Vorig jaar verleidde het jonge HiFi Rose vele muziekliefhebbers met streamers uitgerust met prachtige, grote touchscreens. Maar de RA180-versterker die we hier bekijken gooit het wel over een heel andere boeg. Staar je niet blind op z’n steampunk-uiterlijk, want deze geïntegreerde versterker heeft daarnaast een aantal unieke sonische talenten.
HiFi Rose RA180
We zitten pas in de eerste helft van het kalenderjaar, we weten nu al vrij zeker aan wie we onze stem gaan geven bij de verkiezing ‘opmerkelijkste hifi-apparaat van 2022’. We hebben het uiteraard over de RA180 van HiFi Rose, een versterker die bij zijn presentatie online eerder dit jaar al veel reacties losmaakte. Wellicht ligt dat aan zijn uiterlijk. Na de futuristisch ogende RS150 en RS250E van vorig jaar is dit toestel met z’n vele knoppen en verlichtte meters toch iets helemaal anders voor HiFi Rose. Ook op functioneel vak, want dit is een versterker zonder een digitaal luik. Je moet wel tegen veel prikkels kunnen, want de voorkant staat helemaal vol met meer knoppen dan je voor mogelijk houdt.
Maar wat we snel ontdekten tijdens het testen van dit toestel is dat de RA180 toch meer is dan een uitgesproken designstatement. Het uiterlijk is heel sterk love it or hate it, maar er is ook echt ‘inhoud’ in de vorm van een viervoudig monoversterkingsgedeelte dat 4 x 200 Watt (8 Ohm) of 2 x 400 Watt (8 Ohm) kan leveren. Klasse D, maar, zo claimt de fabrikant, door het gebruik van duurdere GaN FET-chips zou het etiket nauwkeuriger lezen als er ‘klasse A/D' stond. Indrukwekkend én ambitieus dus, maar dat moet ook wel, want de HiFi Rose RA180 ligt in de winkels voor net geen 6.000 euro. In dat prijssegment is er een aantal geduchte alternatieven te vinden. Er zijn er echter weinigen die zo’n uitgebreide mix van vermogen en tweakingopties bieden – en design uiteraard. Prikkelend, dat mag je deze geïntegreerde versterker dus wel gerust wel noemen.
Retrofuturistisch
Toen we voor het eerst foto’s van de RA180 onder ogen kregen, moesten we meteen denken aan iets van Nagra. Of een versterker die gecreëerd werd in een atelier van een luxueus Zwitsers horlogemerk, misschien door een iets of wat manische maar geniale medewerker. Het bracht ons ook ergens nostalgisch terug naar de bedieningspanelen van ruimteschepen in oude SF-reeksen die al best stoffig waren toen we ze als kind zagen. Genre Space 1999 of het weergaloze Buck Rogers. Of, met een sprong naar literatuur en cosplay, een steampunk-apparaat. Dat zijn veel invloeden en indrukken – en dit allemaal gewoon na het zien van een foto.
Toen we het toestel eindelijk konden uitpakken voor een korte maar intense testperiode van iets meer dan een week, waren we niet teleurgesteld. In het echt is de RA180 minstens even intrigerend én indrukwekkend als in beeld. Je hebt snel door dat de vele knoppen er zijn voor een reden. En dat maakt het toestel minder chaotisch is dan misschien op foto’s eerst lijkt. Het heeft iets retrofuturistisch – een term die we associëren met de schrijver Bruce Sterling, maar dat ook effectief een breder designfenomeen is. Ook de ontwerpers van HiFi Rose die we spraken hanteren die term. Waarom dit en niet een versterker met een aanraakscherm, zoals de streamers bezitten? “We vinden dat een versterker een meer analoge ervaring moet bieden”, kregen we als antwoord.
De afwerkingsgraad van de RA180 blijkt gelukkig ook even spectaculair als gehoopt. Wat eruitziet als metaal is ook écht metaal, niet een of andere vermomde kunststof. De RA180 is daardoor een potig apparaat van 16 kilo geworden, met een aluminium behuizing die met veel aandacht voor detail is vervaardigd.
Wij tellen aan de voorkant niet minder dan zestien knoppen, en dat zonder de volumeregeling en de aan/uit-toets mee te rekenen. Niets uniforms aan, want de knoppen en toetsen zijn in verschillende stijlen uitgevoerd. Als je de afbeeldingen bekijkt, zie je dat het voorpaneel onderverdeeld is in zones. Typisch bestaat zo’n zone uit een draaiknop of twee, plus een tuimelschakelaar om die specifieke functionaliteit in of uit te schakelen. Om het duidelijk te maken brandt er een wit ledje bij een ingeschakelde zone. Je kunt bijvoorbeeld de bass of treble fijnmazig instellen – of gewoon dit circuit uitschakelen om het signaal puur te houden. Zo kun je ook phono-equalisatie of supertweeter-modus gebruiken. Of net niet. Er is daarnaast een grotere hendel om de versterker in een pure direct-modus te plaatsen, waarbij je deze extra circuits omzeilt.
Met de hand of motor
Helemaal geweldig is de grote volumeknop. Draai je aan dat knappe ding, dan zie je een drietal tandwielen achter glas bewegen én beweegt er achter een tweede venster een rode volume-indicator langs een tandkraag. Het is dit onderdeel dat het meest lonkt naar de horlogeliefhebber in ons.
Met de hand draaien voelt de knop heel gewichtig aan, maar als je het volume met de remote aanpast hoor en zie je de gemotoriseerde volumeregeling bewegen. Het is een echte aandachtstrekker – je zou bijna de twee verlichte VU-meters ernaast over het hoofd zien. Merk trouwens op dat als je de volumeknop draait, via een tussenliggend groot tandwiel twee kleinere verdraaien. Op die twee kleinere tandwielen zie je L en R staan, voor de twee stereokanalen. De volumeregeling zelf is volledig analoog.
De meegeleverde remote is trouwens een stukje soberder dan de RA180 zelf, maar is wel luxueus en volledig uit metaal. Een positief puntje voor HiFi Rose. Heel wat beter dan de high-end toestellen die soms geleverd worden met matige kastjes uit plastic. En hoewel de versterker door het gebrek aan digitale ingangen heel analoog overkomt, kun je hem toch bedienen met een app. Verrassend, want dit was toch een pure analoge ervaring? Nu ja, de Rose Amp-app is echt een pure remote-vervanger, het biedt geen streamingopties. Enkel analoge ingangen, weet je nog? Het gebruik van de app is echter helemaal optioneel.
16 luidsprekerterminals!
Dat de voorkant van de RA180 spraakmakend is, dat heb je inmiddels wellicht wel door. Wat ons bijna even sterk deed opkijken? De achterzijde van deze HiFi Rose. Deze is bijna even opmerkelijk, onder meer dankzij de aanwezigheid van – houjevast – acht (8!) paar kloeke luidsprekerterminals. De speclijst leert dat de grote aansluitingen geleverd werden door Furutech. En neen, de RA180 is geen surroundversterker, maar een puur op stereo gericht apparaat. Waarom dan al die aansluitingen?
Om te beginnen omdat de HiFi Rose voorzien is voor twee luidsprekerparen, A en B. Dat kom je wel vaker tegen, al is het verhaal toch nog net iets complexer dan bij een doorsnee versterker. Je kan immers die aansluitingen ook in Bridge Tied Load- of BTL-modus gebruiken, voor nog meer power. Maar zelfs met een A- en B-paar eindig je bij een klassieke versterker enkel met een acht luidsprekerterminals (of vier paar). Hier heb je er vier per luidspreker, waarbij je ervoor kunt opteren om de lage en hoge frequenties apart aan te sturen. Uiteraard moeten je luidsprekers daarop voorzien zijn, in de vorm van vier aparte luidsprekeraansluitingen die gemaakt zijn voor bi-amping/wiring-scenario’s. Dat is niet zo ongewoon bij duurdere speakers. Tegenwoordig kom je het zelfs tegen bij betaalbare modellen, zoals de Bowers & Wilkins 600 Series of de Q Acoustics Concept-lijn.
Als je de bi-amping/-wiring-piste bewandelt, lopen er dus twee luidsprekerkabels (of een kabel met vier aders) naar elke luidspreker. Daarnaast is de versterker klaar voor nog een ander scenario, waarbij je de luidsprekers aanvult met een supertweeter. Interessant aan deze keuze is dat de RA180 je op bijna unieke wijze controle biedt over vanaf welk frequentiepunt het audiosignaal langs de hoge frequentie-kabel loopt. Dat doe je via twee draaiknoppen. Daarbij moeten we ook opmerken dat de RA180 in tegenstelling tot sommige andere versterkers een output heeft die ver doorloopt boven 20 kHz.
Zo'n supertweeter is een toestel dat complementair aan de tweeters van je luidspreker zeer hoge frequenties kan weergeven. Nuttig of niet, dat is voer voor discussie. Boven 20 kHz werkt je gehoor zeker niet (en wellicht ligt de bovengrens van je oren nog lager), maar er zijn onderzoeken die uitwijzen dat we ultrasone frequenties lichamelijk kunnen waarnemen, onder meer via de ogen.
We hebben de bi-wiring/-amping-optie onderzocht met het behulp van een paar Canton Reference 7 K-speakers die we een tijdje geleden getest hebben, en die beschikken over de nodige aansluitingen. Na eerst een playlist te hebben beluisterd met een enkele luidsprekerkabel per speaker, schakelden we over naar de bi-ampingmodus (en verwijderen we de bruggen op de speakers). Nu zijn de Reference 7 K-speakers sowieso weergevers met een diepe en merkbare basextensie. Het zijn verrassend leuke speakers om naar te luisteren, vooral met het stukje extra controle dat we nu met de aparte aansturing in het laag bespeurden.
Het gekke is dat het niet enkel te merken was bij nummers die vertrouwen op heftige percussie of beats, maar ook bij het fijner werk van Aimee Mann op ‘Mental Illness’ (ALAC cd-kwaliteit) of het jazzwerk van Youn Sun Nah op ‘Lento’ (FLAC 96/24). Er bestaat wel wat discussie over de voor- en nadelen van bi-amping, maar hier lijkt het toch wel een echte meerwaarde te leveren.
Tweaken of gewoon ‘zo’
Je hoeft uiteraard niet met extra kabels aan de slag te gaan als je bi-amping/wiring oninteressant vindt. Het kan ook niet altijd. Onze eigen Focal Sopra N°2’s – toch geen goedkope speakers – hebben bijvoorbeeld maar één paar luidsprekerterminals. Je kunt luidspreker zoals deze dan gewoon aansluiten op de twee paar geschikte terminals van de RA180. Wil je echt veel power, dan kun je voor een BTL-modus kiezen. Dat vereist dat je een schakelaar achteraan verschuift en de luidsprekerterminals in de juiste combinatie van aansluitingen steekt.
Er is nog een optie. We kunnen ons niet inbeelden dat iemand hiervoor kiest, maar ten slotte kun je de RA180 in een pure eindtrapmodus gebruiken. Maar dan mis je een heel stuk functionaliteit. HiFi Rose is hier ook een beetje bezorgd over. Je moet echt een stappenplan volgen om deze modus in te schakelen, zodat je niet per ongeluk je luidsprekers opblaast.
Een ding is zeker: je kunt bovengemiddeld veel verschillende paden bewandelen met dit toestel. Gelukkig is de meegeleverde handleiding op dat vlak heel helder en goed geïllustreerd. Voor de tweaker die graag wil experimenteren is dit echt zalig. Al is het tegelijkertijd fijn dat experimenteren een optie is; je kunt de RA180 ook gewoon ‘zo’ gebruiken.
GaN
Wat die diverse scenario’s mogelijk maakt is de aanwezigheid van vier aparte versterkingsmodules van elk 200 Watt. De RA180 is klasse D, maar wie hier een naam als Hypex, ICEpower of Purifi verwacht zal teleurgesteld zijn. HiFi Rose koos om zelf modules te ontwikkelen op basis van GaN-transistors van Infineon. GaN staat hier voor galliumnitride, een alternatief voor het silicum waaruit transistors meestal gemaakt zijn. Het einddoel was te zorgen voor een zo klein mogelijke deadtime tussen het uit en in schakelen van de outputstage, iets dat eigen is aan klasse D. Volgens de fabrikant bedraagt die ‘deadtime’ maar tien procent van wat het meeste geval is, waardoor de RA180 even lineair moet zijn als klasse A.
Het is een bijzondere techniek, waarbij HiFi Rose de indruk geeft dat het toch in-house ontwikkeld is. Er bestaan wel andere fabrikanten die GaN-modules op de markt brengen (zoals GaN Systems of Infineon), maar ze lijken vooralsnog niet in veel hifi-apparatuur toegepast te zijn geweest. We zijn dan ook zeer benieuwd of HiFi Rose nog meer met deze technologie gaan doen. Het merk laat uitschijnen van wél, omdat ze echt overtuigd zijn van het lineaire versterkingsgedrag.
Vele phono-opties
De RS150-netwerkspeler die we vorig jaar op de pijnbank legden is wellicht de favoriete partner voor deze RA180. Je krijgt dan het strakke scherm dat bijna heel de voorkant van de netwerkspeler inneemt als tegengewicht voor het knoppenfestijn op de versterker. Voor deze test gingen we echter met een andere DAC/voorversterker aan de slag, de Primare PRE35 die we ook gebruikten bij de test van de NAD M23-eindtrap. Ook de Primare is een knap toestel, met een AKM AK4497 als DA-converter. Het is een voorversterker waar we met veel plezier naar luisteren.
We sluiten deze PRE35 gebalanceerd aan via XLR-kabels op de HiFi Rose-versterker. Het uitgebreide phono-gedeelte konden we maar ten dele uitproberen omdat we niet zo’n uitgebreid aanbod draaitafels en elementen in huis hebben. Maar met de ELAC Miracord 90 konden we wel al peilen naar de kwaliteit van dit onderdeel. De vele opties die de HiFi Rose biedt verdient eigenlijk wel een diepere behandeling door een vinylexpert, denken we dan. Via twee draaiknoppen vooraan kun je verschillende equalisatiecurves instellen. Wel handig dat de veelgebruikte RIAA-curve is aangeduid, maar vele anderen zijn mogelijk. Je kunt echt veel kanten met dit ding uit.
Net klasse A
We houden het eerst eenvoudig en sluiten onze Sopra no.2’s aan. Niets ingewikkeld met bi-amping, gewoon een luidsprekerkabel naar elke kant en spelen maar. Terwijl we onze vaste uitgebreide testplaylist via Roon (en rooExtend) afspelen via de PRE35, horen we meteen veel positieve zaken. Nummers als ‘Angel’ van Massive Attack en ‘Wake Me Up When It’s Over’ van Modeselector worden met veel autoriteit neergezet, strak en goed getimed. De felle dynamische sprong van ‘Knife Prty’ van de Deftones wordt dan weer zonder aarzelen genomen, met voldoende definitie zodat de slome baslijn zich onderscheid van de noise van de gitaren. We blijven ook even hangen bij ‘Persona’, de laatste popalbum van Selah Sue. Bij het eerste nummer ‘Kingdom’ verwerkt de RA180 het supersnelle gerap van de zangeres prima en is het ritmische gevoel lekker. Het klopt gewoon helemaal.
Terwijl we verder luisteren krijgen we de indruk dat de RA180 een wel heel gezellige versterker is, met een warmere weergave die echter niet de snelheid ondergraaft. Een heel fijne combinatie met die Focals, die door deze Koreaan op net de juiste manier worden aangestuurd en getemperd. Wie vreesde dat achter die retrofuturistische voorkant kille klasse D-technologie schuil zou gaan, mag die angsten opbergen. (En sowieso, klasse D is inmiddels al ver voorbij zijn origines geëvolueerd).
Bij het intimistische ‘Royal’ van Ayo draaien we met plezier de volumeknop ver open. De zangeres wordt soms kort door de bocht geklasseerd als “R&B” of “pop”, maar toont op dit album dat ze echt technisch sterk uit de hoek kan komen. We denken spontaan aan Tracey Chapman of Norah Jones. Op ‘Beautiful’ in het bijzonder weet de RA180 niet alleen Ayo’s stem heel mooi te presenteren, vol en met net genoeg textuur, die ritmesectie in de achtergrond staat er bovendien echt te spelen. De diepte en breedte van het geluidsbeeld is echt heel overtuigend. We snappen wel waarom HiFi Rose durft te verwijzen naar klasse A.
Tijd om de Sopra’s om te ruilen voor de Cantiotueson Reference 7 K’s, zodat we kunnen experimenteren met de bi-amping. Rutters ‘Requiem: III. Pie Jesu’ gezongen door The William Baker Festival Singers is misschien niet de track die speakers op alle vlakken naar het uiterste duwen. Maar wel mooi, dat meerlagige koorzang, hier uitmuntend gepresenteerd in een grote ruimte die we horen – ja, voelen.
Het wondermooie ‘Barley’ van Lizz Wright klinkt hier ook bijzonder innemend. In deze bi-wiringconfiguratie lijkt het folkgitaarspel net iets frisser en expressiever naar voren gebracht dan in single-wire-opstelling. Maar ook die basdrum dreunt diep door op deze Duitsers, die sowieso graag basfrequenties groots in de kamer neerzetten. Ook Max Richters ‘War Theme’, een vaste waarde die we altijd spelen, is interessant voer voor onze experimenten. Door de bi-ampingoptie halen we die door het ziel bijtende vioollijn naar voren, om het op een manier te horen die we nog niet vaak beleefd hebben. Een ding is spijtig: toen we de RA180 op bezoek hadden, konden we via de app sommige instellingen altijd zien maar niet aanpassen. Vooral als je in een tweakingfase met supertweeters bezig zou zijn, zou het net leuk zijn om dat vanuit je luisterstoel te kunnen doen. Misschien komt dat nog.
Conclusie
De RA180 is niet de eerste versterker van de HiFi Rose, maar wel de eerste keer dat ze zich wagen aan een ‘pure’ geïntegreerde versterker. Als je dat weet, verbijstert de RA180 nog meer dan het eerst al leek. We waren wel verrast, want al bij al is dit een jong merk (waar wel een groot bedrijf achter zit) dat op korte tijd veel aandacht opeist in de hifi-industrie. Vers bloed, dat mag wel eens.
Het industrieel design is heel bijzonder. Die voorkant doet denken aan allerlei zaken, maar is hoogst origineel – én druk. Maar het is ook functioneel, want dit designstatement is bovenal een versterker met bijzondere talenten die net die uitgebreidere bediening nodig hebben. De vele knoppen spelen daarin dus een cruciale rol. Het is zeker niet allemaal show. En de dingen die wel vooral oogstrelend zijn, zoals het mechaniek achter de volumeregeling, is gewoonweg heel leuk gedaan. Ook dat is een stukje plezier.
Als die showelementen waren echter waardeloos geweest als de versterker zelf niet goed was. Vergeet niet: het gaat hier om een high-endproduct met een hogere prijs. HiFi Rose weet hier echter even sterk ons te verbluffen als qua industrieel design. De RA180 is een toestel dat heel veel kan aansturen en bovendien heel aangenaam en levensecht klinkt. De vele tweaking- en bi-amping-opties hoef je niet te gebruiken, maar maken de RA180 tot een droom van iedereen die graag zich al sleutelend de weg baant richting z'n ideale geluid.
HiFi Rose RA180
5.999 euro | hifirose.com | networkmediasystems.eu
Beoordeling 4,5 op 5
