De uitloopgroef (ook wel ‘dead wax’) is een het stuk aan het eind van een plaat, meestal zonder enig geluid. Toch zit er meer achter dit ogenschijnlijk nutteloos stukje vinyl dan je denkt: er zijn meer dan genoeg redenen om van de uitloopgroef te houden.
Laten we het eerst eens hebben over waarom dat stukje blanco vinyl er zit. Vroeger, in de begintijden der vinyl, werd vrijwel alles analoog gedaan. Dat betekent in dit geval dat er een stuk minder precies gewerkt kon worden. Daarom werd er bij het persen van het vinyl rekening gehouden met een uitloop van de opname – een buffer, als het ware. Nadat de muziek is afgelopen moest er namelijk rekening gehouden worden met eventuele echo’s en achtergrondgeluiden, die met het blote oor wellicht nauwelijks hoorbaar waren. Die buffer heeft uiteindelijk de naam ‘uitloopgroef’ gekregen. Je zou het een bijeffect van muzikaal perfectionisme kunnen noemen.
Omdat het uiteindelijk een leeg stuk vinyl was, leende de uitloopgroef zich uitstekend voor bepaalde codes en boodschappen. Normaal gesproken staat op deze plek het matrixnummer van de plaat – fabriekscodes, nummers van de perserij, etc - ingeperst. Vaak, maar niet altijd, sloten deze nummers perfect aan bij catalogusnummers. Tegenwoordig is deze informatie vooral interessant als je wil weten welke persing je in huis hebt, of als je op zoek bent naar een bepaalde persing. Wat erg onhandig is, is dat elke platenmaatschappij een eigen systeem hanteert en er dus geen algemene regel is voor het ontcijferen van een matrixnummer. Een goede zoektocht op internet kan je daar overigens vaak bij helpen.
En hoewel matrixnummers interessant zijn voor de die-hard vinylverzamelaars staat er in de zogenaamde ‘dead wax’ vaak meer dan alleen een simpele code. Al snel verschenen er (verborgen) teksten en audioboodschappen op het vinyl. Creatievelingen bestaan tenslotte niet voor niks. Zo vind je berichten van de Britse cutting engineer George ‘Porky’ Peckham op veel platen waar hij aan heeft gewerkt. Op een aantal exemplaren van Joy Division’s Unknown Pleasures is door hem bijvoorbeeld ‘A PORKY PRIME CUT’ en ‘THIS IS THE WAY’ geschreven. Ook artiesten lieten de kans om een extra boodschap te vertellen niet schieten: op (Just Like) Starting Over (Geffen) van John Lennon is de tekst ‘ONE WORLD, ONE PEOPLE’ te lezen. En zo zijn er nog ontelbaar veel voorbeelden.
“Oke, verborgen geschreven teksten zijn leuk,” dachten veel artiesten. “Maar met zo’n uitloopgroef moet je toch méér kunnen?” En inderdaad! Zo liet een bepaald obscuur bandje uit Liverpool (je kent ze misschien wel) op hun album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (1967) een ultrasone toon in de uitloopgroef persen die je als mens niet kunt horen, maar honden wel laat janken. Op Pink Floyd’s Atom Heart Mother (1970) is een oneindig druppelende kraan te horen – erg irritant als je vergeet je plaat stop te zetten. Op de LP Reign in Blood (1986) van Slayer wordt je na de muziek getrakteerd op een eindeloze onweersbui. Hoe toepasselijk.
Zoals eerder gezegd zijn er nog ontelbaar veel platen waar een verborgen boodschap in is geschreven of geperst. Zoek de volgende keer dat je een plaat op de draaitafel legt dus even goed naar verborgen boodschappen.
