Le sacre du printemps is bij uitstek een stuk dat toelichting kan gebruiken. Historisch om het in de context van de tijdgeest te plaatsen, en muzikaal om beter te snappen wat er nu eigenlijk gebeurt in het orkest om de ongekend heftige effecten te bereiken. Dirigent Michael Tilson Thomas voorziet in die behoeften in een boeiende aflevering van zijn reeks Keeping Score, Revolutions in Music.
Want dat de Sacre een revolutie was, daar is iedereen het over eens. Het stuk definieerde opnieuw wat muziek kan zijn, stelt Tilson Thomas in het begin. De leden van zijn San Francisco Symphony drukken in een enkel woord de essentie van het stuk uit: sexy, provocatief, wild, rock ‘n’ roll. Alvorens het stuk zelf te behandelen gaan we naar Sint Petersburg, waar Stravinsky zijn opleiding genoot van Nikalai Rimski-Korsakov. Centraal stonden de herwaardering van de Russische identiteit en het streven naar helderheid. Zo laat Stravinsky zich inspireren door de volksmuziek, die in haar meest ongepolijste vorm gedemonstreerd wordt.
Het culturele klimaat in Sint Petersburg was conservatief. Moderne geesten als impresario Diaghilev zochten hun heil in Parijs, waar de Russische cultuur erg in de belangstelling stond. Les Ballets Russes was een populair gezelschap, en met choreograaf Vaslav Nijinsky wilde hij een spectaculair ballet maken.
Vanuit de plaats van handeling, het Théatre des Champs-Élysées in Parijs, reconstrueert Michael Tilson Thomas de geruchtmakende première in 1913, waar het publiek totaal niet voorbereid was op hetgeen ze voorgeschoteld kreeg en de tent afbrak. Parallel wordt het stuk doorgenomen, met fragmenten van een ‘Family concert’, een soort college geïllustreerd door live gespeelde fragmenten en toelichtingen van verschillende orkestleden over fragmenten waarin hun instrument centraal staat. Daarbij behandelt Tilson Thomas de overgangen aan de piano, waarmee hij de structuur van het stuk en de manier waarop het overrompelende effect bewerkstelligd wordt uitlegt. Ook het choreografische aspect wordt niet vergeten, cumulerend in de rituele dans waarin een meisje geofferd wordt.
Het is even wennen aan de geforceerde glimlach die niet van het gezicht van de dirigent te branden is, maar hij is een boeiend verteller en biedt met zijn analyse belangrijke toegevoegde waarde bij het beleven van de muziek.
Na de documentaire volgt natuurlijk een concertuitvoering van het volledige stuk, voorafgegaan door de Vuurvogel suite. De documentaire op de dvd is in zijn geheel op YouTube te bekijken. Het filmpje hieronder is het eerste deel; vervolgdelen worden aan het einde van de eerste tien minuten vanzelf aangeboden.
Aanvullende informatie:
Keeping Score, revolutions in music: Stravinsky’s Rite of Spring
Documentaire: speelduur 55 minuten
Uitvoering Vuurvogel suite en Le sacre du printemps door San Francisco Symphony o.l.v. Michael Tilson Thomas: 51 minuten
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: DD 5.1, Engels gesproken, Duits, Frans, Spaans en Japans ondertiteld
