Review Lumïn T2: neutrale, detailrijke en driedimensionale klank

Streamers, apparaten die muziek afspelen vanaf een lokale geheugenschijf of een bron op internet, zijn niet meer weg te denken uit het huidige audiolandschap. Het in Hong Kong gevestigde Lumïn Music Systems heeft zich sinds 2012 volledig toegelegd op de ontwikkeling en bouw van de betere streamers. Wij hebben in het verleden het instapmodel D2 op onze testbank gehad. Thans hebben wij het hoger gepositioneerde model T2 in huis. Wat kan de T2 allemaal en hoe is de klank?

Lumïn Music: fabrikant van netwerkspelers

Lumïn Music is een in Hong Kong gevestigd audiofabrikant. Lumïn is onderdeel van het grotere Pixel Magic Systems dat in 2003 is opgericht. Moederbedrijf Pixel Magic Systems hield zich van oorsprong met het merk Magic TV bezig met producten die betrekking hebben op digitale HD-tv. In 2012 is onder de naam Lumïn Audiophile Network Music Player de eerste DSD-compatible audio streamer uitgebracht. Het apparaat genaamd A1 werd enthousiast ontvangen door pers en consumenten.

Lumïn behoort tot het selecte gezelschap van fabrikanten, die alles in eigen huis ontwikkelen en fabriceren. Naast de hardware, zoals de digitale data processor, wordt ook de benodigde processingsoftware en bedieningsapp in eigen huis ontwikkeld, zodat deze optimaal op elkaar kunnen worden afgestemd. Dit is een voordeel in vergelijking met fabrikanten die hardware en software van derden betrekken en deze moeten implementeren in hun eigen apparatuur. Niet zelden leidt dit tot afstemmingsproblemen en vervolgens concessies en/of aanpassingen, die ten koste gaan van de geluidskwaliteit of het bedieningsgemak.

Lumïn Music: portfolio

Lumïn heeft een in aantal beperkt portfolio. De klant kan kiezen uit een drietal netwerkspelers/streamers voorzien van een DA-converter. De D2 is de goedkoopste, daarna komt de T2 en het vlaggenschip is de X1 die 13.499 euro kost. Dan zijn er ook nog een tweetal streamers die geen DA-converter aan boord hebben, de U1 en de kleinere U1 Mini. Lumïn biedt één tweekanaals eindversterker aan genaamd Amp. De Amp werkt in klasse AB en kan 160 Watt per kanaal aan acht Ohm leveren. De Amp kan ook gebrugd worden en dan krijgt de gebruiker 1 x 640 Watt aan acht Ohm ter beschikking. Dan is er ook nog de M1, een streamer met een twee keer 60 Watt aan acht Ohm versterker aan boord. Als kers op de taart is er de L1, een gebruiksvriendelijke mediaserver met 2 TB of 5 TB opslagcapaciteit die via UPnP muziekbestanden voor de Lumïns beschikbaar stelt.

Wij hebben ongeveer drie jaar geleden de instapstreamer van Lumïn, zijnde het model D2 onder de loep genomen. Nu is het de beurt aan het model T2. Voor een bedrag van 4.449 euro gaat de T2 over de toonbank.We hebben ook de optioneel aan te schaffen metalen IR-afstandbediening van Lumïn ontvangen. De IR-afstandbediening kost 329 euro.

Lumïn T2: compacte behuizing

De Lumïn T2 meet 35 x 34,5 x 6 centimeter (B x D x H) en is dus smaller dan de klassieke breedte van 43 centimeter die al tientallen jaren gangbaar is voor audiocomponenten. Het frontpaneel is licht gebogen en helt een beetje naar achteren. Dit maakt het aflezen van het centrale geplaatste monochrome display iets makkelijker als de T2 laag in een audiorack zou staan. Het display is dimbaar en ook uitschakelbaar. De T2 heeft geen enkel bedieningselement. Alle bediening gaat via de Lumïn app op een iOS of Android tablet of smartphone. Bediening van de belangrijkste functies kan ook met de optionele IR-afstandbediening.

De behuizing van de T2 is volledig opnieuw ontwikkeld. Het is samengesteld uit massief aluminium CNC panelen, die onzichtbaar met elkaar zijn verbonden. De aansluitingen aan de achterzijde liggen verzonken in het chassis, zodat deze aan het zicht worden onttrokken. Bovendien worden de aangesloten stekkers op deze wijze ook beschermd als de speler naar achteren geschoven zou worden.

Het voeding van de T2 is in de behuizing ondergebracht in een eigen compartiment. Lumïn heeft een hoogwaardige low-noise dual-stage voeding met een schakelend ontwerp geplaatst. Niet alleen is de interne voeding voorzien van een aparte metalen behuizing, ook de voeding zelf zit in een kooi van geperforeerd metaal, zodat eventuele storende invloeden onmiddellijk in de kiem worden gesmoord. Een schakelende voeding heeft een licht ontwerp en een hoog rendement als groot voordeel. Als de T2 niets staat te doen omdat er geen muziek speelt, wordt maar heel weinig stroom uit het stopcontact getrokken.

Lumïn T2: hoogwaardige digitale en analoge elektronica

Voor de T2 werd een nieuwe processor ontwikkeld, die ondersteuning van de weergave tot een resolutie van DSD512 (22,6 MHz) en PCM 32-bit/384KHz biedt. DA-conversie komt voor rekening van een tweetal DAC-chips van het type ES9028PRO Sabre. Elk kanaal heeft zijn eigen chip zodat een maximale kanaalscheiding wordt bereikt. Om er voor te zorgen dat de digitale data netjes ‘in de pas blijven lopen’ wordt een hoogwaardig en discreet kloksysteem ingezet. Een nauwkeurige timing en dus onderdrukking van jitter, essentieel voor een hoge weergavekwaliteit, wordt zo gegarandeerd, aldus de fabrikant.

De T2 speelt alle (hoge resolutie) audiobestanden af die je maar kunt bedenken en ondersteunt ook de gangbare streamingdiensten en internetradio. MQA full decoding, Roon Ready, Spotify Connect, Tidal, Qobuz, Airplay en TuneIn, het zit er allemaal op. Daarnaast biedt PCM & DSD resampling de volledige controle over de bit- en sample rates van de muziekbestanden.

Muziek komt binnen via de RJ45 LAN-aansluiting. Natuurlijk kan de T2 muziekbestanden afspelen die op een netwerkschijf ergens op het thuisnetwerk staan opgeslagen. UPnP en DLNA behoren tot de standaarduitrusting van moderne streamers en de T2 is een moderne streamer.

De T2 kan ook muziek afspelen vanaf een aangesloten USB-schijf of USB-stick. We hebben verschillende schijven en sticks gebruikt, variërend van 4 GB tot 1 TB, en alle schijven en sticks werden probleemloos herkend.

Na de DA-conversie komt de analoge eindtrap en deze is volledig gebalanceerd uitgevoerd met gebruik van louter hoogwaardige componenten. Het analoge uitgangsbuffercircuit is volledig opnieuw ontworpen en biedt naast ‘audiograde’ uitgangscondensatoren volgens Lumïn een uiterst lage ruis en hoog dynamisch bereik. Voor analoge uitvoer heeft de gebruiker de beschikking over een enkel paar XLR-uitgangen en een enkel paar cinch-uitgangen. Deze uitgangen kunnen tegelijkertijd worden gebruikt.

Voorts is de T2 uitgerust met een coaxiale digitale uitgang (BNC) voor wie een andere DA-converter zou willen gebruiken.

De T2 heeft een enkele USB-aansluiting. Deze aansluiting kan ook gebruikt worden als digitale audiouitgang ter aansluiting van een externe DA-converter. Op deze wijze kan audiodata in de hoogste bit- en sample rates aangeboden worden aan een externe DA-converter, die dat natuurlijk wel moet ondersteunen.

Lumïn T2: beperkingen en wat zit er niet op?

De T2 is geen Zwitsers zakmes in die zin dat Lumïn keuzes heeft gemaakt en er dus ook wel wat ontbreekt. Verbinding met bluetooth? Nee, de T2 mikt hoger en bluetooth is weggelaten. Digitale ingangen? Nee, die zitten er niet op (analoge ingangen overigens ook niet). De T2 is geen losse DA-converter. De streamer van de T2 kan dus wel gebruikt worden zonder de on-board DA-converter (door de coaxiale digitale uitgang of de USB-aansluiting te gebruiken), maar de on-board DA-converter kan niet gebruikt worden zonder de streamer.

Verbinding met een netwerk kan alleen met een RJ45 LAN-kabel worden gelegd. De T2 heeft net als de andere streamers van Lumïn geen wifi aan boord. Aansluiting met een LAN-kabel is verplicht. Immers, ook als geen gebruik van netwerkbronnen gemaakt zou worden (omdat de muziek van een USB-schijf/stick komt), is aansluiting op een router met een LAN-kabel verplicht om de T2 te kunnen bedienen met een app. Op het front van de T2 zitten immers geen knoppen of andere bedieningselementen en configuratie en bediening kan uitsluitend met een tablet of smartphone, die via een router verbinding maakt met de T2. Overigens, zelfs als een apparaat wifi zou ondersteunen, geniet een RJ45-aansluiting te voorkeur want dit is altijd veiliger, sneller en stabieler dan wifi. Wifi kunnen we missen als het gaat om een hoogwaardige stationaire streamer.

We hebben de USB-aansluiting van de T2 al genoemd. De D2 die we circa drie jaar geleden hebben getest had twee USB-aansluitingen. De T2 die ongeveer twee keer zo duur is, heeft er maar één. Dit vinden wij een vreemde keuze van de fabrikant. De USB-aansluiting kan immers drie verschillende functies vervullen: 1. muziek van USB-geheugen afspelen, 2. digitale uitvoer naar een externe DA-converter verzorgen, en 3. signaal oppikken van Lumïn’s optionele fraaie metalen IR-afstandbediening. Wie dus een USB-schijf gebruikt, kan niet de IR-afstandbediening gebruiken. Wie een hoogwaardige DA-converter zou willen gebruiken en aansluiten op de USB-aansluiting van de T2, kan dan geen muziek van een USB-schijf spelen en de IR-afstandbediening kan op dat moment ook niet worden gebruikt. Lumïn had er ons inziens goed aan gedaan om ten minste twee USB-aansluitingen te plaatsen.

Voorts is ons opgevallen dat de analoge en digitale uitgangen niet tegelijkertijd gebruikt kunnen worden. De gebruiker van de T2 moet in de app van Lumïn kiezen voor 1. analoge uitvoer waarbij XLR en cinch allebei van signaal worden voorzien, 2. digitale uitvoer via de coaxiale S/PDIF-aansluiting, of 3. digitale uitvoer via de USB-aansluiting. De goedkopere D2 heeft wel de mogelijkheid om gelijktijdig analoog en digitaal muzieksignaal uit te voeren. Het niet gelijktijdig analoog en digitaal kunnen uitsturen zal voor de meeste gebruikers geen beperking zijn. Voor een recensent is het een (kleine) beperking want een blindtest, d.w.z. naadloos schakelen om verschillen in klank tussen de interne DA-converter van de T2 en een externe DA-converter te kunnen vaststellen, kan dus niet worden uitgevoerd.

Lumïn T2: LEEDH processing digitale volumeregeling

Lumïn heeft ongeveer een half jaar geleden een nieuwe functionaliteit toegevoegd aan alle streamers in het portfolio, die bij het digitaal regelen van het volume voor een 'aanmerkelijke verbetering van de geluidskwaliteit' moet zorgen. Deze functie wordt “LEEDH processing” genoemd.

Standaard processing algoritmes voor het digitaal regelen van het volume hebben niet zelden een negatieve invloed op de weergavekwaliteit door onder andere afrondingsfouten. Daarom wordt er vaak voor een analoge volumeregeling in een audiosysteem gekozen. “Maar dankzij LEEDH processing technologie behoren deze afrondingsfouten tot het verleden en is er sprake van een echte ‘Lossless’ digitale volume regeling. Een echt hoorbare verbetering, die een analoge volume regeling overbodig maakt,” aldus de fabrikant.

In essentie is LEEDH processing een nauwkeurige 32 bits digitale volumeregeling die geen afbreuk doet aan de geluidskwaliteit. Het voordeel? Een slijtagegevoelige potentiometer kan worden geschrapt en het volume kan gemakkelijk via de Lumïn app worden bediend. Of met de optionele IR-afstandbediening die Lumïn kort geleden heeft uitgebracht. Straks meer over de IR-afstandbediening.

Eigenaren van een streamer van Lumïn hebben nu de mogelijkheid om LEEDH Processing Volume Control te gebruiken in plaats van het standaard processing algoritme. Deze functie is beschikbaar via een gratis software-update, Lumïn firmware V13.0.

Lumïn T2: wat is LEEDH processing dan precies en hoe werkt het?

LEEDH processing is een innovatie van Gilles Millot van Acoustical Beauty, een Franse fabrikant van hoogwaardige audioapparatuur. Het is een nieuw digitaal algoritme voor volumeaanpassing dat afrondingsfouten elimineert. Het past volgens de fabrikant de amplitude van het digitale signaal nauwkeurig aan, zonder enige vormverandering en zonder enige vorm van informatieverlies. LEEDH processing gebruikt efficiëntere volumewaarden voor gehele getallen om de integriteit van het digitale audiosignaal te behouden tijdens daaropvolgende DAC-conversie. De lage processing voedingsvereisten ontlasten bovendien CPU-bronnen.

Sommige digitale bewerkingen vergroten het benodigde aantal bits voor het coderen van het verwerkte signaal. Het grotere aantal bits kan de limiet van de DA-conversie overschrijden, hetgeen noodzakelijkerwijs een afknotting van het signaal vereist. Deze afknotting vernielt een deel van de analoge informatie in het digitale signaal.

Het principe van LEEDH processing bestaat in de kern uit het minimaliseren van het aantal extra bits om het verlies van informatie door afknotting te verminderen of te elimineren. Dat maakt het mogelijk om digitale bewerkingen te optimaliseren voor volumeregeling, up-sampling, filtering en bestandscompressie. De regeling van volume is de eerste commerciële toepassing van het algoritme. De LEEDH-technologie kan in alle modellen van Lumïn heel eenvoudig getest worden omdat het algoritme rechtstreeks via de instellingen in de app aan- en uitgezet kan worden.

Het is overigens aan de gebruiker om de volumeregeling van een streamer van Lumïn wel of niet te gebruiken. Wie beschikt over een goede volumeregeling op zijn (voor)versterker, kan het volume van de streamer van Lumïn op maximaal zetten en vervolgens het volume regelen met de (voor)versterker. De gebruiker heeft de keus.

We gaan de bediening van de T2 bekijken, zowel met de app als met de IR-afstandbediening. Daarna gaan we muziek luisteren.

Lumïn T2: bediening, testomgeving, klank en conclusie

Lumïn T2: bediening met de Lumïn app

De T2 heeft net als de andere streamers van Lumïn een centraal geplaatst prettig leesbaar, dimbaar en eventueel uitschakelbaar monochroom display dat ook van wat grotere afstand te lezen blijkt te zijn. Het display laat meta-tag informatie zien, of als dat ontbreekt, de bestandsnaam van het gekozen muziekstuk. Samplefrequentie, bitsnelheid, bitdiepte, verstreken tijd, totale tijd van het spelende nummer en het aantal nummers in de wachtrij worden ook vertoond.

We hebben de Lumïn app op een Samsung tablet geïnstalleerd. Dat heeft circa twee minuten gekost. We hebben drie jaar geleden met dezelfde app gewerkt. Destijds was ons opgevallen dat de app op een Android tablet zo nu en dan haperde of zelfs vastliep, onverlet dat de muziek dan zonder haperen doorspeelde, zelfs als de tablet intussen werd herstart. Zo te zien is de app in de afgelopen jaren verbeterd. De stabiliteit is veel beter geworden. We hebben geen vastlopers meegemaakt, wel een enkele hapering of vertraging. Overigens, we hebben nog geen apps meegemaakt die volkomen vlekkeloos werken.

De app van Lumïn is een single screen app, d.w.z. alle bedieningelementen staan op hetzelfde scherm met een aantal uitklapmenu’s. Er zijn ook fabrikanten die hun app onderverdelen in een aantal tabbladen. Voor beide benaderingen is iets te zeggen. En wat ook sterk een rol speelt, is de gewenning van de gebruiker. Wij hebben de app niet op een smartphone geïnstalleerd, maar de importeur merkte op dat de gebruiker op een smartphone drie verschillende schermen kan zien waartussen gewisseld (geswiped) kan worden. Bij een tablet is dat dus één scherm.

De app van Lumïn werkt na enige gewenning behoorlijk intuïtief. Wachtrijmanipulatie, d.w.z. liedjes toevoegen aan de wachtrij, verwijderen of verplaatsen, gaat makkelijk. Als een map is voorzien van de afbeelding van een cd-hoesje, wordt het plaatje netjes getoond. Dit werkt gek genoeg alleen goed bij het benaderen van de usb-schijf. Bij het benaderen van de netwerkschijf met daarop precies dezelfde mappenstructuur, werden wel de beschikbare mappen maar niet de plaatjes van cd-hoesjes in die mappen getoond. Dit is niet echt een probleem, omdat alle mappen systematische en herkenbare namen hebben.

De gebruiker moet overigens in de instellingen aangeven welke muziekverzameling benaderd moet worden. Als de USB-schijf is gekozen, is de mappenstructuur van de NAS niet zichtbaar en andersom. Wie een wachtrij samenstelt en heen-en-weer wil springen tussen de USB-schijf en de NAS moet daar iets meer moeite voor doen door telkens eerst de andere muziekverzameling te kiezen.

Aan de linkerkant van het scherm van de app staat de wachtrij en bovenaan het spelende nummer. Als met de vinger op het plaatje wordt getikt, verschijnt het plaatje groot in beeld, de eerste keer vergezeld van technische informatie zoals samplefrequentie, bitsnelheid en bitdiepte. Deze informatie staat ook linksboven op het scherm naast het plaatje.

De weergave van de muziekverzameling kan worden gemanipuleerd in die zin dat de plaatjes groter of kleiner gemaakt kunnen worden. Scrollen gaat soepel, ook door een grote muziekverzameling. Echter als de gebruiker in een map duikt en daarna weer terug, staat hij weer bovenaan bij de A. Omdat het scrollen heel snel gaat, is dit niet echt een probleem, eerder een schoonheidsfout. Dit was ons drie jaar geleden ook opgevallen.

Wie het scherm van de app te licht vindt, kan het scherm op een andere modus zetten. De gebruiker kan kiezen uit licht, donker, wit en zwart.

Lumïn T2: bediening met de IR-afstandbediening

We zijn steeds meer gewend om onze apparaten met een app op een tablet of smartphone te bedienen. Echter om bijvoorbeeld even snel het volume aan te passen, zal de smartphone of tablet wakker gemaakt moeten worden en verbinding moeten zoeken. Daarna kan de app nog even haperen alvorens te reageren. Bediening met een IR-afstandsbediening gaat veel sneller. Een IR-afstandsbediening heeft fysieke knopjes die op de tast kunnen worden gevonden, vooral als de fabrikant de moeite heeft genomen om van tevoren de ergonomie te overdenken. De IR-afstandsbediening reageert direct en de batterijen gaan veelal enkele jaren mee. Bijkomende voordeel is dat een IR-afstandsbediening geen last heeft van verouderende software en dus nooit last zal krijgen van updateritis.

Sommige fabrikanten voorzien hun streamers van knopjes op het frontpaneel om het volume te kunnen regelen of om muziek te kunnen kiezen en manipuleren. Lumïn staat niet in dat rijtje. Dan zijn er ook nog fabrikanten die een aantal functies of alle functies van hun streamer met een IR-afstandbediening laten manipuleren. Lumïn heeft naar eigen zeggen het verzoek van klanten gehoord en een fraaie metalen IR-afstandbediening gemaakt voor bediening van zijn streamers.

De nieuwe metalen IR-afstandsbediening van Lumïn wordt gemaakt in Oostenrijk en is compatibel met alle Lumïn-modellen waarvan het achterpaneel is voorzien van een USB-poort (op de USB-poort wordt de meegeleverde ontvanger aangesloten, kabellengte circa 90 cm). Het is dan niet meer nodig om de app te gebruiken voor volume omhoog / volume omlaag / dempen / afspelen / pauze / volgende / vorige / shuffle / herhalen of stand-by. Bovendien is de IR-afstandsbediening Roon compatibel.

In de praktijk werkt de afstandbediening heel erg fijn. De muziek pauzeren of een nummer vooruit spoelen gaat veel sneller dan met de app op de tablet. De afstandbediening reageert direct, zonder enige vertraging. De afstandbediening kan echter niet de app op de tablet vervangen, zoals dat wel kan bij sommige andere fabrikanten. Met de IR-afstandbediening kan immers niet door de muziekverzameling gebladerd worden en muziek worden gekozen. Instellingen wijzigen? Dat kan alleen met de Lumïn app. Wat wel kan is tussen internetradio kiezen of het afspelen van de afspeellijst.

De IR-afstandbediening is niet goedkoop maar dat zijn fraaie metalen afstandbedieningen eigenlijk nooit. We vinden de IR-afstandbediening een welkome aanvulling op de T2, ondanks de bezetting van de enige USB-aansluiting van de T2. Het biedt immers ook de mogelijkheid om de T2 rechtsreeks aan te sluiten op een eindversterker want het volume kan snel worden bijgeregeld met de IR-afstandbediening als dat nodig zou zijn. De combinatie van volumeregeling op basis van LEEDH processing en de aanwezigheid van een IR-afstandbediening doet de noodzaak voor een voorversterker vervallen. Nee, niet helemaal. Wie nog andere bronnen dan de Lumïn T2 wil gebruiken, zal toch een bronkeuzemogelijkheid c.q. voorversterker moeten gebruiken. De T2 heeft immers geen analoge of digitale ingangen. De importeur heeft ons overigens ingefluisterd dat door Lumïn een nieuwe streamer is aangekondigd die ook van digitale en analoge ingangen is voorzien. Deze nieuwe streamer zou dan een voorversterker in beginsel overbodig maken.

Lumïn T2: bediening met gebruik van UPnP

De Lumïn D2 ondersteunt ook UPnP. Dat kan handig zijn als de tablet of smartphone leeg is of voor andere doeleinden wordt gebruikt. Een gebruiker kan dus een Windows- of Apple-laptop gebruiken om muziek naar de D2 te zenden. In de testomgeving stond een Windows-laptop die via wifi met de router was verbonden. WAV-bestanden gingen draadloos vanaf de laptop naar de router en vervolgens per Gigabit LAN-kabel naar de T2. Dit werkte stottervrij, ondanks de draadloze verbinding van de laptop naar de router. Zonder app kan de T2 dus ook worden gebruikt om muziek te spelen door een ander UPnP-apparaat de muziek te laten aanbieden.

We gaan muziek luisteren

Lumïn T2: testomgeving

Op de USB-aansluiting van de T2 wordt een kleine USB-schijf van Western Digital aangesloten met een capaciteit van 1 TB. De USB-schijf wordt direct herkend. Ook een USB-stick van SanDisk met een capaciteit van 1 TB wordt probleemloos herkend. Op zowel de USB-schijf als de USB-stick staan bitperfect geripte cd’s waarvan de muziek zonder uitzondering is omgezet naar WAV-bestanden. Voorts staan er een aantal DSD-bestanden op de harde schijf, maar dit is een kleine minderheid. De verkrijgbaarheid van betere geluidskwaliteit dan WAV laat nog veel te wensen over en vaak wordt ook nog eens oude wijn in nieuwe zakken verkocht.

Oude wijn in nieuwe zakken? Leg dat eens uit. Concreet, een WAV-bestand wordt omgezet naar een DSD-variant en wordt vervolgens als DSD verkocht. Dat van WAV naar DSD omgezette bestand klinkt natuurlijk helemaal niet beter dan het originele WAV-bestand. MQA, DSD, etc. willen nog niet echt wortel schieten bij de gemiddelde consument omdat lang niet in alle gevallen een significant verschil in geluidskwaliteit waargenomen kan worden. Het feit dat er allerlei verschillende DSD-formaten zijn helpt ook niet echt bij de uitrol naar de consument. Als dan mede in aanmerking wordt genomen dat DA-converters de afgelopen tien jaar significant zijn verbeterd, is het de vraag of beter-dan-WAV bestaansrecht heeft en überhaupt ooit nog op een grote schaal gaat doorbreken, zoals de cd dat halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft gedaan. Met een betere DA-conversie van WAV-bestanden bleek de afgelopen tien jaar nog behoorlijk veel winst te boeken en het einde lijkt nog niet in zicht. De WAV-bestanden van gisteren en van nu zullen naar verwachting in de toekomst nog veel beter kunnen klinken. Dat het WAV-format meta-tags niet altijd goed ondersteunt is bekend, maar dat is geen probleem voor wie zijn muziekverzameling netjes en systematisch in een mapstructuur ordent.

Ook wordt tijdens de testperiode een verbinding geconfigureerd met een netwerkschijfstation van Synology waar dezelfde bestanden op staan als op de USB-schijf en USB-stick.

Tijdens de testperiode zijn verschillende versterkers gebruikt. We hadden de beschikking over de Delta Pre en de Delta Stereo van het Canadese Classé Audio. De Delta Stereo werkt deels in klasse A (lees ook onze recensie over de Delta Pre en Delta Stereo van Classé).Verder hebben de vaste bewoners van de luisterruimte, zijnde een voorversterker en twee monoblokken van het Amerikaanse Pass Labs het muzieksignaal van de Lumïn T2 versterkt. De versterkers waren aangesloten op elektrostatische luidsprekers van Quad type ESL63.

Voordat de klank van de Lumïn T2 besproken zal worden, kan alvast verklapt worden dat geen verschillen zijn waargenomen tussen de verschillende bronnen. Een WAV-bestand vanaf de USB-schijf klonk hetzelfde als een WAV-bestand vanaf de netwerkschijf of vanaf de laptop via UPnP. Eens te meer bleek dat de klank bepaald wordt door de inhoud van een WAV-bestand en niet door de locatie van het WAV-bestand.

Ten slotte, we hebben de T2 voornamelijk gebruikt via de XLR-uitgangen, maar er is ook geluisterd via de cinch-uitgangen. Het verschil tussen de XLR- en de cinch-uitgangen was opvallend klein. XLR heeft ten onrechte de naam dat het sowieso beter zou klinken dan cinch. In de testopstelling waarbij korte XLR-kabels en ook korte cinch-kabels zijn gebruikt was het verschil te verwaarlozen. Wie geen XLR-aansluitingen op zijn versterker beschikbaar heeft, kan gerust de cinch-uitgangen van de Lumïn T2 gebruiken. XLR heeft vooral voordelen als van lange kabels gebruik gemaakt zou worden omdat XLR-kabels minder gevoelig zijn voor verstoringen, niet omdat ze beter klinken.

Press play.

Lumïn  Music Systems T2: neutrale, detailrijke, brede en diepe klank

We trappen af met het album Flowermouth van No-man en kiezen “Shell Of A Fighter”. Dit nummer kent grote dynamieksprongen en passages met een droge klank afgewisseld met passages met veel galm en akoestiek. De Lumïn T2 maakt vanaf het eerste moment indruk met zijn detailrijke en kamerbrede klank. Als we onze recensie over de D2 er op naslaan, lezen we daar dat de D2 een vleugje warmte presenteerde in de weergave. De T2 klinkt meer neutraal en lijkt een iets betere weergave van microdetails te presenteren. Als de teller van “Shell Of A Fighter” op circa 5:15 min. staat lijkt de muziek weg te sterven. Er klinkt alleen zachtjes een lage toon maar op de achtergrond gebeurt van alles. Bij 5:27 min zwelt de muziek weer aan, met een klap. De T2 verwerkt dynamieksprongen met het grootste gemak.

We kiezen het nummer “13” van het album Th1rt3en van Megadeth. Dit nummer hebben we ook drie jaar geleden met de D2 geluisterd. Audiogeheugen is niet erg betrouwbaar en drie jaar is in dit verband een lange periode. We weten het niet zeker maar het lijkt erop dat het aanslaan door Dave Mustaine van de snaren van zijn gitaar iets meer in detail naar voren komt. Als de gitaar later meer in de vervorming schiet, is de klank heerlijk vet maar tegelijkertijd transparant. Dat laatste, d.w.z. vet en transparant, was ook het geval met de D2, maar de duurdere T2 lijkt het iets beter te doen als het gaat om subtiele details.

We blijven even bij Megadeth en kiezen “Time, The Beginning” van het album Risk. De muziek begint met een akoestische gitaar. De stem van Mustaine staat niet helemaal op de voorgrond, zweeft een beetje en lijkt geen vaste positie te hebben. Er zit een zekere dromerigheid in de productie. De klankkast van de gitaar is te horen. De klank heeft een lichte warmte. Een elektrische gitaar speelt mee. Mustaine laat ons zweven en tokkelt rustig verder. “Time, The Beginning” gaat gapless over in “Time, The End” (ja, de T2 ondersteunt gapless playback; zo niet, was hij retour gezonden naar de importeur!). De eerste maten worden gespeeld door een vetklinkende elektrische gitaar ondersteund door een paar forse drumklappen. De laagweergave is heel erg goed. Het begin van “Time, The End” speelt zich in het midden af. Halverwege breekt de muziek open en neemt de hele breedte van de luisterruimte en daar voorbij in beslag. Wie zijn ogen sluit kan niet vaststellen hoe groot de luisterruimte is. Kleine details of een vette “wall of sound”, het maakt de T2 niet uit. Allebei zijn in goede handen van de T2.

Het album “MTV Unplugged In New York” van Nirvana is niet alleen muzikaal een pareltje, maar ook opnametechnisch. Nirvana speelt live in aanwezigheid van publiek zonder vervormende versterking. De gitaren klinken transparant en warm. Kurt Cobain zingt licht hees en met warmte in zijn stem. Het publiek op de achtergrond is hoorbaar in de zachte passages, en natuurlijk meer prominent tussen de nummers. Wie naar het album luistert kan zich bij een goede weergave, zoals die van de T2, in de zaal bij Nirvana wanen. De T2 sleurt ons mee de zaal in. De opname wekt de illusie dat de luisterruimte groter is dan in werkelijkheid. Het detailniveau is heel erg goed. We kunnen bijna de uiterste hoeken van de zaal zien. De T2 presenteert een hele fraaie illusie.

We kiezen “Schindler’s List, Main Theme” van Janine Jansen's album First. Jansen staat in het midden en bijna voor onze neus. Dit muziekstuk kent geen uithalen en fortissimo passages. Jansen lijkt de snaren van haar viool meer te aaien dan te bestrijken. Het orkest staat wat verder naar achteren. Intussen worden wel alle toongebieden aangesproken. De lage strijkers spelen zacht maar zijn bijna voelbaar. Hier speelt ongetwijfeld ook een stukje subjectieve beleving een rol. In “Havanaise”, het derde stuk op Jansen’s album First, staan wat meer dynamieksprongen en ook wat sneller strijkwerk. Het strijkwerk van Jansen en van het orkest klinkt realistisch. Jansen laat ons afdwalen en we drijven mee op de noten van haar viool en het begeleidende orkest.

We laten ons even wakker schudden door het eerste stuk van Tchaikovsky’s vioolconcert uitgevoerd door het Kirov Orkest onder leiding van Valery Gergiev en Vadim Repin als solist. Pianissimo wordt afgewisseld met fortissimo. De muziek begint rustig maar zwelt na circa 20 seconden na het begin naar een (tussen)climax. De T2 heeft geen moeite met het doorgeven van de volle en lage tonen van de cello’s en tegelijkertijd de hoge noten van de violen. Als de teller op 0:50 min staat krijgt Repin de ruimte, letterlijk. Hij staat in de ruimte en we kunnen de akoestiek van de zaal, d.w.z. een lichte galm, waarnemen. Bij Jansen is er enige afstand tussen haar en het orkest. Repin lijkt meer tussen de orkestleden te staan. Repin varieert de klank van zijn viool tussen scherp en warm en alles daartussenin en we genieten van het totale plaatje. Wat de T2 heel goed doet is het weergeven van diepte-informatie en dat doet de T2 iets beter dan de D2. Er is niet alleen links/rechts informatie in de weergave maar ook voor/achter informatie.

Tot slot kiezen we “Back” van het album The Man With Horn van Miles Davis. Het nummer begint met een paar zwaar aangezette noten van een vol klinkende elektrische gitaar. Ondanks dat dit een oude opname is, klinken de drums en bekkens heel erg goed en detailrijk. Alsof de bekkens slechts een paar meter van ons vandaan in de luisterruimte staan opgesteld. De gitaar houdt zich na circa 30 sec. weer in en Davis komt binnen met zijn trompet. De drummer tikt zachtjes mee op zijn hi-hat en de bassist legt een plukkend melodielijntje neer. Davis’s trompet klinkt bij aanvang licht ruisend en hees. De band lijkt in een grote ruimte te staan en er is ruimte tussen de instrumenten. Davis’ trompet haalt een paar keer uit met een licht scherpe hoge noot. De T2 geeft alle nuances van de trompet mee. De weergave klinkt realistisch en we dwalen gaandeweg weer af naar de muziek i.p.v. naar het schrijven van een recensie.

Lumïn Music Systems T2: internetradio, streamingdiensten en DSD

Als je gewend bent om naar cd’s of WAV-bestanden of goede analoge bronnen te luisteren, is internetradio eigenlijk altijd een flinke stap terug in geluidskwaliteit. Hetzelfde kan gelden voor streamingdiensten die muziek in mp3-kwaliteit aanbieden. Internetradio en mp3-kwaliteit streamingdiensten zijn leuk als achtergrondmuziek of om eventueel kennis te maken met nieuwe muziek. Ook de Lumïn T2 doet een stap terug bij het luisteren naar internetradio. Het geluid is wel stereo maar niet kamerbreed en er is een dimensie weggenomen, d.w.z. diepte-informatie is sterk verminderd of verdwenen. Dat ligt niet aan de T2, maar dat ligt aan de lage bitrate van het gemiddelde radiostation op internet.

We hebben de T2 ook gebruikt voor de weergave van Tidal HiFi. Dat klinkt een heel stuk beter dan internetradio. De geluidskwaliteit van Tidal HiFi komt heel dicht in de buurt van die van lokaal opgeslagen WAV-bestanden. De geluidskwaliteit steekt in elk geval met kop en schouders boven de kwaliteit van internetradio uit. Dat was een paar jaar geleden gemiddeld genomen nog wel eens anders. De geluidskwaliteit staat of valt overigens met de keuze van het muziekstuk. Als een opname niet deugt, kunnen mooie hoogwaardige apparaten dat niet herstellen, hooguit een beetje maskeren. Het al dan niet gebruiken van een streamingdienst en het wel of niet genoegen nemen met de aangeboden geluidskwaliteit is uiteraard een persoonlijke keuze.

DSD-bestanden kunnen potentieel beter klinken dan cd’s of WAV-bestanden, mits de nodige aandacht is besteed aan de opnamezijde. We bezitten wat lokaal opgeslagen DSD-bestanden, maar het is niet eenduidig vast te stellen of deze DSD-bestanden beter klinken dan het equivalent in WAV, als al een equivalent in WAV-beschikbaar is. Het verschil is klein of niet vast te stellen. Tidal HiFi biedt ook streams in zogenoemde Master-kwaliteit aan. Het verschil tussen streams in Master-kwaliteit en “gewone” 1.411 kbps-streams is niet of nauwelijks vast te stellen. Mogelijk zal dit ook liggen aan het feit dat het “Master”-etiket slechts een etiket is. Een origineel WAV-bestand kan omgezet zijn naar een hoger bestandsformaat (en een nieuw etiket krijgen), maar daarmee klinkt het nieuwe bestand niet per definitie beter dan het originele bestand. Het verschil tussen mp3 (o.i.d.) en WAV is doorgaans groot. Het verschil tussen WAV en DSD is doorgaans klein of non-existent.

Het zou toch leuk zijn als DSD zou doorbreken en in ruime mate in alle muziekgenres verkrijgbaar zou zijn, ook voor lokale opslag en niet uitsluitend in een abonnementsvorm, maar voorlopig is dat nog toekomstmuziek. De kerntaak van een streamer is een goede weergave van 16-bit/1.411 kbps muziek en dat doet de T2 uitstekend. Mocht een hogere resolutie in de toekomst de norm worden en niet meer de uitzondering, is de T2 alvast voorbereid.

Lumïn Music Systems T2: conclusie

De logeerpartij van de T2 was een positieve ervaring, net als drie jaar geleden de logeerpartij van de D2. De T2 speelt volkomen vrij van gestotter, ook als de bediening met de app een enkele keer hapert. De bediening is intuïtief en makkelijk. De klank is neutraal, realistisch en detailrijk. De T2 geeft diepte-informatie. De ene muzikant staat dichtbij en de andere staat wat verder van ons vandaan. De T2 schept een fraai driedimensionaal plaatje.

Wie een streamer zoekt met een goede DA-converter aan boord, moet de Lumïn T2 op zijn onderzoekslijstje zetten. Het gebruik van een andere DA-converter, direct of in de toekomst, behoort tot de mogelijkheden. Wie echter een DA-converter zoekt met een streamer aan boord, moet de T2 links laten liggen. De T2 heeft immers geen digitale ingangen. Ook zouden wij graag een tweede USB-aansluiting op de achterkant hebben aangetroffen. Neemt niet weg dat de T2 meespeelt aan de bovenkant van de markt en de luisteraar meesleurt met zijn gekozen muziek.

Lumïn T2 muziekstreamer
€ 4.499 | Lumïn | Look & Listen