Review The Gryphon Diablo 300: een klasse AB resolutiekampioen

De ruim 35 jaar oude Deense audiofabrikant The Gryphon Audio Designs heeft gedurende zijn bestaan verschillende keren indruk weten te maken met zijn in klasse A werkende versterkers. Nog niet zo lang geleden hadden wij de in klasse A werkende Essence Preamplifier en Essence Stereo eindversterker over de vloer en deze apparaten hebben een grote indruk achtergelaten. Thans is het de beurt aan een geïntegreerd model, de Diablo 300 die werkt in klasse AB. Hoe klinkt een klasse AB model van The Gryphon Audio Designs? 

The Gryphon Audio Designs: Deense bouwer van hoogwaardige audio

The Gryphon Audio Designs is in 1985 opgericht door Flemming E. Rasmussen. Het bedrijf bouwt versterkers, luidsprekers, cd-spelers, DA-converters, hifimeubels en kabels en speelt mee aan de bovenkant van de markt. Rasmussen heeft het bedrijf circa drie jaar geleden verlaten en besteedt zijn tijd nu naar eigen zeggen o.a. aan fotografie, motorfietsen, oude auto’s en schilderkunst. Hoewel Flemming E. Rasmussen niet langer deel uitmaakt van de dagelijkse operationele zaken, is hij nog steeds verantwoordelijk voor de conceptvorming en de uiterlijke vorm van geselecteerde projecten.

Begin dit jaar hebben wij een recensie gepubliceerd over de Essence Preamplifier en de Essence Stereo van het Deense merk. De Essence Stereo werkt net als alle ander eindversterkers van The Gryphon Audio Designs in klasse A. Wie meer wil weten over de verschillen en de voor- en nadelen van klasse A, klasse AB en klasse D versterkingstechniek verwijzen wij graag naar de recensie over de Essence versterkers van The Gryphon. Kort samengevat, feit is dat klasse A versterkingstechniek, mits goed uitgevoerd, vrijwel altijd een superieure klank produceert vergeleken met klasse AB en klasse D ontwerpen. Daartegenover staan ook nadelen, zoals een fors stroomverbruik, hoge warmteontwikkeling en mede om voornoemde redenen hoge eisen aan constructie, soldeerwerk en algehele bouwkwaliteit. En dat vertaalt zich dan weer in een hogere prijs voor klasse A versterkers. Een klasse A versterker die bijvoorbeeld maximaal 100 Watt kan leveren is gemiddeld genomen significant veel groter en zwaarder dan een 100 Watt klasse AB model. De kostprijs per Watt is gemiddeld genomen hoger vergeleken met een klasse AB of klasse D versterker.

The Gryphon bouwt niet alleen voorversterkers en eindversterkers maar ook geïntegreerde modellen. Op dit moment zijn er twee geïntegreerde versterkers in het portfolio. De kleinste is de Diablo 120, de grotere is de Diablo 300. Beide modellen werken in klasse AB. De getallen in de typeaanduiding staan voor het maximale continu vermogen per kanaal in acht Ohm.

Wie de recensie over The Gryphon Essence voor/eind-combi heeft gelezen, weet dat wij zeer te spreken waren over de bouwkwaliteit en de klank van deze versterkers. Klasse A versterkers klinken geweldig, maar tegelijkertijd zijn wij niet blind voor de nadelen van klasse A schakelingen. Dit bracht ons in samenspraak met de importeur tot het besluit om ook een klasse AB versterker van The Gryphon te onderzoeken. De keus is op de Diablo 300 gevallen. Hoe klinkt een klasse AB versterker van een fabrikant die prat gaat op klasse A versterkingstechniek? Is het zwaar inleveren of is er te leven met het verschil? En ook interessant, hoe klinkt de Diablo 300 vergeleken met andere klasse AB versterkers?

In onze testruimte staat dus de geïntegreerde Diablo 300, een fors uitgevallen tweekanaals versterker die ruim 38 kilogram weegt. We bekijken de functies en techniek van de Diablo 300. Daarna gaan we muziek luisteren.

The Gryphon Audio Designs Diablo 300: technisch ontwerp

Het overwegend zwarte uiterlijk van de Diablo 300 is ontworpen door Gryphon-oprichter Rasmussen. De binnenkant, d.w.z. ontwerp van de elektronische schakelingen, is van de hand van Tom Moller, zo lezen we op de website van The Gryphon. De Diablo 300 is niet alleen zwaar, maar hij is ook groot, d.w.z. 48 x 23,5 x 46 centimeter (B x H x D). Het opgegeven vermogen is 300 Watt per kanaal aan acht Ohm. Als de impedantie halveert, verdubbelt het vermogen. De Diablo 300 heeft een hele grote reserve want bij twee Ohm kan ieder kanaal 950 Watt leveren. De dual mono opbouw, de zware ringkerntransformator en 2 x 68.000 µF afvlakcapaciteit vormen de basis voor dit vermogen. De makers van de Diablo 300 beloven onvoorwaardelijke stabiliteit, ongeachte welke luidspreker wordt aangesloten.

De volumeregeling van de Diablo 300 kent 43 stappen en werkt met een relaisgestuurde gebalanceerd uitgevoerde weerstandsladder. Deze weerstandsladder is zodanig uitgevoerd dat er maximaal twee weerstanden in de signaalweg zitten, ongeacht welke stand van de volumeregeling. Als het volume wordt gewijzigd zijn zachte klikjes hoorbaar.

De Diablo 300 is met 300 Watt per kanaal aan acht Ohm niet alleen een gewone krachtpatser. Het zeer grote frequentiebereik dat loopt van 0,5 Hz tot 350 kHz, de opgegeven ruisvloer die onder de -88 dB ligt en de kanaalscheiding van meer dan 120 dB maken van de Diablo 300 een delicate krachtpatser. De uitgangsimpedantie is 0,019 Ohm (in het belangrijke bereik van 20 Hz tot 20 kHz). Dit geeft een dempingfactor van 421 bij acht Ohm. Dat is een hoge waarde en het zegt iets over de stabiliteit bij gebruik van een lastige luidspreker.

De Diablo 300 werkt zonder negatieve feedback en vermijdt daarmee volgens de fabrikant eventuele tijdversmering en een hogere intermodulatievervorming. De printplaten worden gemaakt door een bedrijf dat printplaten maakt voor gebruik in militaire en medische apparatuur. De printbanen hebben een dikte van 105 micrometer en dat is drie keer zo dik als gebruikelijk in (audio)apparatuur. Alle gebruikte componenten onder de kap zijn geselecteerd op de criteria hoge kwaliteit en levensduur.

De koellichamen aan weerszijden van de behuizing hebben een koeloppervlak dat twee keer zo groot is en zijn efficiënter dan bij eerdere ontwerpen. De koellichamen zijn min of meer geïntegreerd in het ontwerp van de behuizing. De Diablo 300 zet zich volgens de fabrikant hiermee af tegen de vele industriële ontwerpen die vooral technisch van aard zijn en om die reden niet altijd even fraai. Of de Diablo 300 fraai is, mag een ieder voor zichzelf uitmaken.

The Gryphon Audio Designs Diablo 300: aansluitingen en optionele modules

The Gryphon heeft de Diablo 300 uitgerust met vijf analoge lijningangen, waarvan de eerste twee gebalanceerd zijn uitgevoerd. Er is ook een cinch-uitgang voor een opnameapparaat (Tape Out) en voorts heeft elk kanaal een eigen subwooferuitgang. De gebruiker kan een enkel paar luidsprekers aansluiten. De luidsprekeraansluitingen zijn geschikt voor bananenstekkers, vorkjes (spades) en blank draad.

Een hoofdtelefoonuitgang is niet aanwezig. Toonregeling? Balansregeling? Nee, niet aanwezig want “overbodige” schakelingen zijn een potentieel risico als het gaat om het bereiken van de maximale geluidskwaliteit, aldus The Gryphon Audio Designs.

De Diablo 300 is dus een puur analoge lijnversterker. Maar voor wie dat wil is er de optie om een digitale module toe te voegen die vijf digitale ingangen toevoegt aan de Diablo 300. De Diablo 300 DAC Module is voorzien van een chip van ESS Sabre van het type ES9018. De DAC Module heeft een eigen voeding op basis van een condensator van maar liefst 12,5 Farad. De DAC Module kan overweg met PCM-signaal tot een 32-bits/384 kHz resolutie en DSD tot DSD512, afhankelijk van de gekozen ingang en het aangesloten bronapparaat. De module kan meteen bij aanschaf of eventueel later worden geplaatst. Onze Diablo 300 heeft geen DAC Module aan boord.

Ook is er de mogelijkheid om een phono-module toe te voegen ter aansluiting van een draaitafel met een mm- of mc-element. Deze module heet PS2-S MM/MC Phono Module en is de opvolger van de PS2. De phono-module is instelbaar, niet met knopjes, maar door jumpers te plaatsen of te verwijderen. Wie meer flexibiliteit wil, kan natuurlijk een externe phono-versterker aansluiten. Die verkoopt The Gryphon ook. Onze Diablo 300 heeft geen phono-module aan boord.

The Gryphon Diablo 300: bediening

Bediening van de Diablo 300 kan op twee manieren. Op het frontpaneel is in het midden een fluorescentiedisplay geplaatst. Aan weerszijden bevinden zich aanraakknoppen om o.a. volume te regelen en een bron te kiezen. De Diablo 300 heeft dus geen slijtagegevoelige knoppen aan boord. De gebruiker kan zelf namen toekennen aan de bronnen en het aanvangsvolume en maximale volume instellen. Dat is handig als niet alle huisgenoten vertrouwd kunnen worden. Eventueel kan per bron het volume wat hoger of lager gezet worden zodat aangesloten bronnen allemaal ongeveer even luid klinken.

Natuurlijk levert The Gryphon ook een IR-afstandbediening mee. En wat voor één. Met de IR-afstandbediening kan een bron worden gekozen, het volume worden geregeld, het geluid gedempt en de Diablo 300 kan in of uit standby-modus worden gehaald. De diepere menu-instellingen, zoals namen toekennen aan bronnen, gaat alleen via het frontpaneel. De IR-afstandbediening is een absolute aandachttrekker, veel meer dan de zwarte Diablo 300 zelf, die niet echt opvalt in een omgeving met gedempt licht.

De gebruiker kan de Diablo 300 ook onderdeel maken van een groter AV-systeem om bijvoorbeeld de frontluidsprekers aan te sturen.

Ten slotte is de Diablo 300 voorzien van een 12 Volt trigger ingang en uitgang zodat hij mee kan aan/uitschakelen met andere daarvoor geschikte apparaten.

Genoeg gepraat over techniek. We gaan de Diablo 300 aansluiten en muziek luisteren.

The Gryphon Diablo 300: testomgeving, luisteren en conclusie

The Gryphon Diablo 300: testomgeving

Feitelijk gebruiken we precies dezelfde luisterruimte en testomgeving als bij de test van de Essence Pre en Essence Stereo Power. Als bron functioneert wederom een Wadia 321 Dac die digitaal signaal krijg aangeleverd van een gemodificeerde Sonos Connect, die op zijn beurt 1.411 kbps WAV-bestanden krijgt gevoerd van bitperfect geripte cd’s.

Een setje luidsprekers van het type ESL63, elektrostaten van het Britse Quad, zet de stroom van de Diablo 300 om in geluid. Achter elke luidspreker is een groot akoestisch paneel aan de muur gehangen. De ESL63 is een dipool luidspreker en het geluid naar achteren wordt grotendeels gedempt door de akoestische panelen waardoor de muur veel minder geluid terugkaatst. Het resultaat is een verregaande vermindering van galm en versmering (met versmering duiden we het verschijnsel dat terugkaatsend geluid met een kleine vertraging wordt samengevoegd met voorwaarts gericht geluid). De ESL63 heeft een gemiddelde impedantie van acht Ohm.

We hebben de ESL63 ook afgewisseld met een dynamische set vloerstaanders van het type Premium 7 van de Zwitserse luidsprekerbouwer Piega. De Premium 7 heeft een impedantie van vier Ohm.

The Gryphon Diablo 300: vrijwel neutrale klank die doet denken aan klasse A

We luisteren voor een deel naar dezelfde muziek als we hebben gedaan toen de Essence-set in de luisterruimte stond. Wederom valt de goede volumeregeling op. De Diablo 300 klinkt kamerbreed en putdiep, ook op een laag volume, en resolutie en stereobeeld blijven behouden ongeacht de stand van de volumeregeling. De Diablo 300 heeft geen enkele moeite met de capacitieve belasting.

We kiezen net als met de Essence-set “The Moor”, het eerste nummer van het album “Still Life” van de Zweedse band Opeth. Een akoestische en een elektrische gitaar komen rustig spelend vanuit een inktzwarte achtergrond heel langzaam naar boven. De eerste seconden van dit nummer vormen voor veel audiocomponenten – zowel versterkers als luidsprekers – een uitdaging. In veel gevallen is er de eerste paar seconden niets te horen. De Diablo 300 laat meteen muziek horen, net als de Essence-set. De band schroeft langzaam het volume open en speelt na circa drieëneenhalve minuut op orkaankracht. De weergave van details, zoals de aanslagen van bekkens en tegelijkertijd de putdiepe laagweergave van de bassdrum roffels, is heel erg goed. We laten ons even meeslepen alvorens we gaan trachten te analyseren.

We plaatsen “Fire In The Hole” van Steely Dan’s album “Can’t Buy A Thrill” in de wachtrij. Donald Fagen speelt piano, en zingt. De piano heeft een zekere warmte en we kunnen alle details van de toetsaanslagen horen. De lage noten van de piano geven een prettige resonantie in de kast van de piano, zo is ons al vaker opgevallen. De Diablo is een resolutiekampioen en geeft alle toongebieden gelijkmatig weer. De drummer varieert de spanning van de hi-hat. De aanslagen lijken op elkaar maar geen aanslag is precies hetzelfde. Hier speelt een echte drummer en niet een drumcomputer. En dat laat de Diablo 300 goed horen.

We hebben naar het album “First” van Janine Jansen geluisterd met de Essence-set. We kiezen nu het vierde nummer getiteld “Introduction Et Rondo Capriccioso, Op 28”. Janine Jansen staat op de voorgrond. Het orkest staat iets verder naar achteren en we wanen ons weer in een concertzaal vanwege de lichte maar goed waarneembare galm. Het podium is kamerbreed. De pauken zijn minder zwaar dan de bassdrum van een rockband, maar de pauken gaan diep, heel diep met een lichte grom.

A Perfect Circle’s album “Eat The Elephant” is voor opnametechnici een voorbeeld van hoe het moet. We spelen “Get The Lead Out”, het laatste nummer. De muziek begint met een wiebelende enigszins vals spelende piano die gaandeweg steeds minder gaat wiebelen en zuiver gaat spelen. De dynamiek van alle nummers op “Eat The Elephant” is heel erg hoog. De lage tonen van de piano gaan heel erg diep en de piano klinkt meeslepend. De Diablo 300 verwerkt alle dynamieksprongen feilloos, ongeacht of capacitieve of dynamische luidsprekers zijn aangesloten.

The Gryphon Audio Designs Diablo 300: een hele goede geïntegreerde versterker

Als we na de nodige luistersessies de balans moeten opmaken, kunnen we niet anders concluderen dat de Diablo 300 een heel erg goed klinkende geïntegreerde versterker is. De klank is neutraal met een heel klein randje warmte. Dit hele kleine randje warmte maakt het kiezen van een passende luidspreker relatief makkelijk. Dynamische belasting of capacitieve belasting? Het maakt de allround Diablo 300 niets uit. Hij is onvoorwaardelijk stabiel met behoud van alle details in de muziekopname, ongeacht het type belasting of het gekozen volumeniveau.

De Diablo 300 weet de luisteraar op een ongedwongen manier te boeien. “Snelheid” is het woord dat in ons opkomt als het gaat om de weergave van slagwerk. De aanslagen op bekkens en drumvellen klinken realistisch. Het naruisen van een bekken veroorzaakt zo nu en dan kippenvel. Het naruisen is niet alleen een SSSS-klank of SHSHSH-klank. De toon van het aangeslagen bekken is ook waarneembaar en betrekt de luisteraar bij de weergave.

Vocalisten zijn plaatsbaar in de ruimte. “Realisme” is de term die bij ons opkomt. Soms staan vocalisten vlak naast elkaar en soms staan ze verspreid over het podium. Soms zijn vocalisten afzonderlijk waarneembaar en soms klinken meerstemmige zangpartijen als één organisch geheel, zoals bij koorzang. De Diablo 300 laat dat feilloos horen.

De laagweergave wordt ook gekenmerkt door snelheid. De aanslag van een bassdrum of pauk gaat diep zonder enige vorm van wolligheid of effectbejag. De luisteraar krijgt geen schopjes in de maag. “Controle” is het woord dat door ons hoofd gaat. De laagweergave klinkt buitengewoon gecontroleerd. Geen overdadigheid, geen effectbejag, geen wolligheid, maar een gedegen fundament onder de opname zonder aandacht voor zichzelf op te eisen, zowel bij een capacitieve als bij een dynamische belasting, zowel bij laag als bij hoog volume. Het totaalplaatje is indrukwekkend.

The Gryphon Audio Designs: klasse A of klasse AB?

In vergelijking met de klasse A Essence-set levert de Diablo 300 een heel klein beetje in. De Essence-set gaf een holografisch en driedimensionaal podium waarbij de wanden van de luisterruimte leken te verdwijnen. De Diablo 300 klinkt net iets minder holografisch, maar wekt nog steeds de illusie op dat de luisterruimte groter is dan in werkelijkheid. Ook als het gaat om de weergave van kleine details wordt een kleine fractie ingeleverd in vergelijking met de Essence-set. Dat valt overigens niet altijd op. De opname van de gekozen muziek moet heel goed zijn en voorzien van details om de verschillen aan het licht te kunnen brengen.

Alles is relatief. De Diablo 300 moet zijn meerdere erkennen in de Essence-set, maar dat maakt de Diablo 300 geen slechte versterker. Integendeel, de Diablo 300 is een hele goede versterker maar de Essence-set, die ruim twee keer zo duur is, klinkt net een stapje beter. De Diablo 300 speelt net zo putdiep als de Essence-set en laat bekkens en ander koperwerk evengoed sprankelen. De weergave van breedte-informatie door de Diablo 300, d.w.z. een kamerbreed podium, is gelijk aan die van de Essence-set. Het niveau vam weergave van hoogte- en diepte-informatie is bij de Essence-set nog een stapje hoger.

Deze conclusie is niet echt verrassend. De Essence-set is ruim twee keer zo duur en de Essence Stereo speelt in klasse A. Bovendien is in geval van de Essence-set sprake van een losse voor- en eindversterker, terwijl de Diablo 300 een geïntegreerd model is. Als het gaat om kracht en vermogen is de Diablo 300 geen vergelijking met de Essence Stereo Power. De Diablo 300 levert bijna zes keer zoveel vermogen en kan daarmee met gemak een zaal vol spelen. De Diablo 300 is bovendien veel vriendelijker voor milieu en portemonnee, zowel in aanschaf als in gebruik, want hij trekt veel minder stroom uit het stopcontact en wordt nauwelijks warm bij normale huiskamervolumes. Dat is met klasse A (eind)versterkers wel anders. De Diablo 300 levert vergeleken met de Essence-set en het prijskaartje in aanmerking nemende een formidabele prestatie.

The Gryphon Audio Designs Diablo 300: conclusie

De makers van de Diablo 300 hebben het overgrote deel van de klasse A prestaties van veel duurdere modellen weten te behouden in de klasse AB Diablo 300. De Diablo 300 kan heel veel vermogen leveren en levert vrijwel dezelfde klank vergeleken met veel duurdere klasse A versterkers, zonder de nadelen van klasse A topologie. Hoge tonen sprankelen, stemmen klinken realistisch en lage tonen gaan putdiep. De Diablo 300 heeft een buitengewoon goede controle over alle toongebieden en weet de luisteraar te boeien. De Diablo 300 is een hele goede geïntegreerde versterker die makkelijk is in gebruik. 

Adviesprijzen

Diablo 300, zonder opties:                                  15.350 euro
Diablo 300, incl. PS2-S MM/MC Phono Board:  17.500 euro
Diablo 300, incl. DAC Module Diablo 300:          21.100 euro
Diablo 300, incl Phono Board en DAC Module:  23.250 euro