Vandaag werden we uitgenodigd om in de Vue-bioscoop in Hilversum naar een cd te komen luisteren. Of beter gezegd, naar een Blu-ray. Want Automatic for the People is jarig, en daar hoort een Dolby Atmos-mix op Blu-ray bij, zegt men.

Automatic for the People (AFTP) is het achtste album van R.E.M, dat in 1992 verscheen als opvolger van definitieve doorbraak Out of Time. Onder meer dankzij wereldhit Everybody Hurts kwam de plaat in veel landen bovenaan de lijstjes terecht. Om de 25ste verjaardag te vieren, is de klassieker opnieuw uitgebracht in verschillende combinaties, waaronder superdeluxe, deluxe, vinyl en download.

De box waar wij voor naar Hilversum reden is de 3cd- + Blu-ray-variant, en dan vooral vanwege dat laatste schijfje met de veelkanaals-remix. Eén van de meeste legendarische albums van de jaren 90 is namelijk de eerste grote release om z’n behandeling te krijgen. Een serieuze stap voorwaarts als we het label achter AFTP mogen geloven, want de Atmos-mix plaatst je middenin de studio. Benieuwd!

Dolby Atmos-remix

De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik niet zo goed wist wat ik van de Atmos-mix moest verwachten, maar naar het schijnt had frontman Michael Stipe daar zelf ook last van. Hij had kennis genomen van het idee, en wist dat remixen in Dolby Atmos 'een ding' was, maar meer dan dat kon het hem niet boeien. "Ik luister naar muziek op m'n iPhone en m'n computer en heb in mijn appartement in New York en Berlijn geen stereosysteem," vertelde hij aan What Hifi. "Ik ben niet echt een audioman, maar het [resultaat] is adembenemend. Mijn beste vriend was bij de weergave aanwezig en hij was er zo door geraakt dat hij na afloop even wegging."

Na vanmiddag kan ik me dat gevoel beter voorstellen dan ik had verwacht. Op de schaal tussen gimmick en kermisattractie enerzijds en innovatieve muziekbeleving anderzijds slaat de balans duidelijk door naar dat laatste.

ACHTERGROND – ECHTE SURROUND: DOLBY ATMOS VERSUS AURO 3D

De integrale uitvoering van het album op het Blu-rayschijfje wordt ingeleid door korte interviewtjes met Stipe, bassist/pianist Mike Mills en gitarist Peter Buck. Niet zozeer over het proces, maar vooral over het jubileum en het legendarische van AFTP zelf, in 'gewoon' stereo. De duiding over de nieuwe uitvoering komt vooral van Cliff Norrell, de beroemde mixer die het album ook 25 jaar terug onder handen nam. Met op de achtergrond wat 360 graden-modellen en de bekende ruimtelijke Dolby-plaatjes, met ieder hoekje van een kamer voorzien van een speaker, legt hij uit hoe de 'update' in elkaar stak. De beste omschrijving: "It's no longer a painting, it's a sculpture." Met andere woorden, het kunstwerk is er nu ook in 3D. 

Het laatste woord is voor voormalig Led Zeppelin-bassist John Paul Jones, die op AFTP-nummers Man on the Moon en Nightswimming de strijkersarrangementen verzorgde. Ook hij is duidelijk verrukt met de moderne versie van het album, want hij ontdekte diverse details die hij nog niet eerder had gehoord. 'It's like listening in a dark room...'. Op die woorden doven de lichten, is het de komende 50 minuten aardedonker en horen we de eerste klanken van openingsnummer Drive. Welkom bij de R.E.M.-show.

Inside Automatic for the People

Het is even slikken als één van je favoriete albums, met een release daadwerkelijk in je vormende jaren in plaats van decennia daarvoor, ineens 25 jaar oud blijkt te zijn. Maar die lichte schok valt in het niet bij een (her)beleving in volledig surround, met slechts een handjevol mensen in het pikkedonker van een grote bioscoopzaal, en dat op een druilerige vrijdagmiddag in Hilversum. 

Het is moeilijk uit te leggen hoe je zo'n uur beleeft. Já, dat die vriend van Michael Stipe overweldigd raakte is te begrijpen, maar het is ook niet alsof je hier huilend de zaal verlaat. Het is vooral een intense opleving van je waardering voor het unieke, het creatieve en het kwetsbare van AFTP. Nieuwe vondsten, oude details in een nieuw licht, de logica van de tracklist (weer zo'n argument waarom 'shuffle' een waardeloze uitvinding is), noem maar op. Ik geloof niet dat ik eerder zo in een cd gestapt ben.

Beleving

Een album van a tot z beluisteren is al steeds zeldzamer, zeker als het niét op vinyl is, maar volledig in het donker en met Dolby-geweld óveral? Poeh... De audio mag dan niet écht goed zijn zoals je van een serieus high-end systeem in stereo wellicht wel mag verwachten, de beleving is dat zeer zeker wel. Wie heeft er nog videoclips (of überhaupt video) nodig als je in je eigen fantasie kan verdwijnen om zelf beelden bij de 13 nummers (de originele tracklist + bonustrack Photograph) van ATFP te bedenken?

 Tegelijkertijd is het maar moeilijk voor te stellen dat je dit thuis ook zo kunt ervaren. Uiteraard zijn ook perfect afgestelde home cinema-systemen al geen match voor een goeie bioscoop, maar de grote zaal, de plaatsing overal in de ruimte en -opnieuw- het donkere van de luistersessie maken het behoorlijk uniek. Collega Menno is ergens halverwege het 'concert' een aantal rijen naar achteren verhuisd, maar dat valt me pas op wanneer na een klein uur de lampen weer aan gaan. 

Uiteindelijk is de ervaring behalve intens dan ook behoorlijk persoonlijk. En tegelijkertijd erg ontspannend, alsof je een uur in een warm bad hebt gelegen waarbij het aangename water is vervangen door R.E.M.'s beste plaat. Als ik na thuiskomst op het kantoortje boven het album op m’n nu bijna schattige Ruark Audio desktopsetje aanslinger, word ik direct een beetje verdrietig. Dit is duidelijk niet hoe het kán klinken.

In het bijzijn van Anton Corbijn, die voor R.E.M. veel fotografie verzorgde -waaronder de coverfoto van AFTP-, krijgen frontman Michael Stipe en bassist, pianist en tweede stem Mike Mills de eerste versie onder ogen.