Review Moon Neo 280D DSD: veelzijdige DA-converter met optionele streamer

Een goede DA-converter is de basis van ieder digitaal muzieksysteem. De Moon 280D DSD van het Canadese Simaudio is in eerste instantie een DA-converter, maar hij kan worden uitgerust met een netwerkmodule genaamd MiND die het afspelen van muziek van een lokale NAS of van een streamingdienst mogelijk maakt.

De Moon Neo 280D DSD is al enige tijd op de markt. Wij hebben ‘m uitgebreid beluisterd en ook vergeleken met nieuwere producten. Het apparaat blijkt zich ondanks zijn leeftijd nog uitstekend te kunnen handhaven in de behoorlijk volle markt van DA-converters.

Moon Neo 280D DSD: DA-converter van het Canadese Simaudio

Moon is het merk van het Canadese Simaudio, dat bestaat sinds 1980. Onder de merknaam Moon worden sinds 1997 uitsluitend versterkers en digitale bronnen gebouwd, dus ook alweer ruim twee decennia. De apparaten van Moon zijn doorgaans goed herkenbaar, onder andere vanwege het centrale rode display dat goed afleesbaar is, ook als de luisteraar wat verder weg zit. De koper van een Moon-apparaat kan veelal kiezen tussen een zwarte, zilverkleurige of “two tone”-uitvoering. In het laatste geval is het midden van het frontpaneel zwart en zijn de zijkanten van het frontpaneel zilverkleurig uitgevoerd.

Moon heeft op dit moment twee productlijnen, te weten Evolution en Neo. Op onze testbank staat de Moon Neo 280D DSD (280D), voorzien van de optionele MiND-module (MiND staat voor Moon intelligent Network Device). De 280D wisselt voor 2.300 euro van eigenaar. Met de MiND-module aan boord gaat hij voor 2.800 euro over de toonbank. Feitelijk is de 280D de goedkoopste DA-converter van Moon. Om de prijs te drukken heeft hij geen display maar alleen wat statusledjes op het frontpaneel, die aangeven welke bron en sampling rate worden gebruikt en of sprake is van een DSD-signaal. Ook een volumeregeling ontbreekt en rechtstreeks aansluiten op een eindversterker is dan ook geen optie.

Strikt genomen is een display op een DA-converter helemaal niet nodig. Een volumeregeling is alleen nuttig als de voorversterker zou kunnen vervallen, maar omdat de 280D geen analoge ingangen heeft, zal hij voor gebruikers die ook analoge apparaten willen aansluiten niet als voorversterker inzetbaar zijn. Wie alleen digitale bronnen wil aansluiten, kan een DA-converter met meerdere ingangen gebruiken, maar dan zal er wel een volumeregeling aanwezig moeten zijn. De Moon 280D heeft geen volumeregeling.

Moon Neo 280D DSD: vergelijking met grote broer 380D

Wie toch graag een display en volumeregeling op zijn DA-converter zou willen hebben en een Moon wenst te bezitten, zou moeten kijken naar de Moon 380D, de duurdere grote broer van de 280D. De 380D heeft meer ingangen en de MiND-module is niet optioneel maar standaard ingebouwd. De 380D kost echter 4.750 euro en voorzien van een volumeregeling loopt de prijs op naar 5.250 euro. Dat is dus ongeveer het dubbele.

Simaudio zegt zelf dat de 280D is afgeleid van de 380D. De voeding van de 280D is iets eenvoudiger uitgevoerd, evenals het analoge circuit (en het display is geschrapt). De 280D is echter in tegenstelling tot de 380D voorzien van bluetooth-connectiviteit met ondersteuning van aptX. Volgens Simaudio is de 380D weliswaar beter in absolute zin, maar biedt de 280D een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding met als extraatje de bluetooth-mogelijkheden.

De apparaten van Simaudio worden volledig ontwikkeld en geassembleerd in Canada. Simaudio geeft tien jaar garantie op zijn apparaten. Voor bewegende delen, zoals een cd-loopwerk of een mechanische volumeregeling, geldt een garantie van drie jaar. Een dergelijke lange garantieperiode is een indicatie voor een degelijke bouwkwaliteit en het straalt ontegenzeggelijk een zeker betrouwbaarheid uit naar de consument.

Aansluitingen, techniek en functies

De 280D is primair een DA-converter die standaard is voorzien van de volgende zes ingangen: 2x optisch, 2x coaxiaal, 1x USB en 1x AES/EBU. Bluetooth (met aptX) telt als de zevende ingang en de achtste ingang is de netwerkaansluiting met de MiND-module. De gebruiker kan kiezen tussen een LAN-aansluiting (RJ45) of wifi. Een bekabelde aansluiting heeft altijd de voorkeur. Tijdens de testperiode was de 280D verbonden met een Gigabit-switch. Wifi is niet gebruikt en niet getest.

Het hart van de DA-converter is een chip van ESS-type SABRE32 ES9018K2M 32-bit Hyperstream. Het analoge circuit is symmetrisch opgebouwd en de 280D heeft dan ook zowel XLR- als cinchuitgangen, die tegelijkertijd gebruikt mogen worden. Een digitale uitgang ontbreekt, maar dat is niet vreemd voor een apparaat dat primair een DA-converter is. De dac kan dus gebruikt worden zonder de streamer/MiND-module, maar de streamer/MiND-module kan niet gebruikt worden zonder de dac.

Dat de 280D primair een DA-converter is en geen streamer of netwerkspeler, blijkt ook uit het feit dat aansluiting van een usb-schijf of usb-stick niet tot de mogelijkheden behoort. Wie gewend is om met usb-schijven te werken, kan dit als een gemis ervaren. De usb-aansluiting van de 280D is een ingang en is dus niet bedoeld voor aansluiting van een harde schijf maar voor aansluiting van een computer of een streamer die een usb-uitgang heeft. De usb-schijf met WAV-bestanden kan in de kast blijven liggen, maar daarentegen is wel voorzien in bluetooth-connectiviteit. Dat voldoet dan misschien wel niet aan audiofiele wetten, hoe die ook moge luiden, maar het is wel een leuke functie om snel en makkelijk muziek naar de 280D te zenden.

De 280D ondersteunt voorts het UPnP-protocol. Muziek kan dus eenvoudig vanaf een laptop op de salontafel naar de 280D gezonden worden en dit werkte zonder gestotter of verlies van geluidskwaliteit.

Afgezien van de statusledjes zijn vier knopjes op het frontpaneel te vinden. Twee knopjes zijn voor het selecteren van de ingang (bron kiezen kan overigens ook met de MiND app), één knopje is voor het maken van een bluetooth-verbinding en de middelste knop is voor het in standby zetten of uit standby halen van het apparaat (het starten van de MiND app haalt de 280D ook uit standby). Een IR-afstandbediening wordt meegeleverd en die is ook te gebruiken voor andere apparaten van Moon.

Moon Neo 280D DSD: to DSD/MQA or not to DSD/MQA, that’s the question

De 280D kan DSD tot DSD 256 verwerken en PCM-signaal tot 32-bit/384 kHz, doch hierbij dient de kanttekening te worden gemaakt dat dit alleen geldt voor signaal dat binnenkomt via de usb-aansluiting. Via de MiND-module kan DSD tot DSD64 en PCM tot 24-bit/192 kHz worden aangeleverd (in de formaten WAV, FLAC, AIFF,AAC, ALAC, MP3, WMA-9 en OGG Vorbis). De optische aansluiting is beperkt tot 96 kHz en dat is normaal voor optische aansluitingen. Zoals gezegd, 32-bits signaal kan alleen door de usb-aansluiting worden verwerkt. De 280D ondersteunt gapless playback, ons inziens een absoluut vereiste dat niet mag ontbreken.

Dat er enige beperking is voor het afspelen van DSD zien wij niet als een probleem. Er is immers weinig tot geen bronmateriaal dat verder gaat dan 24-bit/192 kHz in PCM-formaat. Voor veel gebruikers is de hoofdzaak een goede weergave van 16-bit/44,1 kHz signaal en de rest is bijzaak of “nice to have”.

De 280D ondersteunt ook geen MQA. Is dat een probleem of gebrek? Ons inziens niet, want voor MQA geldt tot op heden min of meer hetzelfde als voor DSD: er is weinig tot geen MQA-bronmateriaal voorhanden. Voorts kunnen DSD en MQA theoretisch weliswaar beter klinken, maar als het opnameproces niet is ingericht op optimalisatie van die varianten en niet de juiste mensen achter de knoppen zitten, bieden ze veelal geen toegevoegde waarde.

MQA, DSD en hi-res in al zijn varianten zijn al enige tijd op de markt, maar zijn tot op heden geen groot succes te noemen. Net zoals destijds de Superaudio CD, willen DSD, hi-res en MQA nog niet echt doorbreken en zijn een beetje blijven hangen in het domein van enkele liefhebbers. Wij kunnen prima leven met het ontbreken van MQA. Uiteraard moet iedereen dat voor zichzelf uitmaken.

Moon Neo 280D DSD: enige technische specificaties

Technische specificaties zeggen niet zoveel over de klank van een apparaat, maar geven wel een indicatie voor het wel of niet kunnen waarnemen van ruis of vervorming. Bijvoorbeeld een ruisvloer op -85 dB zal in de meeste gevallen resulteren in hoorbare ruis in stille passages, zeker met een goede hoofdtelefoon. Afgezien van platenspelers en buizenversterkers, ligt de ruisvloer voor de meeste apparaten tegenwoordig lager dan -100 dB. Een dimmer in de luisterruimte of een ijskast aan de andere kant van de muur maakt dan meer lawaai en is beter waarneembaar dan het restje ruis of brom uit de audioset. Het wordt hoogtijd voor audiofiele dimmers en ijskasten. Met het ruisniveau van versterkers en digitale audioapparaten zit het tegenwoordig wel goed.

Simaudio geeft de volgende cijfers voor de 280D. De ruisvloer ligt op -118 dB. Het dynamisch bereik is 120 dB. De kanaalscheiding is 116 dB. Het frequentiebereik van het analoge circuit loopt van 2 Hz tot 100 kHz (op niveau van -3 dB). De intrinsieke jitter ligt op 1 picoseconde. De harmonische vervorming ligt op 0,001 procent en de intermodulatievervorming ligt op 0,002 procent. Volgens deze cijfers liggen ruis en vervorming beneden waarneembare grenzen. Tijdens de testperiode is geen ruis waargenomen.

We gaan de 280D aansluiten en van muziek voorzien.

Testomgeving, aansluiten en bedienen

De Moon 280D DSD wordt verbonden met een set versterkers van het Amerikaanse Pass Labs (XP-20 + 2x XA160.5) die zijn verbonden met een set elektrostatische luidsprekers van Quad, type ESL63. Alle stroombekabeling is afgeschermd, van de meterkast tot aan de kasten van de gebruikte audioapparatuur. De audio-installatie heeft niet alleen een eigen groep maar ook een eigen fase.

Als vergelijking dient een DA-converter van Wadia, type 321 Dac en een streamer van Lumin, type D2, die overigens niet op hetzelfde maar op een eerder moment in de testruimte stond. De 321 Dac is een pure DA-converter zonder streamingfuncties (zie ook onze recensie over de Wadia 321 Dac). De Lumin D2 is een streamer zonder digitale ingangen en kan dus niet als DA-converter gebruikt worden (zie ook onze recensie over de Lumin D2). De Moon 280D is een DA-converter met een (optionele, maar in dit geval geplaatste) streamer zonder digitale uitgang. De drie apparaten zijn dus functioneel niet vergelijkbaar, maar de vergelijking legt in dit geval de nadruk op de bediening en de klank. Een Sonos Connect Ultimo gaf muzieksignaal tegelijkertijd digitaal door aan de Wadia 321 Dac en de Moon 280D.

Voor zover relevant, inspelen was niet nodig want de 280D kwam met een ruime hoeveelheid bedrijfsuren binnen. Wifi is niet gebruikt of getest, want de 280D was verbonden met een RJ45-kabel.

Installatie van de MiND app op een Samsung Galaxy Tab3 was met enkele minuten voor elkaar en de 280D werd vrijwel direct gevonden door de tablet. De MiND app heeft een stemmige grijszwarte kleurstelling en dat is prettig, met name wat later op de avond. Met de MiND app kan de 280D volledig worden bediend. Streamingdiensten Tidal, Qobuz en Deezer worden ondersteund, evenals internetradio van TuneIn en vTuner. Desgewenst kan ook een andere bron/aansluiting met de MiND app worden gekozen.

Voor alle apps geldt dat je er even aan moet wennen, zo ook voor de MiND app. De app went snel. Alles wat nodig is zit erop. De wachtrij kan al spelende worden gemanipuleerd, maar dat geldt voor zo ongeveer elke huidige app. In deze zin is de MiND app gewoon een functionele app en verder niets bijzonders. De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat de app van de Lumin D2 moderner oogt en een aantal zaken beter doet. CD-hoesjes zijn bijvoorbeeld groter of kleiner te maken in de app van Lumin. Het zou ook aan de tablet kunnen liggen, maar de app van Lumin reageerde beter op aanraakcommando’s dan de app van Moon. Daarentegen liep de app van Lumin zo nu en dan vast, zonder dat dit overigens gevolgen had voor de spelende muziek. De app van Moon is stabieler en liep veel minder vaak vast.

Een vastloper of reboot van de tablet had bij de 280D net zomin als bij de Lumin D2 gevolgen voor de spelende muziek. Muziek speelde stottervrij door, ondanks eventueel gehaper van de app. De waardering van de kwaliteit en de vormgeving van de app van Moon enerzijds en de app van Lumin anderzijds is ook terug te voeren op smaak en gewenning. De waardering en beoordeling van de apps door schrijver dezes is dus grotendeels subjectief. De app van Moon is wat ouder dan die van de Lumin D2, maar doet verder niets fout. Apps worden periodiek vernieuwd en mogelijk is de MiND app binnenkort ook aan de beurt.

Luisteren en geluidskwaliteit

We trappen af met muziek via bluetooth en dit was tot op zekere hoogte een positieve openbaring te noemen. Hoewel de geluidskwaliteit van muziek via bluetooth het niet haalt bij WAV-bestanden vanaf een NAS, bleek bluetooth een leuke en relatief goed klinkende aanvulling. Op de tablet stonden wat WMA-bestanden en voorts is geluisterd naar willekeurige muziek van YouTube of elders. Uiteraard was de geluidskwaliteit afhankelijk van de bitrate van het gekozen bestand. Ondanks de soms matige bitrate, was de klank boven verwachting. Niet iedereen is bezig met het optimaliseren van geluidskwaliteit en huisgenoten met een wat lager eisenpakket konden de aanwezig van bluetooth-connectiviteit wel waarderen. De Lumin D2 en de Wadia 321 Dac hebben overigens geen bluetooth-connectiviteit aan boord en konden dus niet worden vergeleken.

Bluetooth is leuk, maar het goed afspelen van 16-bit/44,1 kHz bestanden is belangrijker. Een ruime keuze aan muziek is aan alledrie de apparaten gevoerd om de klank te vergelijken. Stevige rockmuziek van onder andere Porcupine Tree, Megadeth, Metallica, Tool, Alice In Chains, Ayreon en Apocalyptica is afgewisseld met klassieke symphoniemuziek, vioolconcerten en pianoconcerten van Beethoven, Dvorak, Tchaikovsky, Haydn en Mozart. Roger Waters, Steely Dan, dEUS, Steven Wilson en Janine Jansen mochten ook act de présence geven. Het laatste album van Leonard Cohen is ook enkele keren voorbij gekomen en op verzoek van huisgenoten is ook allerlei andere muziek gedraaid. De meeste muziek was afkomstig van bitperfect geripte cd’s waarbij de muziek als WAV-bestand was weggeschreven. Dat is dus zonder enig kwaliteitsverlies ten opzichte van de originele cd. Ook is geluisterd naar FLAC-bestanden met een bitrate van 24-bit/192 kHz. Sommige van deze FLAC-bestanden waren afkomstig van de website van het Britse dCS of van een andere website waar door een fabrikant van DSD-compatible apparatuur naar was verwezen.

Goh, hoe klinkt dat nou eigenlijk? Voorop dient te worden gesteld dat het trio Wadia 321 Dac, Lumin D2 en Moon 280D aan elkaar is gewaagd als het gaat om de weergave van WAV-bestanden. De klank van de apparaten ontloopt elkaar niet veel en de verschillen moeten worden gezocht in subtiele details. Huisgenoten en medemuziekliefhebbers hadden soms moeite om de één van de ander te onderscheiden en schrijver dezes moest soms ook even op het display van de voorversterker kijken om te zien welk apparaat nou ook alweer stond te spelen.

Al met al was na twee weken wel een soort balans op te maken. De Wadia klinkt het meest analytisch en neutraal. De Lumin D2 klinkt ook neutraal maar legt een heel subtiel vleugje warmte in de muziek. De Moon 280D voegt ook een streepje warmte toe aan de muziek en bij sommige muziekstukken voegt de 280D ook een subtiel vleugje lage tonen en fundament toe, zonder dat dit overigens tot wolligheid of andere ongewenste effecten leidt. Nergens liep het geluidsbeeld dicht, ook niet als het orkest fortissimo speelde. Bassdrum of pauken stonden bij de 280D in sommige opnames net iets meer op de voorgrond dan bij de Wadia 321 Dac en de Lumin D2, overigens zonder dat lage tonen de middentonen en hoge tonen wegdrukten. De 280D produceert een coherent geluidsbeeld zonder pieken of dalen in de frequentiekarakteristiek. De verschillen tussen de drie apparaten zijn klein en vallen niet altijd op. Een rangorde of winnaar is niet aan te wijzen. Een potentiële koper zal zijn eigen oren en smaak moeten gebruiken om een keuze te maken.

Moon Neo 280D DSD: to hi-res or not to hi-res

De Wadia 321 Dac kan alleen PCM-signaal verwerken. De Lumin D2 en de Moon 280D kunnen ook DSD-signaal verwerken. Over de Lumin D2 schreven wij eerder dat er soms een subtiele verbetering waarneembaar is bij het afspelen van een DSD-bestand of hi-res bestand. De verbetering is echter klein, niet altijd waarneembaar en beslist geen wereld van verschil.

Ook de Moon 280D kreeg enige hi-res bestanden gevoerd. Net als bij de Lumin D2 was het verschil of de verbetering klein of non-existent te noemen. De verbetering is nog het best te kwalificeren als het wegnemen van een dunne sluier tussen luisteraar en muzikanten. Soms was het wegnemen van de sluier waarneembaar en soms ook gewoon niet. Mogelijk zou het kleine verschil aan de kwaliteit van de bronbestanden of de opnamekwaliteit kunnen liggen, maar als een fabrikant als dCS bepaalde bestanden aanbeveelt zou het bronmateriaal van significant goede kwaliteit moeten zijn. Waarom zou dCS het anders op zijn website zetten en aanbevelen? Hi-res en DSD zijn in elk geval geen verslechtering maar de vraag is of de ondersteuning van hi-res of DSD meegenomen moet worden bij een beslissing tot aankoop. Uiteraard moet iedereen die vraag voor zichzelf beantwoorden. De weergave van 16-bit/44,1 kHz is in elk geval in goede handen van de Moon 280D en dat is fijn aangezien hi-res, DSD en MQA nog steeds niet breed geaccepteerd en uitgerold zijn.

Moon Neo 280D DSD: concurrentie en plaats in de markt

De 280D heeft momenteel geen directe concurrenten als het gaat om functionaliteit. De Wadia 321 Dac heeft geen streamingfuncties en heeft geen bluetooth. De Lumin D2 is een streamer die niet als DA-converter voor een ander apparaat kan worden ingezet. De Lumin D2 biedt wèl de mogelijkheid tot aansluiting van een usb-schijf, maar heeft geen bluetooth aan boord. De 280D heeft wèl bluetooth aan boord maar biedt niet de mogelijkheid tot aansluiting van een usb-schijf.

Van alle recent geteste apparaten lijkt de Auralic Altair wellicht nog het meest op de Moon 280D. De Auralic Altair kost 2.000 euro en is dus goedkoper dan de 280D, maar de Altair heeft ook minder ingangen en heeft geen ondersteuning van bluetooth aan boord. De Altair heeft wel een hoofdtelefoonversterker aan boord en dat heeft de 280D niet. De Altair kan voorts worden uitgerust met een harde schijf, intern of extern via usb, en kan niet alleen muziek spelen vanaf de harde schijf, maar kan ook als mediaserver dienen voor andere toestellen op het netwerk.

Wie op zoek gaat naar een nieuwe DA-converter, al dan niet voorzien van streamingfuncties, doet er dus goed aan om eerst een wensenlijstje op te stellen. Uiteraard moet de potentiële koper ook even wat tijd nemen om naar zijn kandidaat DA-converter/streamer te luisteren.

Moon Neo 280D DSD: conclusie

De 280D had nog wel iets langer mogen blijven staan, maar de importeur wilde hem weer terughebben. Het was een fijne kennismaking en hoewel de 280D al een paar jaar oud is, is hij nog niet verouderd. De 280D speelt gapless en heeft hoegenaamd niet gestotterd. De bouw is degelijk en een koper krijgt tien jaar garantie. De klank is neutraal met een heel licht vleugje warmte en een goed en prettig fundament. Wie een DA-converter zoekt met veel aansluitingen en een on-board streamer, moet de Moon Neo 280D DSD nader gaan bekijken en beluisteren bij de plaatselijke dealer. Wie al een goede DA-converter bezit en op zoek is naar een streamer, moet de 280D links laten liggen. De 280D heeft immers geen digitale uitgang en kan dus niet aangesloten worden op een andere DA-converter.