zachtheid. Vergeleken met andere topmodellen is de P9 echter wel steviger gebouwd, wellicht met mobiel gebruik in het achterhoofd.

De P9 Signature is heel mooi afgewerkt, met een hoofdband die aan de binnenkant is voorzien van bruin Saffiano-leer. Ook de oorkussens zijn in hetzelfde materiaal afgewerkt. Het is echt een Bowers & Wilkins iets, want ook de P7 is door het gebruik van fijn (zwart) leder een fraaie verschijning.

We zijn geen echte kenners van ledersoorten, maar blijkbaar is Saffiano-leer een leder waarop een patroon is machinaal aangebracht, gevolgd door een impregnatie met was om het krasbestendig te maken. Het patroon is inderdaad heel lichtjes zichtbaar op de meeste oppervlakten. Als we afgaan op onze langere testperiode vermoeden we dat de delen in leder mooi maar zichtbaar gaan verouderen, zeker op de plaatsen waar plooitjes verschijnen als je de koptelefoon op je hoofd plaatst.

Ook op de hoofdband zelf is er leer gebruikt, maar wel een duurzamere en hardere variant met een zichtbaarder patroon. Dat kruiselingse patroon komt ook terug aan de buitenkant van de driverbehuizingen, wat bijdraagt aan het strakke, eenvormige design van de P9 Signature.

Slimme ophanging

Design is zonder twijfel een enorm verschil met de voorgaande Bowers & Wilkins-hoofdtelefoons. Waar de P3, P5 en P7 duidelijk dezelfde retro-neigende designtaal spraken, komt de P9 toch gestroomlijnder over. De dunne metalen krullen die de P7-hoofdband verbinden met de drivers zie je hier niet, wel zijn er stevige bogen uit dof aluminium aanwezig, die op een schijnbaar heel bijzondere manier de driverbehuizingen vastgrijpen. Het lijkt wel alsof tientallen heel fijne en flexibele metalen draadjes de brug vormen tussen hoofdband en driverbehuizing, maar dit is een optische illusie. Feitelijk betreft het een kunststoffen brug waarop lijntjes zijn aangebracht. Hoe dan ook, de verbinding is soepel, waardoor de oorkussen in alle richtingen kunnen bewegen.

Het knappe hier is dat Bowers & Wilkins heeft gezorgd voor precies genoeg soepelheid, waardoor de P9-oorkussens zich wel aanpassen aan je hoofdvorm maar ook voldoende tegendruk bieden zodat ze goed aansluiten. Het eindresultaat: de P9 Signature zit op die hele smalle grens tussen te hard klemmen op de oren (wat oncomfortabel is) en te los zitten (waardoor de koptelefoon verschuift en buitengeluid binnenlaat). In zijn totaliteit zit de P9 na een langere luistersessie van enkele uren nog altijd fris op je hoofd, al merk je het gewicht van 413 gram wel. Maar er zijn planar-magnetic-hoofdtelefoons die nog veel zwaarder zijn en die houden mensen ook uren op.

Pagina 2

Mobiel en thuis

Toen we de P9 gepresenteerd kregen, keken we toch op. Bowers & Wilkins besloot namelijk dat hun vlaggenschip een gesloten hoofdtelefoon zou worden, die bovendien gemaakt wordt om aangedreven te worden door een mobiel toestel. In die zin is de P9 Signature echt de volgende stap na de P7. Dankzij een impedantie van 22 ohm en een gevoeligheid van 111 dB/V (bij een toon van 1 kHz) kun je de P9 theoretisch probleemloos gebruiken in combinatie met een smartphone. In realiteit betekent de hoge gevoeligheid echter wel dat je op een goedkopere mobiele telefoon of een pc-uitgang bij stille stukken mogelijk ruis of gezoem kan horen. Een relatief goedkope mobiele DAC, zoals een Audioquest DragonFly Black (99 euro), kan dan het verschil maken. Bij een betere smartphone met een degelijke hoofdtelefoonuitgang, zoals een iPhone of een Huawei P9, is dat wellicht niet nodig. Overigens komt de P9 met twee kabels die eindigen in een 3,5 mm jack: een korte met iOS-compatibele remote en een langere (3 meter) voor thuis. 

De keuze voor een mobielvriendelijk ontwerp is ongetwijfeld slim gezien vanuit zakelijk perspectief, want er wordt nu eenmaal veel meer mobiel geluisterd dan thuis met een hoofdtelefoonversterker. Maar ergens vinden we het spijtig dat een luidsprekericoon als Bowers & Wilkins zich niet waagt aan een open koptelefoon die klankmatig dichter in de buurt van een speaker kan komen.

Je kunt natuurlijk de P9 ook thuis gebruiken, en daar valt zeker iets voor te zeggen. De vele gelijkgeprijsde open alternatieven – zoals de Focal Elear of Audeze LCD-2 – hebben immers als nadeel dat ze veel omgevingsgeluid binnenlaten. In een stille luisterkamer is dat niet erg, maar als je in de woonkamer naar muziek wil luisteren terwijl de kids tv kijken, dan heb je een probleem. De P9 Signature heeft op dat gebied een streepje voor, want de (passieve) geluidisolatie is goed. Niet extreem goed (dat zou meer omvattende en iets zachtere oorkussens vereisen, en meer oordruk), maar goed genoeg.

Als je via de computer luistert, dan zouden we (zoals altijd) een externe DAC aanraden. De P9 wil je echt niet rechtstreeks op een geluidskaart van een pc of laptop hangen.

Klein tipje wel: als je de P9 aansluit op een versterker, zet je hem best van je hoofd of draai je de volumeknop even dicht. De technische specificaties betekenen dat je heel snel een te hoog volume haalt, wat geen prettige verrassing is.

Met veel présence

Er zitten veel dingen goed bij de 800 D3-reeks van Bowers & Wilkins, maar één van de zaken die ons absoluut trof tijdens de test van de 803 D3 een aantal maanden geleden was de présence en detail in het laag. Bij de P9 Signature is duidelijk gestreefd om datzelfde gevoel te geven en dicht bij het huisgeluid te blijven. Prachtig klinkt dat, als je bijvoorbeeld naar live opgenomen jazz luistert. Alle aspecten van het drumwerk in ‘I’m gonna leave you’ van Melanie De Biasio (lossless 44 kHz / 16-bit, via Roon), van de basdrum tot cymbalen, klinken realistisch, terwijl er meer dan voldoende definitie in het laag zit om de bescheiden synthesizerbijdrage een aparte plek te geven. Je geniet dus van goede aanwezigheid van bassen, terwijl het midden en hoog niet overstemd worden door de energie in het laag. Bij ‘Ebony and Ive’ van Esperanza Spalding (lossless, 96 kHz / 24-bit, via Roon) hoor je dus zowel die stevige basgitaar zonder dat de vocals worden aangetast. Het fijne is dat de oorvriendelijke klank van de P9 minder goede streams nog zeer beluisterbaar maakt, zeker als het elektronische muziek betreft. Luisteren we bijvoorbeeld naar een paar tracks van Four Tet in 160 kbps MP3-formaat, dan is onze eerste reactie niet om gillend weg te lopen. Het kan. Maar toch liever lossless.

We merkten na een tijd bovendien dat we met de P9 nog het meest naar elektronische muziek luisterden. De hoofdtelefoon lijkt hier echt voor gemaakt. Een track als ‘I Exhale’ van Underworld (44,1 kHz / 16 bit, lossless) klinkt fantastisch, net als ‘Burn the Witch’ (44,1 kHz / 16 bit, lossless) van Radiohead. Wederom valt op dat de energie in het laag niet de weergave van Thom Yorke’s stem aantast. Zeer meeslepend. De P9 Signature blijft natuurlijk een gesloten hoofdtelefoon met een meer beperkte soundstage en daarom zouden we liefhebbers van klassiek (die graag die ruimtelijkheid van een goede concertzaalopname ervaren) aanraden om de P9 te beluisteren vóór aanschaf. Mogelijk ga je toch gelukkiger worden met een goede open hoofdtelefoon.

De P9 mag je wel als een tikkeltje donker omschrijven, waardoor we de match met de eveneens iets warmere Chord Mojo niet zo geslaagd vonden. Ook met de Sugden Masterclass HA-4 als volgende stap in de keten werd het ons iets te wollig. Koppelden we de P9 Signature met de RHA Dacamp L1, die wat analytischer is, dan zat het evenwicht al wat beter. We hebben dan ook het meeste geluisterd met deze DAC, aangesloten op een iMac met Roon.

Dit is natuurlijk een persoonlijke voorkeur, daar ik de voorkeur geef aan een lichtwarme klank zonder dat de stemfrequenties sterk beïnvloed worden. Het geeft wel aan dat de P9 Signature ondanks zijn zeer toegankelijke specificaties bij een thuisluistersessie toch met een geschikte DAC en versterker gecombineerd moet worden. Liefst iets zo neutraal mogelijk, zouden we stellen.

Conclusie

Aan dit prijspunt moet je je altijd afvragen: is de P9 echt de naam ‘vlaggenschip’ waardig? Op vele vlakken wel. De afwerking is zeer goed (en beter dan sommige andere hoge middenklassers, zoals de HiFiman HE-560) en hij is heel universeel inzetbaar, zowel mobiel als thuis. Als je spreekt van goed geluid voor onderweg op dit niveau zijn er zelfs maar weinig keuzes die de P9 Signature evenaren.

Klankmatig heeft hij een vriendelijk profiel: je kunt naar slechtere muziekstreams luisteren (zoals MP3’s of een Spotify-stream) zonder dat je meteen op de onvolkomenheden worden gewezen. Voed je de Bowers & Wilkins-hoofdtelefoon goed bronmateriaal (lossless cd-kwaliteit is al prima), dan is hij even goed in staat om wat extra's weer te geven.

De mooie, volle en gedetailleerde weergave van het laag die het detail niet al te veel overstemt is zijn grootste troef. Je kan met de P9 lang luisteren, vooral als je genrevoorkeuren wat meer hedendaags zijn. Ben je een detailjager, dan zijn er andere keuzes mogelijk. Maar als gesloten hoofdtelefoon is de Bowers & Wilkins P9 Signature in deze prijsklasse een referentie.