De DVD was er al een tijdje, maar nu is de in 2010 volledig gerestaureerde versie van de klassieke science fiction film Metropolis van Fritz Lang uit 1927 ook op een Nederlandse Blu-ray verkrijgbaar. Destijds een dure flop, bleek de film achteraf visionair, vaak geïmiteerd, geciteerd en gekopieerd.
Normaal is het aan te raden de extra’s bij een film pas achteraf te bekijken, nadat je de film gezien hebt. In dit geval is het juist aardig vooraf al iets te weten over de bijzondere geschiedenis van de film, die uit de doeken gedaan wordt in de documentaire Die Reise nach Metropolis. Nadat de film in haar oorspronkelijke vorm bij de release vernietigend werd ontvangen, werd er een sterk ingekorte versie gemaakt. Voor de Amerikaanse markt ging daar ook nog eens flink de schaar in en werden scènes in andere volgorde geplaatst om de film spannender te maken. Van het verhaal bleef zo weinig over.
Na verschillende restauratiepogingen werd pas in 2008 een sterk beschadigde maar nagenoeg volledige kopie van de film gevonden in Buenos Aires. Deze kopie maakte het niet alleen mogelijk de juiste volgorde van de scènes vast te stellen, maar ook om de oorspronkelijke versie te reconstrueren. De teruggevonden delen, samen een klein half uur, zijn duidelijk te herkennen aan de slechte kwaliteit (de rest van de film ziet er opmerkelijk gaaf uit), maar ze zijn onontbeerlijk voor het verhaal. Ook de orkestrale muziekscore van Gottfried Huppertz paste ineens weer. Hij werd voor deze release opnieuw ingespeeld en klinkt imposant.
Metropolis is de naam van een gigantische stad, die is ingedeeld in verschillende lagen. Bovenin leeft de elite die zich bezighoudt met sporten en feesten. Tussen de wolkenkrabbers rijden de metrotreinen over bruggen door de lucht, die verder rijk gevuld is met vliegtuigen. Vanuit een nieuwe Toren van Babel heerst Joh Fredersen over de stad. Onder de grond werken de arbeiders, die zich als enorme legers mechanisch voortbewegen, in een soort krachtcentrale. Deze Untermenschen worden volledig hersendood gemaakt. Ze komen bij elkaar in de oude catacomben, waar een vrouw genaamd Maria hen als een priesteres toespreekt en oproept tot verzet. ‘Het hart is de bemiddelaar tussen hoofd en handen’, zo luidt haar boodschap.
Freder, de zoon van de leider, is zeer begaan met het lot van de arbeiders. Hij daalt naar hen af en werkt mee. Als hij Maria ontmoet valt hij meteen voor haar en werpt zich op als de langverwachte uitverkorene. Joh Fredersen volgt het allemaal vanuit een hoekje en laat Maria opsluiten. De gestoorde wetenschapper Rotwang integreert haar gezicht in de robot die hij gebouwd heeft. Kan ze op diabolische wijze erotisch dansen en daarna tweespalt gaan zaaien onder haar aanhangers, de arbeidersklasse. Het leidt tot chaos, maar uiteindelijk weten de echte Maria en Freder de boel op miraculeuze wijze te redden.
De film zit vol verwijzingen naar de nazi-tijd die nog moest komen. Het verhaal is geschreven door Fritz Langs toenmalige vrouw Thea von Harbou. Zij werd later een fanatiek volgeling van Hitler, die de film ook fantastisch vond. Lang zelf vluchtte tijdig naar Amerika en had weinig meer op met de film, vooral met het verhaal.
Dat Metropolis nu weer nagenoeg compleet is mag een klein wonder heten. Het belang van dit uitbundige expressionistisch hoogtepunt uit de nadagen van de zwijgende film is nauwelijks te overschatten. Dat gaf Marc Cousins ook al aan in zijn filmgeschiedenis The Story of Film. Hoewel het tempo soms traag is en het spel typerend overdreven, is het ongelofelijk hoe krachtig de beeldtaal van Metropolis na een kleine eeuw nog altijd krachtig overkomt en aanspreekt.
Aanvullende informatie:
Duitsland, 1927
Speelduur: 150 minuten
Regie: Fritz Lang
Scenario: Thea von Harbou en Fritz Lang
Productie: Erich Pommer
Muziek: Gottfried Huppertz
Met: Brigitte Helm, Alfred Abel, Gustav Fröhlich
Extra: Die Reise nach Metropolis, Artem Demenok, 2010, 52 minuten, 16:9, kleur. https://www.youtube.com/watch?v=29x74vpG-2o
Beeld: 4:3, zwart-wit
Geluid: DD 5.1
Uitgave: A-film
