Lopend door de Steenstraat in Arnhem moet ik onwillekeurig denken aan het spel Monopoly, waarbij je de Steenstraat kunt kopen om er huizen te zetten. Wat niet kan in het spel, maar wel in het echte leven is een winkel draaiend houden in diezelfde Steenstraat – en dat doet Bender sinds 1850. Al ging dat heel lang over klavieren en is audio pas een eeuw later in beeld gekomen. De huidige eigenaar van Bender Hifi is Harald Strik, de drijvende kracht achter de winkel sinds 2012. Samen met vaste kracht Damien en een zaterdaghulp heeft Harald Bender Hifi uitgebouwd tot een klinkende naam in de wijde omgeving van Arnhem.

De Steenstraat kenmerkt zich door diversiteit in het winkelaanbod waarmee het tot een levendige winkelstraat is geworden, dicht tegen het oude centrum van de stad aan. Dat je voor de winkel kunt parkeren of op vijf minuten lopen in een betaalbare parkeergarage kunt staan, helpt Bender Hifi. Niemand loopt graag een half uur met een versterker van 25 kilo door een historisch centrum te sjouwen. De naamsbekendheid van de zaak is verder toegenomen met de Bender Hifi webshop, goed bezocht in coronatijd. Maar een webshop is niet te vergelijken met de riante luisterruimte van Bender, de gastvrijheid, het ruime aanbod aan apparatuur en accessoires, allemaal gericht op het verschaffen van muziekplezier.

Bender Hifi biedt veel Engelse audiomerken aan en het is verre van toevallig dat Harald een liefhebber is van Engeland. Vakantie, auto’s, audio, alles uit Engeland heeft zijn belangstelling. Lopend door de winkel kom ik merken tegen als Quad, Naim, Rega, Spendor, Neat, Sugden, KEF, Kudos en Cambridge Audio. Prachtige merken uit andere landen als Focal en Driade zou je haast vergeten. Al is Bender begonnen als pianohandel waarbij klassieke muziek uiteraard de hoofdmoot vormde, Harald houdt zelf meer van jazz, singer/songwriter en pop. Van klassieke muziek geniet hij thuis, want daar geeft zijn vrouw de voorkeur aan.

Jolly Old England

Harald is niet te beroerd de nek uit te steken en is één van de eersten of zelfs de eerste die Kudos luidsprekers heeft opgenomen in het leveringspakket. Kudos is een merk vertegenwoordigd door Latham Audio en dus is het niet verwonderlijk dat de combinatie waar ik straks naar mag gaan luisteren bestaat uit een set Kudos luidsprekers aangestuurd door Naim Audio streaming en versterking.

Kudos is een klein merk dat dingen net even anders doet dan de doorsnede luidsprekerfabrikant. Zaken die niet direct opvallen aan de buitenzijde, maar wel toelichting verdienen om de prijs te rechtvaardigen. Ontwerper Derek Gilligan heeft een carrière achter zich als sound engineer en weet als geen ander dat het meten van luidsprekers zin heeft als analyse voor gedrag, maar geenszins overeen hoeft te komen met het gehoormatige resultaat. Gilligan ontwerpt daarom zijn luidsprekers op het gehoor en pas daarna wordt er gemeten. Zo is in 2018 de Kudos Titan 505 monitor luidspreker gerealiseerd, meer betaalbaar en veel compacter dan de vloerstaande modellen van Kudos. In de Titan 505 zijn alle technieken doorgevoerd van de grote modellen. Zo gebruikt Kudos uitsluitend drivers van SEAS waaronder een speciaal voor Kudos gefabriceerde K3 tweeter, gebaseerd op de beroemde 29mm Crescendo K2 soft dome van SEAS. Verbeteringen ten opzichte van het origineel zijn te vinden in de magneet, de resonantiekamer achter de dome, de koperen ringen tegen Eddy Current en de nieuwe frontplaat voor een optimale afstraling.

Net als de grotere Titan 606 en 707 is de 505 een tweeweg systeem. De bas/midden units hebben een dubbel gecoate papieren conus, papier is deze vorm is stijf en vormvast met behoudt van de interne demping van papier. De twee woofers zijn rug aan rug opgesteld in een isobarik configuratie. Dat wil zeggen dat één unit is opgesloten in een eigen kamer waarbij de unit zoals altijd te zien is in de baffle. De tweede unit heeft een eigen onzichtbaar compartiment en koppelt bij de Titan 505 via een basreflexpoort aan de achterzijde naar buiten. Een isobarik opstelling is in staat krachtiger lage tonen weer te geven met een drastisch verminderde vervorming.

Het rug aan rug plaatsen zorgt dat kleine afwijkingen in het naar voor en achter bewegen van de conus aan de voorzijde worden opgeheven door de tegengestelde beweging van de tweede conus in de Titan 505. De SEAS units kunnen met een grote overlap in het frequentiegebied werken en daarom is een steil verlopend scheidingsfilter met vaak een grillig fasegedrag niet nodig. Nog even dit over de scheidingsfilters, elke Kudos heeft aan de achterzijde jumpers waarmee het interne filter kan worden vervangen door een actief filter. Onder meer Devialet, Linn en Naim bieden oplossingen in de vorm van actief filteren en bi-amp aansturen van de luidspreker. Resonanties die ontstaan in elke luidsprekerbehuizing kun je op twee manieren onderdrukken: demping aanbrengen of afvoeren via de wanden. De eerste methode kost rendement, verhoogt de resonantie tot in het middengebied en slokt microdetails op. Flexibele wanden zoals bedacht in de BBC onderzoekslaboratoria zorgen daarentegen juist voor verlaging van de frequentie van resonanties tot in de bastonen waar ze eigenlijk geen kwaad kunnen. Kudos heeft geleerd van de BBC met hun dunne wand luidsprekers; de binnenwanden van de Kudos serie zijn min of meer flexibel. Flexibele wanden hebben ook een nadeel, de controle is lastig, dus lost Kudos dat op met het via elastomeren gecontroleerd koppelen van de flexibele binnenwand aan stijve buitenwanden voor the best of two worlds. De Titan 505 staat op een dedicated stand met zeven pilaren. Zes van de pilaren kunnen deels of geheel worden gevuld met dempend materiaal om een resonantie af te stemmen op de luisterruimte en de klankkleur naar eigen smaak enigszins te kunnen veranderen.

Relevante technische gegevens van de Kudos Titan 505 zijn een nominale impedantie van 6 Ohm, een rendement van 87dB, aanbevolen versterker vermogen van 25 tot 250Watt, afmetingen van 540 x 256 x 320mm zonder stand en een gewicht van 18 kilo per speaker. De prijs van de Titan 505 is € 9.995,- per paar, dat is inclusief de bijbehorende Custom Design stands waarop de Kudos Titan 505 wordt vastgeschroefd.

What’s in a Naim

Om met de Kudos Titan 505 te kunnen werken heeft Harald in de luisterruimte van Bender Hifi een opstelling gemaakt met een Naim NAIT XS 3 versterker en een Naim ND5 XS 2 streamer/DAC. Dat zou alternatief een Naim Uniti Nova kunnen zijn, de prachtige all-in-one oplossing, ware het niet dat deze twee optisch veel minder aantrekkelijke componenten hoorbaar net beter presteren dan de Nova. De NAIT XS 3 heeft zes jaar op zich laten wachten en is de opvolger van de NAIT XS 2. Intern zijn circuits aangepast aan nieuwe inzichten en beschikbaar gekomen componenten, is de voeding aangepakt en is een phono versterker toegevoegd.

De in klasse A ingestelde voorversterker in de NAIT XS 3 heeft een hoogwaardige hoofdtelefoonuitgang gekregen. Met keramische isolatoren is een capacitieve koppeling tussen het chassis en de uitgangstransistoren geminimaliseerd. Ingangen zijn individueel ontkoppeld voor een minimale ruis en interferentie. De tweede versterker trap heeft een hogere stijgtijd gekregen en is stabieler dan zijn voorganger. De phono voorversterker kent tenslotte drie stapen: de high-gain versterking, de passieve RIAA correctie en de stuurtrap.

Het resultaat met deze drie-eenheid is een excellente ruiswaarde, RIAA correctie tot buiten de hoorbare audioband en een grote dynamische headroom. Het uitgangsvermogen van de NAIT XS 3 is 2 x 70 Watt aan 8 Ohm oplopend tot 2 x 100 Watt aan 4 Ohm. De MM phono ingang heeft een gevoeligheid van 5mV aan 47kOhm, voor de lijningangen is dat 130mV. Naim zou Naim niet zijn als de ingangen en uitgangen geen DIN zouden zijn, gelukkig gecombineerd met RCA. De kleine krachtpatser meet 70 x 432 x 314 mm en weegt zomaar 8,5 kilo. Een Naim NAIT XS 3 wordt uw eigendom in ruil voor € 2.799,-.

Perfect aansluitend op de NAIT XS 3 is de fijne ND5 XS 2 digitale netwerkspeler, het instapmodel van de classic serie netwerkspelers. Ten opzichte van de ND5 XS is door Naim bezuinigd op niet essentiële zaken als een display, tegelijk is de performance omhoog gegaan en de prijs omlaag. De ND5 XS 2 gebruikt hetzelfde streamingboard als de andere Naim netwerkspelers en integreert naadloos in een Naim multi-room systeem. De ND5 XS 2 werkt met een App en is bruikbaar met ROON software, UPnP, AirPlay, Chromecast en Bluetooth Apt x HD. Muziekdiensten als Spotify connect, TIDAL, Qobuz en internetradio zijn beschikbaar. USB en digitale ingangen en DIN en RCA uitgangen maken van de Naim ND5 XS 2 een speler die in elk Naim of ander systeem inzetbaar is. De streaming sectie van de ND5 XS 2 maakt gebruikt van de low-noise, high speed low-voltage differential signalling (LVDS) om het digitale signaal door de speller te voeren. Vanwege de hoge snelheid kunnen digitale formaten tot 32 bits/384 kHz of DSD128 gebruikt worden. De data wordt oversampled in een SHARC DSP tot 40-bit accuratesse voor het signaal aan een PCM1791A Burr-Brown digitaal naar analoog converter wordt aangeboden. Het ontwerpen en vervaardigen van het nieuwe digitale platform was één van de grootste projecten binnen Naim, omdat engineers uit alle disciplines moesten samenwerken. Het platform is toekomst vast voor Wi-Fi en bedrade netwerken. Deze veelzijdige streamer/DAC wordt aangeboden voor € 2.925,-.

Combineren

Naast de drie hierboven genoemde componenten mogen nog genoemd worden de gebruikte Chord Company Shawline kabels: luidsprekerkabels, een Din-Din interlink en twee netsnoeren. De steamer is met een Chord C-Stream ethernetkabeltje aangesloten op een Silent Angel Bonn N8 ethernetswitch. Uitbreidingen die mogelijk zijn voor deze Naim en Kudos set bestaan uit een extra voeding van Naim voor de NAIT XS 3, een Hi-Cap of een optisch beter passende Flatcap. Een Naim SNAXO actief scheidingsfilter en een Naim NAP 200 als extra eindversterker voor het bi-amp actief aansturen van de Kudos Titan 505.

Chord kabels uit een hogere prijsklasse zouden eveneens prima passen. De keuze van Bender Hifi voor een opstelling als omschreven is juist gedaan om de kwaliteit die verscholen zit in de basis van de componenten naar voren te brengen. Bovendien is de totaalprijs in de gaten gehouden. Upgraden kan, is niet noodzakelijk, brengt wel de set naar een nog hoger niveau en idem prijskaartje. Oh ja, een goed lichtnetfilter waar de Naim NAIT XS 3 mee kan leven behoort ook tot de opties. Ook daar kan Bender Hifi u voor van dienst zijn.

Het is een heel verhaal geworden met alle in- en out’s, maar speelt het ook nog een beetje aan de Steenstraat? Ik begin de paar uur luisteren graag met Melanie de Basio en haar duistere cd “No deal”. Ik zeg wel cd, uiteraard is het een verzameling van files opgeslagen op een Naim Uniti Core.

Haar muziek laat zich gemakkelijk losmaken van de luidsprekers over dit systeem, waarbij het stereobeeld vooralsnog gevangen blijft binnen de fysieke opstelling van de luidsprekers. Diepte informatie is aanwezig, wat meer hoogte in het beeld zou welkom zijn. Zaken om straks te onderzoeken met andere muziek. Wat zeer positief overkomt is de enorme rust in de set en de uitgestraalde kracht. De kleine Naim NAIT XS 3 weet zich weer eens te bewijzen als een (h)eerlijke versterker, een wolfje in schaapskleren waar het Britse merk trots op mag zijn. Juist de basic opbouw waarin de voeding zo belangrijk is, plus het ontbreken van overbodige of niet noodzakelijke gimmicks zorgt dat de NAIT XS 3 zijn werk feilloos kan uitvoeren. De stem van Melanie is volkomen herkenbaar op dit systeem dat probeert om zo weinig mogelijk van zichzelf toe te voegen zodat de muziek zo eerlijk mogelijk gebracht wordt. Muziek vloeit met groot gemak de ruimte in, nergens scherp, nergens met een te zwaar laag, het is een heerlijke dosering over het frequentiespectrum.

Eerlijk duurt het langst

Van de Chieftains pak ik “Tears of stone” waarop onder meer “The Magdalene laundries” staat, een track die ik erg goed ken. Hier gaat de stem wel naar de juiste hoogte en wordt het stereobeeld ineens breder. Als extra stemmen invallen blijven die heel goed gescheiden van uitvoerend zangeres Joni Mitchell. Ze laten zich achter Joni neerzetten en sluiten in harmonie aan. Over details is geen klagen al is deze opstelling daar niet naar op jacht. De Kudos luidspreker presenteert zich als een heel groot systeem waarin muziek weergeven boven detail zoeken is gesteld. Een goede zaak want het gaat om de muziek. Als ik de tracks door laat spelen en meer artiesten langs komen met verschillende stijlen blijft de indruk overeind dat hier vooral een eerlijk en natuurgetrouw systeem staat. Met de kenmerkende Naim eigenschappen van ritme en snelheid. Kudos werkt daar aan mee en verandert het Naim karakter niet.

Van drukte naar rust met Sting en “An Englishman in New York”, niet de live versie maar de originele uitvoering. Heel breed neergezet met een overvloed aan klanken van de diverse instrumenten. Ik begin vanzelf mee te bewegen op de stoel in de luisterruimte van Bender Hifi. Natuurlijk is dit geen instap set, het is evenmin een systeem waarvan de bank gaat omvallen, het is voor een grote groep inkomens een haalbare zaak en het plezier dat het systeem brengt is ruim de kosten waard. Het gemak, de finesse en het luisterplezier blijven de gehele track aanwezig en zetten zich door in andere nummers. “Fragile” mag daarom niet ontbreken en toont aan dat Naim met Kudos ook de fragiele kant van muziekweergeven niet vergeet. De stem van Sting heeft her en der een natuurlijke slis en een toegevoegde echo, instrumenten staan verspreid in de ruimte, samenspelend in een eenheid, maar met gemak individueel te volgen. Het is muziekplezier dat van de set afspat. Gemak, vrijheid, gedrevenheid en rust op de achtergrond. Er is ook impact, slagwerk komt met kracht en snelheid door de ruimte, Naim noch Kudos vlakt dynamiek af of stelt zaken te rooskleurig voor. Wat opgenomen is wordt gereproduceerd in alle eerlijkheid.

De echtgenote

Van een totaal andere orde is de klassieke muziek gespeeld door Rachel Podger. Van haar cd “The music I love” speel ik meerdere werken en kom tot de ontdekking dat een mooi opgenomen klassiek stuk al helemaal een feest is op de Kudos. Gezien de leeftijd van de ontwerper zal het mij niet verbazen als het een klassiek liefhebber is en dat via zijn luidsprekers wil laten horen. Hoe breed en hoe los wilt u de weergave hebben? Nooit een scherpe noot, ook geen viool die te romantisch is of zijn klank verliest, de weergave is helder, transparant en vooral in evenwicht. Omdat het verschillende werken zijn van verschillende componisten is het heel gemakkelijk om veel van de cd te draaien, nou ja te streamen. Want de ND5 XS 2 heeft geen lade maar haalt de muziek derhalve of van een eigen opslag of van muziekdiensten. Een track met veel klavecimbel mag niet ontbreken en het heerlijke getingel streelt de oren. Een bas komt soms heel sterk naar voren, dat zit in de opname waar dynamiek bepaalt niet ontbreekt. Positief aan het systeem is ook dat het zich niet beter voor wil doen dan het is, de luidsprekers kennen geen valse toevoeging van lage tonen om vooral groter te lijken.

De laagweergave is krachtig en aanwezig tot een bepaalde diepte en dan stopt het of valt het laag gewoon af. Dat is te prefereren boven een baspoort waar wel veel lucht mee beweegt maar niet langer realistisch is in relatie tot de grootte van de luidspreker. Beter goed zoals Kudos doet dan valse hoop wekken waar later spijt van gekregen gaat worden. De Isobarik opstelling van de woofer maakt een krachtig en onvervormd laag mogelijk. Liefhebber van klassieke muziek, echtgenote van Harald en veroordeeld tot het thuis in laten spelen van luidsprekers zou opgemerkt hebben over de Kudos Titan 505: “Dit is een prettige luidspreker waar lang naar luisteren is en daarbij hoor ik steeds nieuwe dingen in reeds bekende muziek”. Waarvan akte.

Ik realiseer mij na een korte pauze dat ik best op een hoog volume heb gespeeld, wat als dat niveau drastisch omlaag gaat, heeft de set dan nog de emotie overdracht in de hand? Ja gelukkig wel, want al speelt Podger nu echt veel zachter details blijven naar mij toekomen, de bas zet nog steeds fors aan, het klavecimbel heeft niets van de metalige toon verloren en hangt in de ruimte. Muziek kruipt niet terug de luidspreker in en ruimtelijke informatie blijft. Muziek staat ook niet verder van mij af, het stereobeeld zit op zijn plaats voor de speakers en daarachter, nooit teveel in het gezicht van de luisteraar terwijl de luisterafstand 3 meter is en de speakers 2 meter uit elkaar staan. Een heel fijne driehoeksverhouding waarin geen component achtergesteld wordt.

Tijd voor pianowerk van Chopin in plaats van viool. Danill Trifonov betreedt het podium voor een “Rondo met twee vleugels”. Niet alleen is de muziek en de uitvoering heel fraai, Naim met Kudos weet absoluut te boeien in de luisterruimte van Bender Hifi. Hoge noten hebben een natuurlijke helderheid, de lage noten sterven langzaam uit en laten de snaar versmelten met de romp van het instrument. De weergave heeft iets typisch Engels waar ik niet echt de vinger op kan leggen, wel doet denken aan de glorieuze tijden van de Engelse audio. Tijden waarin merken als Quad, Rogers, KEF en al die anderen vaak superieur waren aan ontwikkelingen uit Japan, Duitsland en de USA. Een weergave subtiel onderkoeld met een stiff upper lip. Nooit teveel laag of schreeuwend midden/hoog om de aandacht te trekken. Altijd heel neutraal en zuiver om recht te doen aan de klankkleur van het instrument en niet die van de elektronica of de luidsprekers zelf. Dat een Naim apparaat wel degelijk een eigen karakter heeft laat onverlet dat het karakter in dienst staat van de muziek. Hetzelfde gaat op voor de luidspreker en importeur Latham heeft duidelijk gezocht naar een complementair product en niet zomaar een willekeurige weergever uit de markt getrokken. Dat deze karakters naadloos lijken te passen in de filosofie van Bender Hifi en de liefde van Harald voor Engeland is een extra bonuspunt waard.

Schouderklopje

De dag afsluiten kan met Claire Martin en haar cd “Take my heart”. Naim heeft altijd de reputatie gehad dat het gemaakt is met jazz in het achterhoofd en liet dat vooral horen op kleine en snelle monitoren. Felle slagen op bekkens, een schallende trompet, ritmische bas en piano vormden dan de hoofdmoot, vaak met een lekkere stem daarbij. De daarvoor benodigde eigenschappen bezit elke Naim nog steeds, het vinden van de juiste monitor is wellicht wat lastiger dan vroeger. Bandtweeters kunnen net wat teveel gaan worden, een reflexpoort kan het laag verstoren, te weinig middengebied om vooral laag en hoog te presenteren doet afbreuk. Hoe fijn is het dan om een weergever te vinden die neutraal blijft, toch snelheid heeft, evenwichtig presteert, een stem tot leven laat komen, gemaakt om al die kleine jazz geluidjes de ruimte in te sturen. Kudos betekent zoveel als ‘schouderklopje’ en dat deel ik vandaag met liefde uit. Aan Naim Audio, aan Chord Company en aan Kudos. Een nieuw merk luidsprekers in Nederland en België dat de aandacht waard is. Met die gedachten trek ik de winkeldeur van Bender Hifi achter mij dicht en loop de Steenstraat in Arnhem uit op weg naar de auto. Harald Strik en Damien achterlatend in hun audioparadijs, omringd door zoveel moois. Ik weet zeker dat ik hier terug ga komen.

De set van Bender Hifi 

Kudos Titan 505 incl. stands       € 9.995,- per paar
Naim NAIT XS 3                         € 2.799,-
Naim ND5 XS 2                          € 2.925,-

Bender Hifi
Steenstraat 54
6828 CM Arnhem
Telefoon 026 4453541
www.benderhifi.be

Klik hier voor ons volledige overzicht van dealerbezoeken en audiocombinaties