SAMENVATTING

Concentro en ELAC? Dan denk je wellicht aan kolossale vlaggenschepen met fraaie welvingen en alle snufjes die het bedrijf uit Kiel kon bedenken. Maar er is ook deze junior van de familie, de S503. Het is een echte high-end boekenplankspeaker, compact én voorzien van een buitengewone coaxiale driver. Met een JET-tweeter, uiteraard. 

ELAC Concentro

De Concentro S503 is de nieuwste telg in de toplijn van ELAC. Het is iets heel anders dan de voorgaande modellen, die gaan van ranke vloerstaanders met een aparte ‘hoge hak’-voet tot een kolos van 140 kilo die aftikt op 50.000 euro. Neen, dan is deze compacte speaker toch heel wat toegankelijker en geschikter voor modale woonkamers. En toch is het ook een echte Concentro, want net als de grote broers wordt er Spitzentechnologie uit de stal van ELAC toegepast om iets met high-end geloofsbrieven te creëren.

Heel intrigerend vinden we dat de luidsprekerbouwer uit Kiel gekozen heeft voor een coaxiaal driver voor het midden/hoog om zo een 3-wegs luidspreker te bouwen. Net zoals pakweg KEF, maar in dit geval is de tweeter niet een klassieke dome maar wel ELAC’s eigen JET-tweeter. Een AMT-model met een opgevouwen lint, dus. De fabrikant belooft daarnaast uitmuntende basprestaties. Ok, dat hoor je wel vaker bij compactere luidsprekers. Maar in dit geval pakt het doorgaans nuchtere ELAC uit met wel heel boude claims.

Het gaat hier trouwens om het hoogste boekenplankmodel dat ELAC aanbiedt. Dat vertaalt zich naar een prijskaartje van circa 3.500 euro per stuk, waarmee deze Duitse weergever zich scherp positioneert tegenover andere grote namen. Denk aan de Bowers & Wilkins 805 D4 of de KEF Reference Meta 1 bijvoorbeeld, die toch iets duurder zijn.

ELAC Concentro S503: welke vorm is dit nu eigenlijk?

Ook met de betaalbare ELAC’s is er qua afwerking nooit iets mis. Ga richting hun hogere speakermodellen en je ontdekt dat de Kielse fabrikant net zo goed weet hoe iets echt luxueus neer te zetten. Ook de S503 ziet er wel heel chique uit. De zwarte lak op de toestellen die wij ontvangen ligt knap op de kast, egaal en naadloos aangebracht. ELAC schiet op dit vlak nergens tekort; de S503 ziet er z’n geld echt wel waard uit.

Je kunt trouwens ook kiezen voor een hoogglanswit of een notenafwerking waarop een vernislaag aangebracht. Die laatste versie kost meer; vandaar dat de onderaan vermelde 3.495 euro de vanaf-prijs is.

Maar het is de vorm die het oog prikkelt als we deze boekenplankspeaker in de testruimte opstellen. Waar de andere Concentro-modellen ranke gebogen lijnen presenteren, lijkt de S503 iets rechtlijniger. Maar ook niet weer té klassiek, dat zeker niet. Er is iets heel subtiels aan de gang. Hoe je er ook op kijkt, je ziet nooit een gewone rechthoek maar wel een trapezium. Neem nu vanaf de zijkant gezien, met een voorkant of baffle die wat naar achter kantelt. Dat zorgt ervoor dat de coaxiale driver wat verder van de luisteraar gepositioneerd is, wat goed is voor de fasecoherentie. De twee drivers staan trouwens wel kaarsrecht in die hellende voorkant gemonteerd, nog zo’n visueel dingetje dat bijdraagt aan het ‘hmm, dit is wel iets bijzonders’-gevoel. De speaker is bovendien veel breder aan de voorzijde dan achteraan, plus de baffle lijkt een beetje bol te staan. Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer je over vorm begint na te denken.

En dan is er nog die AS-XR-woofer, die ziet er machtig uit. De driver zelf is nieuw, maar ELAC heeft in het verleden wel al woofers met een gelijkaardige ‘kristalconus’ toegepast. Neen, het is niet gemaakt uit kristal uiteraard, wel uit een aluminium sandwich. In plaats van deze een bol- of komvorm te geven, worden er kleine drie- en vierhoeken geponst. Het geometrische lijnenspel dat je dan krijgt heeft iets weg van facetten van een kristal, die elk op een iets andere manier licht reflecteren. Doorheen de dag zagen we die driver er ook net iets anders uitzien.

De S503 is subtiel anders dus, zonder een extreme designuitspatting te zijn. Het heeft iets bijna – een gek woord voor een luidspreker – sportief. Snel. Elegant ook wel. Kortom, deze kleine Concentro intrigeert en dat kunnen we wel smaken.

Compacte high-ender

Kort door de bocht zal je de Concentro S 503 op veel plaatsen bestempeld zien worden als een boekenplankspeaker. Maar het is uiteraard te groot daarvoor. Net zoals de meeste high-end compacte luidsprekers is deze ELAC van net geen 13 kilo eerder bedoeld om op een stand te parkeren. Je kunt hem uiteraard op een meubel plaatsen, zoals een dressoir. Er is wel een basreflex achteraan, dus helemaal tegen de muur parkeren is wellicht minder optimaal. We kozen liever voor een grotere afstand vanaf de wand, dat hield het laag lekker strak.

Langs de andere kant is de voetafdruk van de S503 voor een speaker van deze klasse wel behoorlijk klein, waardoor het makkelijk past op onze Focal Kanta-stands. Misschien wel omdat die stands toevallig voorzien zijn voor weergevers met een brede voorkant en smalle achterkant. ELAC heeft echter ook eigen toegewijde Concentro-statieven, te koop voor 599 euro per stuk. Daarnaast is de ELAC LS 60 van 279 euro per stuk ook geschikt voor de Concentro S503, zo laat de importeur weten.

Achteraan op de smalle zijde vind je kloeke aansluitingen voor de luidsprekerkabel. Zoals je kunt verwachten op dit niveau is de Concentro S 503 klaar voor bi-amping/bi-wiring. Hoewel, het is niet altijd de norm. De rivaliserende Focal Sopra N°1 biedt het niet.

Zoals gezegd is de S503 opgebouwd uit die coaxiale driver, de 13-cm stepX-Jet Concentric Driver met een JET 5c-tweeter in het midden, en de AS-XR-woofer van 13 cm diameter. We hadden het al over de conus met z’n facetten die visueel opvallen. Maar volgens de fabrikant heeft het ook akoestische voordelen. De conus wordt door die kristalstructuur steviger en dus beter bestand tegen resonanties die kleuringen aanbrengen, luidt het.

Zoals wel vaker bij luidsprekers met coaxiale drivers is de gevoeligheid van de S503 eerder laag: 85 dB, en het is een 4-Ohm luidspreker. Dat betekent dat je best een versterker voorziet met voldoende vermogen. Nu gaan we er wel vanuit dat iemand die in deze klasse een luidspreker zoekt, aan versterkerzijde iets passend voorziet.

Dat hoeft nu ook niet een Hegel H590 van 2 x 301 Watt te zijn, zoals wij meestal tijdens deze test hebben gebruikt. Ook de Rega Elicit MK5 die we op hetzelfde moment op bezoek hadden konden deze Concentro’s vooruit stuwen. Toch waren we zeer aangenaam verrast door de prestaties met de kleine Primare I15 die we ook even uitprobeerden. We hadden niet verwacht dat deze compacte klasse D-versterker van circa 1.300 euro de ELAC’s op zo’n hoog niveau zouden aansturen.

De Hegel en de Rega deden het wel beter, vooral in het laag, dus we zouden toch aanrader hoger te mikken. Maar toch, aan de hand van de specificaties hadden we een grotere kloof verwacht. Wat maar weer bewijst dat je een set van luidsprekers en versterker altijd wel eens een keer moet horen.

Wat zijn die drie ringen?

Tijdens het testen viel ons oog wel vaker op de grote metalen waveguide rond de Concentric Driver. Het is echt wel breed, waardoor de driver veel groter overkomt dan z’n 13-cm. Nog groter was onze verbazing toen bleek dat je deze ring kon verwijderen… wat is hier aan de hand? Het lag wat weggemoffeld in de doos, maar ELAC levert met de Concentro S 503 een zakje mee met twee andere ringen. Even neuzen in de handleiding leert dat met deze drie ringen je de gelegenheid krijgt om het afstraalgedrag van die Concentric Driver te beïnvloeden, van meer gericht voor een kleiner, beter gedefinieerde sweetspot (‘Fokus’) die ook goed werkt bij grote ruimtes tot een ruimere uitstraling die meerdere luisteraars bereikt.

Deze ‘Spacious’-ring is de betere keuze als de kamer kleiner is en de afstand tussen de speaker en luisterplek bescheiden is. We hebben de Neutral-ring aangehouden, de ring die standaard gemonteerd is. Het is bedoeld voor luisterafstanden van ongeveer 2,5 meter; we zaten op ongeveer 3 meter. We hebben de andere wel uitgeprobeerd, maar Neutral viel ons het meest in de smaak. Hoe dan ook, het meeleveren van Directivity Control-ringen lijkt ons iets behoorlijk uniek. Nu ja, je vindt dit ook op de Concentro-vloerstaanders. Van de distributeur krijgen we te horen dat ELAC met deze ringen een benadering wil bieden van de verstelbare tweeterconstructie op de high-end Concentro M. Daar kun je aan de hand van een bout achteraan de driver meer of minder diep in de kast verschuiven, wat het afstraalgedrag en timing beïnvloedt.

Zo meteen vinden we niet een voorbeeld van een ander speakermerk die hetzelfde biedt. Zou ook niet mogen, want Elac heeft patent verkregen op deze vonst.

Maar hoe gaat dat wisselen van een ring in de praktijk? We begonnen er met een zekere terughoudendheid aan, moeten we toegeven. Zo’n Directivity Control-ring hangt met een aantal stevige magneten aan de kast vast. Je moet bijgevolg wel wat kracht gebruiken om een ring los te koppelen. We zouden aanraden dat je er een tweede persoon bijhaalt om de speaker stabiel te houden terwijl jij met de ringen bezig bent. En draag de meegeleverde dikke witte handschoenen, want die mooie laklaag wil je toch in ere houden, niet?

Veel detail op een immense soundstage

Een JET-tweeter hebben we al vaker gehoord, net als gelijkaardige AMT-tweeters. Wat verwachten we ervan? In één woord: snelheid. Snaarinstrumenten die natuurlijk klinken en microdetail dat beter uit de mix komt. Positieve zaken dus. De keerzijde is wel dat heel soms zo’n AMT-tweeter wat los van de andere drivers lijkt te spelen. We zijn dus heel benieuwd naar ELAC hier presenteert, want een coaxiale driver met een JET 5c in het midden zou wel eens een droomhuwelijk kunnen zijn. Snelheid en coherentie in één, zou het kunnen?

‘A Humdrum Star’ (Qobuz 88/44) van GoGo Penguin geeft meteen de indruk van wel. Het up-tempo ‘Raven’ komt fijn binnen: de vingervlugge pianospel van Chris Illingworth weerklinkt heel goed gedefinieerd en snel, terwijl de percussie echt veel body heeft. Dat is ook zo bij ‘Strid’, waar de tonen van de dubbele contrabas knap natrillen en je alle nuances opgediend krijgt. Zelfs het trillen van een snaar tegen een fret. Van die kleine details horen we continu. Soms misschien zelfs iets uit de mix gelicht, maar erg vinden we dat niet. Of deze Concentro resolutievermogen heeft op een high-endniveau? Dat vinden we van wel.

De S503’s zetten ook de Noorse folkbeat op ‘Lokk’ (FLAC 48/24) geweldig neer. De talenten van de JET-tweeter komen mooi naar boven, met name de snaarinstrumenten op ‘Slekter’ ‘twangen’ er op los. Maar het is vooral de grootse soundstage die echt heel meeslepend is en ons onderdompelt in deze bijzondere tracks. Instrumenten staan waar ze horen te staan, maar de totale indruk is dat van een stage die zowel verticaal als horizontaal zoveel groter is dan ons. Het is echt een mooie prestaties voor speakers die nog relatief klein zijn. Moeten we er wel bij vertellen: we hebben qua indraaien en met de DC-ringen wel wat langer geëxperimenteerd om de beeldvorming net goed te krijgen, en ook om een occasionele hoge toon af te zwakken. (In ons geval: de Neutral-ring én heel lichtjes ingedraaid). In die zin zijn het wel speakers waar je tijd voor moet nemen. Op dit niveau is dat wel vaker.

We hebben altijd het zwak gehad voor het vunzige minimalisme van Arab Strap, misschien wel omdat het tegelijkertijd plat en verheven is. De terugkeer na de break-up in 2006 van deze Schotten uit Glasgow met ‘As Days Get Dark’ (ALAC 48/24) vorig jaar was dus een van de betere zaken van 2021. Het is zeker geen straf om de popnummers die vooral draaien om de straatpoëtische lyrics van Aidan Moffat op de ELAC’s te beluisteren. Gesofistikeerd is het allemaal niet, maar toch maken de S503’s er een behaaglijke – of dankzij sommige tekstregels: onbehaaglijke – ervaring van die soms naar de keel grijpt.

We komen weer uit op dat woord ‘body’, misschien omdat we het niet echt verwachten van dit formaat speakers. De ELAC’s zorgen dat Moffats zware stem met z’n Glasgow-accent veel impact krijgt en krakend gepresenteerd wordt, tegen een groot canvas waarop Malcolm Middleton zijn pop/rockcomposities presenteert. We zitten helemaal ‘in’ dit album – op dat vlak zijn deze ELAC’s helemaal geslaagd.

Terwijl we verder luisteren met een grote test-playlists op shuffle-play, worden we meermaals getroffen door hoe groots de ELAC’s wel muziek kunnen neerzetten. De elektrische gitaar bij ‘Illusions’ van Ibrahim Maalouf – het is vloeiend, net echt. De strakheid van de drumkit bij ‘Not of This World’ van Danzig, maar ook hoe perfect de kracht van Glenn Danzigs stem wordt overgebracht. Maar uiteindelijk komt het neer op de goede integratie en timing die de Concentric Driver levert, waardoor de akoestische gitaar bij ‘Concertina for guitar and string orchestra’ op ‘On The Trail’ (ALAC 96/24) uitstekend gedefinieerd en onderscheiden weerklinkt terwijl het symfonische orkest errond speelt op een immense schaal. De harmonische noten die op een bepaald moment gespeeld worden: vederlicht en sprankelend. Kortom, deze Concerto S503’s zijn een onverwacht intrede in dit segment dat ons zeker verrast heeft. Wel met de bedenking dat je a) tijd moet nemen om ze helemaal juist op te stellen en b) ze echt tot leven komen als je de volumeknop opendraait. Iets dat je wel met plezier zal doen.

Conclusie

Jagen op de ultieme high-end compacte luidspreker is weer wat moeilijker geworden, dankzij deze verrassende inzending van ELAC. De Concentro S 503 biedt snelheid, breed getekend detail en een echt indrukwekkend laag. En vooral dat laatste verrast soms, want heel groot is deze luidspreker eigenlijk niet. Voorzie je een versterker op niveau om hen aan te sturen, dan leveren deze fraaie en lichtjes excentrieke ELAC’s spectaculaire, inzichtrijke prestaties. Ze zijn zonder twijfel de Concentro-naam waardig – en kunnen wedijveren met hun voornaamste rivalen.

ELAC Concentro S503
Vanaf 3.495 euro | www.elacsound.nl
Beoordeling: 5 / 5