CD versus LP; een stukje techniek en wat we ervan kunnen verwachten
In dit artikel wil ik ingaan op weer een discussie die regelmatig in audiofiele kringen gevoerd wordt en dat is de vraag wat nu ‘beter’ zou zijn; CD of LP.
Nog los van het feit dat er feitelijk niet echt een eensluidend antwoord op die vraag te geven is, alleen al omdat de techniek van beide vormen van weergave nog altijd in beweging is, is het ook vaak een kwestie van smaak.
Opnieuw wil ik me beperken tot een beschouwing over wat technische gegevens en welke invloed ze hebben. Ik wil enkele typische eigenschappen van beide systemen tegen het licht houden om de beperkingen die ze met zich meebrengen voor het betreffende systeem te illustreren.
CD, wat en hoe
Hoe het principe werkt mag ik in grote lijnen wel bekend veronderstellen dus ik zal daar met een paar woorden doorheen lopen. Op een reflecterende drager wordt een patroon van putjes aangebracht die met een laserstraaltje afgetast wordt. Het patroon van putjes vormt de digitale informatie die met behulp van een DA converter omgezet wordt in een analoog geluidssignaal. Die omzetting kan op een parallelle manier gebeuren met 16 of in toenemende mate 24 bits tegelijk, of serieel met 1 bit tegelijk.
De sample (zeg maar stapel) frequentie waarmee dat gebeurt is 44,1 KHz of bij 24 bits systemen, 96 KHz. Het oversamplen en de dimensionering van het hoogdoorlaatfilter zijn daarna in hoge mate bepalend voor de uiteindelijke geluidskwaliteit. De beperking schuilt in het fundamentele feit dat er altijd een zgn foutrate is. Anders gezegd, er vallen altijd wel een aantal bitjes om en waar dat gebeurt bezit de speler een mogelijkheid om zelf een benadering (interpolatie) uit te voeren om geen gaten in het geluid te laten vallen. Hoe nauwkeuriger de aftasting, hoe meer informatie er beschikbaar is om te converteren en hoe meer informatie er beschikbaar is, hoe nauwkeuriger de omzetting kan gebeuren. Behalve elektrische zijn ook mechanische faktoren van invloed op de geluidskwaliteit; hoe stabiel is het loopwerk, is het mooi verend op een stabiel en zwaar plateau gemonteerd, of zit het domweg met een paar parkertjes op de bodem van de kast geschroefd? Belangrijke elektrische faktoren van invloed zijn de stabiliteit van de klokgenerator, (die moet een perfecte 44,1 of 96 KHz klokfrequentie afleveren) Hoe precies zijn de filters gedimensioneerd en hoe is de kwaliteit van de analoge elektronica. Daarbovenop komt nog last but not least de kwaliteit van de voeding die niet alleen volledig gescheiden spanningen moet leveren voor het analoge- zowel als het digitale deel van de speler, maar ook een goede hoogfrequentstabiliteit moet hebben.
LP, wat en hoe
Bij het afspelen van een LP bestaat er een fysiek contact tussen de naald en de groef van de plaat wat slijtage met zich meebrengt. Daarnaast is er de fouthoek van de arm en zijn er de mechanische beperkingen van element en het vinyl zelf. Bij een LP zien we ook dat de afspeelsnelheid afneemt naarmate de arm dichter bij het midden van de plaat komt. De draaisnelheid blijft immers constant. Bij een CD wordt de draaisnelheid bij het vorderen van de tracks lager (Een CD wordt van binnen naar buiten afgespeeld) om de hoeksnelheid en daarmee de afspeelsnelheid constant te houden.
Groot voordeel van LP weergave is dat het signaal gedurende het hele proces van opname, mixage en mastering analoog kan blijven. Door de AD en later weer DA convertering wordt twee maal een proces van kwantisering en benadering op het signaal losgelaten waar het signaal niet beter van wordt.
De hele mechanische kwaliteit van een platenspeler is van groot belang voor de kwaliteit van afspelen. Allerlei exotische materialen worden soms toegepast om tot een optimaal resultaat te komen en het is niet overdreven te zeggen dat wanneer we over serieuze kwaliteit apparaten spreken, de rivaliteit tussen CD en LP nog nooit zo sterk geweest is.
Algemeen
De tijd dat CD weergave door audiofielen met een zekere arrogantie als koud, hard en onaangenaam werd afgedaan ligt, zeker nu met de komst van SACD, hoop ik achter ons. CD is van meet af aan een gebruikersvriendelijker medium geweest dan LP waardoor het snel een grote aantrekkelijkheid heeft gekregen bij de meeste consumenten.
Dat CD en LP klankmatig zo dicht bij elkaar zijn komen te liggen vind ik alleen maar toe te juichen en ik hoop ook van harte dat LP nooit van het hifi toneel zal verdwijnen. LP is wel is sterke mate in de audiofiele hoek komen te zitten. CD is wat de grote massa koopt en LP is een wat exclusiever medium geworden. Op zich is dat een goede ontwikkeling geweest omdat daardoor fabrikanten van platenspelers zich gedwongen zagen een kwaliteitsproduct af te leveren. De laatste jaren zie ik weer een wat oplevende belangstelling voor LP en er worden ook weer meer nieuwe producties afgeleverd op LP.
Om terug te keren naar het begin van dit artikel; ik denk niet dat er een eensluitend antwoord te geven is op de vraag wat ‘beter’ is, CD of LP. Er zijn fanatieke voor- en tegenstanders van elk medium te vinden en die kunnen middagen lang uitweiden over hun voorkeur. LP ‘heeft iets’ en CD is de rationele keus. Om het iets extremer te formuleren: LP is een beetje de goede wijn die geen krans behoeft en CD is een beetje het goedkope spektakel. De aanschaf van een nieuwe kwaliteitsplatenspeler is allang niets vreemds meer en het daarnaast hebben van een uitgebreide CD-collectie is ook heel gewoon. Dit samengaan van twee kwaliteitsmediums lijkt me verreweg de beste manier om er mee om te gaan; geniet van beide en de muziek voorop!
