Mark Levinson is ongetwijfeld één van de meest klinkende namen in de audio-industrie. Het merk heeft in hoge mate bijgedragen aan het ontstaan van high end audio vanaf het begin van de jaren '70. Zijn beroemde versterkers maakte hij samen met ontwerpers als John Curl, die tekende voor de Mark Levinson JC-1 voorversterker, maar hij was ook iemand die twee Quad ESL luidsprekers in een frame hing, samen met een Decca hoorn tweeter en een subwoofer. De legendarische eindversterkers als een ML-2 klasse A versterker worden nog altijd gezocht door liefhebbers, en bovendien volledig onderhouden.

Met de overdracht van naam en rechten aan de Harman Group kreeg het merk Mark Levinson een nieuwe impuls en bleef het recht overeind in woelige tijden, zodat dit jaar het 50-jarig bestaan van het bedrijf kan worden gevierd.

Vijftig jaar Mark Levinson

Vijftig jaar bestaan vieren doe je in stijl. Mark Levinson heeft er voor gekozen een compromisloze mono-eindversterker te ontwerpen, in een helaas zeer beperkte oplage van 100 stereosets wereldwijd. Slechts 30 sets komen naar Europa en wie ze wil hebben moet heel erg snel handelen. De introductie voor Nederland werd gedaan in het optisch en akoestisch geoptimaliseerde pand van Reference Sounds in Almere, alwaar de Nederlandse hifi-pers zich verzamelde en vergaapte aan het opgestelde systeem.

ML-50

De Mark Levinson ML-50, zoals de versterker is genoemd, is een monoblok met een vermogen van 425 Watt aan 8 Ohm waarvan de eerste 20 Watt volledig in klasse A staan. De 20 Watt is niet toevallig gekozen, het is de optimale bias-instelling voor de gebalanceerd opgestelde eindtransistoren die na de 20 Watt overgaan in klasse A/B. Mark Levinson heeft de laatste jaren veel lof gekregen voor wat zij noemen het Pure Path Circuit Design, een korte signaalweg door de versterker, bewaakt langs de zijlijn door elektronische circuits met bijbehorende software om in elke situatie de versterker in optimale bedrijfsconditie te houden. 

Een groot deel van de schakelingen is te zien door de glazen afdekkap aan de bovenzijde, waaronder een rode gloed van LED’s straalt. De kap is slechts een deel van de speciale vormgeving van de ML-50.

De voorzijde gemaakt uit massief aluminium geeft plaats aan het verlichte Mark Levinson logo dat in alle jaren nooit is veranderd. En daarnaast aan de aan-uitschakelaar en aan twee grote handgrepen die onmisbaar zijn als de 55 kilo zware versterker verplaatst moet worden.

Speciaal voor de ML-50 ontworpen voeten helpen om resonanties weg te houden van de gevoelige elektronica, geven ruimte onder de versterker voor koeling en maken optisch de voorzijde af. Langs de beide zijkanten zijn koelribben aangebracht. De achterzijde is in gebruik voor in- en uitgangen.

Reference Sounds wist speciaal voor deze introductie een echte oude Mark Levinson ML-2 eindversterker te lenen en opvallend is hoeveel het innerlijk daarvan lijkt op de ML-50. Grote transformator aan de voorzijde, koeling aan de zijkanten, elektronica in de achterste helft van de versterker. Het industriële, simplistische uiterlijk van de ML-2 is weliswaar vervangen door de chique uitstraling van de ML-50, toch is nog altijd de geest van Mark Levinson aanwezig in het ontwerp. Vijftig jaar historie staat zij aan zij met de ML-50.

Maar nu: luisteren

Kijken, voelen, bewonderen, de ML-50 is gemaakt om naar te luisteren. Een systeem is opgebouwd in de luisterruimte op de begane grond, een ruimte akoestisch geoptimaliseerd door Reference Sounds-initiator Michael Huigen. Van links naar rechts staat naast ons een power conditioner aangesloten van Transparent, een Mark Levinson Audio Player No.519 en een voorversterker No.526.

Hoewel de Audio Player prima in staat is om het volume te regelen doet de No.526 voorversterker dat nog net een stapje beter. Het omgekeerde geldt voor de DAC, die in de No.519 Audio Player presteert het beste, zo wordt ons verteld. Elektronica naast ons staat op Harmonic Resolution Systems plateaus en op de bovenzijden liggen HRS dempende platen.

Alle bekabeling is de topklasse van Transparent en vanaf de voorversterker lopen lange interlinks naar de ML-50 blokken. Zware Transparent luidsprekerkabels liggen op de vloer en voeren naar een paar indrukwekkend ogende Wilson Audio Alexia V luidsprekers. Opgesteld en ingeregeld voor de hotspot van de zes zitplaatsen waar wij kunnen luisteren. Uit alles in deze ruimte spreekt de passie voor perfectie. Michael en zijn team brengen in dit pand odes aan de beste audiosystemen ter wereld.

Michael heeft een ruime selectie aan muziek voor ons klaar staan en legt daarbij duidelijk uit waarom juist die tracks zijn gekozen. “Ecce venit – Psalm 94” van Vox Clamantis bijvoorbeeld, vanwege de kerkakoestiek die verder gaat dan de luisterruimte fysiek omvat. "Friend N Fellow" het omgekeerde, zeer close mic techniek. “Beat It” in een a capella-uitvoering van Michael Jackson voor plaatsing van stemmen. Het Minnesota Orchestra met “The Firebird suite” om te laten horen welke impact pauken hebben op het podium waarop ze staan in de zaal.

Oosterse muziek, live opnames, stemmen, tot aan synthesizer komt voorbij in een verplettende atmosfeer die elke aanwezige journalist stil maakt. Het niet maken van aantekeningen om helemaal op te gaan in de muziek heeft tot nadeel dat commentaar bij de separate muziekstukken niet meer uit het brein op te halen is. Misschien wel goed ook, het beschrijven van de totaalindruk doet veel meer recht aan de Mark Levinson ML-50 mono blokken in deze opstelling. Het schrijven dat het goed klonk in de ruimte is een understatement. Wat de ML-50 doet en geeft is een perfecte weergave van wat in de studio in elkaar is gezet. Is de opname gemaakt in een kerk, dan ervaar je de kerkakoestiek. Niet in Madurodamformaat, evenmin als in de Notre Dame, ergens daartussenin. Dicht op de microfoon, dan spat stem en muziek regelrecht de luidsprekers uit. De resonantie van een podium onder een pauk, je hoort het niet alleen, je voelt het in de stoel waarin je zit. Wat nog veel sterker het geval is als elektronisch opgewekte bas uit de Alexia V de ruimte in rolt.

Waar Mark Levinson met de ML-50 vooral een statement mee weet te maken, is met het gemak waarmee de versterkers spelen, de rust en ongedwongenheid. Het schijnbaar grenzeloze vermogen dat de versterker kan leveren aan de luidspreker zonder een moment van stress op te wekken bij de luisteraar.

Het is pure muziek die door de Transparent-aderen stroomt. Waar in de studio is gesleuteld aan de opname is dat hoorbaar en merkbaar, als ware de muziek met photoshop opgepoetst tot het perfecte plaatje. Bij simpel gehouden, meer pure opnames is dat effect juist niet hoorbaar zodat het poetsen niet te herleiden is naar de ML-50 die juist zijn best doet volledig transparant te zijn voor het muzieksignaal.

Tijdens eerdere sessies met andere opstellingen in de ruimte van Reference Sounds kreeg ik vaak het gevoel aanwezig te zijn bij opstellingen die terecht de term state-of-the-art dragen, ditmaal gaat de beleving nog een stapje verder vanwege het virtueel verdwijnen van alles wat elektronica, kabel of luidspreker heet. Waarna ongedwongen spel overblijft, zonder grens aan wat haalbaar is in high end audio.

Het kostenplaatje blijft voor de enkeling die beslag weet te leggen op een set ML-50 monoblokken nog enigszins bescheiden, een niet elke dag op te hoesten bedrag van 50- tot 60.000 euro is nodig voor de set ML-50.

Belangrijker voor liefhebbers van Mark Levinson-apparatuur is de spin-off die ongetwijfeld zal volgen van de techniek in de ML-50 naar lager geclassificeerde modellen. Net zoals ontwikkelingen en motortechniek gebruikt bij de Formule 1 uiteindelijk in elke auto terug te vinden zijn. Vooralsnog was het een voorrecht om de Mark Levinson ML-50 te kunnen beluisteren, een kennismaking die niet snel vergeten zal worden. Hoewel, beluisteren? Als er één versterker te vinden is die je juist niét hoort, dan is het deze Mark Levinson wel.

Meer informatie: www.referencesounds.nl