Een uitnodiging om naar Amsterdam te komen en bij Hifi Solutions aan de Muiderstraat naar de nieuwste loot aan de Sonus faber boom te luisteren sla ik niet af. Immers de gastvrijheid en gezelligheid bij de aanwezige heren belooft een prima luistersessie, waarbij ik in alle rust zolang mag luisteren als ik zelf wil.

De winkel heeft twee echte luisterruimtes, akoestisch afgesloten zodat niemand elkaar hoeft te storen. De grote ruimte ken ik vrij goed, de kleine ruimte veel minder, maar gezien het formaat van de Sonus faber Concertino staan daar de luidsprekers vandaag voor mij klaar. Gewapend met een iPad, verse koffie, RoonARC om mijn eigen collectie aan muziek op afstand te kunnen raadplegen én goede zin ga ik aan de slag. Voor nu: eerst wat wetenswaardigheden over de luidsprekers, een eerste vluchtige indruk neerpennen en vertellen wat er speelt.

Wat er speelt is snel verteld: een Naim Uniti Star doet dienst als netwerkstreamer, als d/a-converter en als versterker. Naim heeft een eigen app om het apparaat te bedienen, dus geen Roon, wel zoveel mogelijk Qobuz als bron met een enkel uitstapje naar Tidal. Rick Oldersom en zijn mannen hebben de luidsprekers aangesloten en gepositioneerd. Naar later blijkt kennen ze mijn voorkeuren al; wat verder weg van de muur voor een groter stereobeeld en ingetogen basweergave. Gewone kabels liggen over de vloer, alleen een English Electric EE1 ethernetfilter is nog het benoemen waard. Kortom, er staat een realistische set opgesteld die niet de wereld hoeft te kosten.

In het voetlicht

Sterren van de dag zijn kleine en lieve Sonus faber luidsprekers met de naam Concertino G4. ‘G4’ staat in de prijslijst om aan te geven dat dit de vierde generatie Concertino’s ooit is. De toevoeging The Maestro Edition uit de Heritage Collection verdient nog wat toelichting. De Concertino G4 is als eerste batch leverbaar met een speciale vermelding in messing op de zijkant van elke Concertino, beperkt in oplage tot 300 paar wereldwijd. Pas in 2025 gaat de productie verder zonder specialties. Ze staan opgesteld op eigen Sf-stands, speciaal vervaardigd voor deze luidspreker om zowel geluidstechnisch als visueel perfect aan te sluiten. Een Iron Stand G2, met een beetje heftig prijskaartje van 750 euro per stuk. Mooi is de combinatie zeker en stiekem zou ik ze erbij kopen. De Concertino G4 kost zelf 4.750 per set. De kleur van het hout aan stand en luidspreker is altijd walnoot. Niet voor niets spreekt Sonus faber over The Heritage Collection, daar hoort walnoot in thuis. Overigens, wie in de prijzen wil of wilde vallen moest zich haasten; zelfs een belangrijke dealer als Hifi Solutions kon slechts op vier paar de hand leggen. En of ze er nu nog staan…?

Laat ik proberen te beschrijven wat er speciaal is aan deze vierde generatie Concertino’s. Het is een gelimiteerde oplage, ter ere van het feit dat de eerste Concertino dertig jaar geleden op de markt kwam. Minstens zo luxe uitgevoerd als de eerste is ook dit model een sieraad in huis. In overeenkomst met vroeger is de trapezium vorm, is het een tweewegsysteem met een basreflexpoort en is de luidspreker bestemd voor het op hoogwaardige wijze weergeven van muziek en spraak. Anders dan vroeger is het toepassen van kurk voor een deel van de behuizing en het vervangen van echt leer door een niet van echt te onderscheiden plantaardige soort imitatieleer. Vraag is of je van leer nog mag spreken, het is een materiaal dat in Italië wordt gemaakt uit textiel, sinaasappelschillen en de bast van stekelige peren. Naam van het materiaal is Ohoskin, 100 procent plantaardig en als ik het niet uit de documentatie had gelezen, dan had ik het nooit gemerkt.

Wie een Concertino G4 uit elkaar zou halen, komt tot de ontdekking dat de achterzijde, de bodem en de top gemaakt zijn uit één stuk kurk. Van buiten afgewerkt met Ohoskin, aan de binnenzijde voorzien van akoestische pyramide vormen ter voorkoming van staande golven en deels werkzaam als demping. Voor het eerst toegepast voor een midrange/woofer, in de Suprema en de Sonetto van Sonus faber wordt kurk alleen gebruikt voor het woofercompartiment in drieweg opstellingen. De Concertino zijwanden zijn van massief walnoothout. Messingkleurige schroeven houden de zijwanden en de romp met elkaar verbonden.

Beetje techniek

De drivers kennen we al een beetje van andere Sonus faber-modellen. Een 25mm dome tweeter met faseplug is ingezet, waarbij achter de tweeter een ruimte is gecreëerd om resonanties te ondervangen. D.A.D. Technology noemt de fabrikant het. De woofer is een 5,25-inch lange slag model met een conus gemaakt uit papierpulp. De basket van de woofer heeft een vorm die zowel stijf is als zo weinig mogelijk een rem kan vormen voor het bewegen van de conus. Een reflexpoort ondersteunt de woofer.

In tegenstelling tot de oer Concertino is de poort naar de achterzijde verhuisd om geen poortruis aan de voorzijde te krijgen. Hout is veel toegepast, de reflexpoort is van walnoot, net als een kleine trekstang naar de messing plaat voor de terminals. Van het filter is slechts een foto beschikbaar, twee spoelen, drie condensatoren en een weerstand. Het ziet eruit als een 2^e orde filter met een afval van 12dB per octaaf. Volgens opgave van Sonus faber faserein gehouden voor een beter driedimensionaal stereobeeld. Het overgangspunt zou liggen rond 1700Hz. Het rendement van de Concertino G4 zit op 85dB, bij een impedantie van 4 Ohm. Een versterker die stroom kan leveren en grip heeft zou ik zeker aanraden. Met een vermogen ergens tussen minimaal 30 Watt en zo’n 150 Watt per kanaal. De Concertino G4 meet 314x214x297mm en op zijn eigen stand wordt het geheel 1044mm hoog. Weegt een Concertino 6,6 kilo, de stand voegt 14,5 kilo toe.

Opgesteld in de kleinere luisterruimte van Hifi Solutions hebben de mannen de Concertino’s pakweg 1,5 meter van de achterwand gehouden. De stoel die klaar staat, staat ruim een meter van de wand achter mij. De speakers positioneren vrij van de zijwanden. De luisterruimte heeft een aangename, vrij droge akoestiek, zonder te vervallen in te veel demping waardoor praten vermoeiend zou kunnen worden en de dynamiek doodslaat.

De speakers staan ingedraaid en kijken mij recht aan, de zijkanten zie ik niet op deze manier. Ga nooit, echt nooit af op een eerste indruk. Want toen ik probeerde te wennen aan de ruimte vond ik de Concertino nogal duf klinken. Het zorgde voor een te rustige weergave, wel mooi compleet, maar niet de spannendste die je kunt bedenken. Een natuurlijke indruk van stemmen, duidelijk en transparant. Het stereobeeld mag best dieper. Breedte is uitstekend en vrijheid van weergeven ook. De Concertino’s verdwijnen zelf snel uit beeld. Tot zover een eerste indruk. Waarna het echte luisteren kon beginnen en de vermeende dufheid en het niet spannend zijn alras verdween aan de horizon van de foto opgehangen in de luisterruimte van Hifi Solutions.

Jazzmasters

Bobo Stenson Trio met ‘Song of Ruth’ is bij uitstek de muziek waarvan je verwacht dat het excellent klinkt op een kleine monitor als een Concertino. Ik krijg waar voor het geld. Een contrabas is mooi laag gepositioneerd en gaat dieper dan je zou verwachten. Lage tonen hebben genoeg kracht en komen zeker gerelateerd aan deze klasse en afmeting niets te kort. Piano is breed en groot.

Slagwerk staat in het stereobeeld naar achteren, waarbij je elke bekken en trom kunt aanwijzen qua positie. Slagwerk is ook lekker snel en verkrijgt voldoende power en/of impact. De hoogte-afbeelding wordt goed benut. Met wat extra volume uit de luidsprekers is het stereobeeld opvallend groot. Inderdaad, deze muziek is op het lijf geschreven van een Concertino. Als dat zo doorgaat, dan wordt het een leuke dag in Amsterdam.

Ik wil wel weten of het een toevalstreffer was of dat de Concertino voor jazz echt een leuk wondertje is. Daarom vervolgens het Tingvall Trio met ‘Spöksteg’. Deze snelle track die een gelijke instrumentbezetting kent als bij Bobo het geval was: bas, drums, piano. Anders is opgenomen en een veel wilder karakter heeft.

Welnu, muziek komt als een razende de speakers uit, passend bij wat de artiest in gedachten gehad moet hebben. Snelheid en punctualiteit. Met intense drums en sprankelende pianonoten. De bassen zijn veel minder nadrukkelijk bij dit trio dan bij Stenson het geval was. Wat wel prettig is, maar de Concertino G4 kon Bobo gemakkelijk aan. Wie naar het slagwerk luistert zal merken dat metaal als metaal klinkt, dat de drums de juiste klank hebben en dat de basdrum ondersteunend is.

De nu volgende track is ‘Beat’ waar de Naim Uniti mee aan komt dragen. Hierin een hoofdrol voor piano, daarnaast is de melodielijn van de bas prima te volgen. Al heet de track ‘Beat’, muziek heeft een veel rustiger karakter dan daarnet. Pianonoten blijven mooi lang hangen in de lucht. Slagwerk staat breed tussen de weergevers. Als de bas een solo heeft, dan hoor je duidelijk het natrillen van de geplukte snaren. Piano is dynamisch, nergens lijkt een rem te staan op de totale dynamiek. Muziek blijf een rustig karakter houden, maar veel spannender dan met wat inspeel tracks het geval leek. De bron, Tidal of Qobuz, lijkt een rol te spelen in weergave kwaliteit ten gunste van Qobuz.

Ladies second

‘Beautiful Love’ gezongen door Shirley Horn is een mooi opstapje van jazz naar zangeressen. Haar stem wordt groot afgebeeld, maar je hoort het gewoon terug als ze dichter naar de microfoon buigt of juist daarvan weggaat. Dat maakt dat de stem groter wordt en in lichte mate diffuus, of juist intenser en meer direct. Toots Thielemans op mondharmonica staat links van haar voor een waanzinnige aanvulling. Gitaar precies zoals je verwacht van een elektrisch instrument met een eigen Marshall (?) speaker. Dat warme en ronde wat je wilt bereiken. ‘Too late now’ van hetzelfde album is minstens zo lekker. Bijna durf ik te zeggen, heb je net een ander merk luidsprekers gekocht dan deze Sf Concertino, dan ben je nu ‘too late’. Dit kleine ding weet zeker een gevoelige snaar te raken. Onbekend voor mij is of de oerversie van de Concertino ook deze kwaliteiten bezat, de G4 is in ieder geval een geslaagde creatie uit het Italiaanse Vicenza.

Blijvend bij dames verlaat ik de jazz corner en zoek het wat meer in de popmuziek. Anna Maria Jopek met ‘Cichy zapada zmrok’ van het album ‘Upojenie’ komt voorbij. Met op gitaar Pat Metheny op een heel gemeen opgenomen album, dat neigt naar te veel helderheid en daarmee een prima test is of een luidspreker een beetje vriendelijk blijft. De Sf Concertino doet zijn best, wel gaat het volume een stukje terug om de oren niet te teisteren. De tweeter houdt het samen met de midrange/woofer onder controle, maar de passie die je haalt met een groter model Sonus faber laat de vriendelijke ukkepuk een beetje liggen. Een volgende track is beter in balans, dus zoek de lichte onvolkomenheden ook vooral in de opname zelf. Wat mooi is, in mijn opinie althans, is dat de muziek op afstand blijft, niet in je gezicht wordt geduwd. Het stereobeeld gaat eerder van net voor de speakers naar achteren dan dat het op de luisteraar afkomt. Een stereobeeld dat goed de posities aangeeft van instrumenten en zangers, breed blijft en telkens weer los weet te komen van de weergevers.

Iets heel anders, Elysium met ‘Auvergne chants’, zeer traditionele muziek gezongen door klassiek geschoolde stemmen. Je mag het plaatsen onder de noemer symfonische folkmuziek van een gothic band, de band bestaat uit dames voor stemmen en keyboard, aangevuld met heren voor alles wat een snaar heeft.

Dromerige muziek die op een Concertino zwevend naar buiten treedt. Mooi hoe de stemmen los van elkaar blijven en steeds de ander aanvullen. Ook bepaald geen sinecure om goed weer te geven, juist omdat de stemmen zo raken aan de grenzen van wat mogelijk is en omdat de zangeressen niet het niveau halen van grote namen als Bartoli of Devieilhe om eens wat te noemen. Je moet dit soort muziek ook niet te lang spelen om verveling te voorkomen. Enya met ‘The Celts’ kent meer variatie en heeft meer popinvloeden. Dat staat echt groot in de luisterruimte van Hifi Solutions in Amsterdam kan ik u meegeven. Muziek is haast panoramisch verdeeld tussen de wanden en treedt ver buiten de luidsprekers, die naarmate ze langer spelen steeds vrijer lijken te worden. Meer durf tonen en boven zichzelf uitstijgen. Als er nog enig commentaar veroorloofd is, dan is het de hoogte afbeelding die wat achter blijft. Alles speelt zich met Enya af in een vrij plat vlak.

Hoog, hoger

Wie mijn smaak voor muziek een beetje heeft gevolgd de afgelopen 25 jaar dat ik schrijf voor HIFI.NL, weet dat barok mij zeker aanspreekt. Daarmee doel ik ditmaal op Vivaldi gespeeld door Akademie für Alte Muzik Berlin, alleen verwacht u mogelijk niet als zanger daarbij Carlo Vistoli, een countertenor met een stem als een jonge jongen of een castraat. Een waanzinnige stem die mij onverwacht mateloos weet te boeien. Een Italiaan over klassiek ogende, echte Italiaanse luidsprekers, wat een combinatie en wat een rijke weergave van zowel Vistoli als het orkest.

Snel en met kracht, dynamisch, natuurgetrouw en transparant. Groot afgebeeld is het orkest, vastgenageld in het centrum staat Carlo. Opvallend dat hoogte nu juist wel wordt benut, stem staat boven het orkest, vooral goed hoorbaar in passages waar cello en bassen zacht spelen en Carlo vol weet uit te halen.

Op welk volume ik speel heeft weinig tot geen invloed op de beleving. Zacht mag en behoudt het volle karakter. Hard spelen kan zonder probleem, mits de opname goed is, anders zal de Concertino de oren doen klapperen. Wie meer basenergie wil kan de speakers dichter naar de muur schuiven. Een Concertino volgt wat hem wordt aangeboden. Ruig blijft ruig, zuiver blijft zuiver en slecht wordt niet beter. Dat herken ik ook in het wisselende stereobeeld dat qua afbeelding alles van doen heeft met wat in de studio is vastgelegd.

Graag sluit ik de luistersessie af met de Oekraïense pianiste Valentina Lisitsa die ‘Metamorphosis One’ gecomponeerd door Philip Glass speelt. In een vrij directe opname met genoeg ruimte om de noten lang te laten aanhouden, maar weinig meeneemt van de akoestiek van de opnameruimte. Daarmee wordt het spel intens en gaat richting een huiskamerconcert. Microfoons lijken een afstand te hebben gehouden waardoor pedalen en klavier niet de tonen uit het instrument verstoren. Dat is misschien niet zo audiofiel, graag horen sommigen de hamers, maar het geeft de kans om meer op de compositie te focussen. Ik dompel mij onder in een 7 minuut en 40 seconden durende metamorfose. Laat de muziek over mij heen komen en verbaas mij daarbij hoe het toch tegenwoordig mogelijk is om met een relatief kleine luidspreker een groot instrument als een piano vrij realistisch weer te geven.

Neem een grotere luidspreker van Sonus faber en je komt verder, alleen zit niet iedereen te wachten op een paar bakbeesten in huis. Zoek het in dat geval in verfijning, transparantie en detaillering voor eenzelfde intense en realistische beleving. Combineer de Concertino net als bij Hifi Solutions met een goede all-in-one als een Naim Uniti. De hoofdprijs in de Staatsloterij hoef je er op die manier niet voor te winnen om volop van allerlei soorten muziek te kunnen genieten, zoals ik deze dag kon doen. Liever nog meer controle en grip? Pak dan een hoogwaardige beul van een eindversterker, dat wordt door kleintjes altijd gewaardeerd.

In de file

Aan alles komt een eind, ook aan de werkdag en Hifi Solutions gaat sluiten. Maar niet voordat ik de heren bedank voor hun gastvrijheid en de gelegenheid om in alle rust door mij gekozen muziek te spelen.

Onderweg naar huis biedt een file vanaf Amsterdam over de A4 voldoende tijd om te mijmeren over hetgeen ik mee heb gekregen vandaag. Een kleine weergever, met de klasse die je verwacht van een merk als Sonus faber. Uiterlijk prachtig uitgevoerd in hout, leer en messing. Een klassieker die techniek van vandaag in zich heeft. Misschien niet revolutionair, eerder volkomen terecht gebaseerd op ervaring en onderzoek. In klank niet opvallend, hetgeen een positief bedoeld compliment is. Fijn om naar te luisteren, geschikt voor veel soorten muziek. Echt groot symfonisch werk en hardrock past minder op dit formaat, kleiner werk als zang, een barokorkest of jazz vindt zijn thuis met een Concertino G4. Gezet op de eigen stand, zoals bij Hifi Solutions het geval was, is de weergave optimaal en wordt het oog gestreeld. De Concertino G4 is een waardig lid van The Heritage Collection en schaart zich daarmee broederlijk bij een Maxima Amator en een Electa Amator III van Sonus faber.

Sonus faber Concertino G4 | 4.750 euro
Sonus faber Iron Stand G2 | 1.500 euro

Importeur: Fine Sounds Benelux
Luisterplek: Hifi Solutions, Muiderstraat 15, Amsterdam | www.hifisolutions.nl