SAMENVATTING

CEN.Grand is een voor mij nieuwe naam, terwijl het bedrijf al jaren bestaat en in andere landen dan Nederland al wel bekendheid geniet. In een zoektocht naar een fraaie dac om zijn merkenpakket te completeren is YN Audio uit Haarlem gestuit op dit merk. Onder handen kreeg ik de meest uitgebreide versie van de DSDAC van CEN.Grand, de 1.0 Deluxe uitvoering. Nu ben ik van het oude stempel en gebruik nog altijd losse dac’s in plaats van apparaten waar een cd of ethernetkabel in gaat en muziek er analoog uitkomt. Volgens mijn familie en vrienden omdat ik 'doosjes' spaar. Volgens mij omdat een losse dac vaak wat beter presteert en mij veel keuzevrijheid geeft. Bovendien langzamer veroudert dan een netwerkspeler. De CEN.Grand DSDAC 1.0 is daarom met vreugde begroet en bij binnenkomst gelijk aangesloten.

DSDAC 1.0 Deluxe model

De CEN.Grand DSDAC 1.0 Deluxe model wijkt af van alle andere dac’s die hier de revue passeerden. Tot nu toe waren het meestal modellen die PCM converteerden, soms ook DSD-streams, maar nooit een model dat alle PCM-streams omzet naar DSD en dan pas omzet naar analoog. Als u mij toestaat dan ontleed ik de teksten die CEN.Grand aanlevert om wat nader in te gaan op hun filosofie achter de dac. De DSDAC 1.0 wordt gefabriceerd in drie versies.

De Standaard dac, het Super Clock model dat een nauwkeuriger digitale femtoseconde klok herbergt om jitter omlaag te brengen, en het Deluxe model dat uiteraard de Super Clock bezit. Daarnaast gebruikt kan worden als analoge en digitale lijnversterker om eindtrappen of actieve luidsprekers aan te sturen en waarin een aantal geselecteerde componenten een upgrade heeft ondergaan ten opzichte van het standaardmodel. Ook de voeding is aangepakt; in het Deluxe model hebben analoge en digitale circuits een eigen voedingstransformator.

De DSDAC 1.0 is het resultaat van een ontwikkeling die vijf jaar in beslag heeft genomen. In de dac zijn volgens CEN.Grand drie belangrijke kenmerken te onderscheiden: de DSD-omzetting, de digitale klok en de toepassing van het kloksignaal. Laten we met DSD beginnen.

DSD was aanvankelijk een manier om veel data op te slaan en niet eens bedoelt voor muziekweergave. De eerste DSD-oplossing voor de consument kwam in de vorm van de SACD. Met een resolutie van DSD64. DSD64 want een SACD heeft een gelimiteerde opslagcapaciteit, bestanden daarentegen mogen op een HDD of SSD rustig doorgroeien in megabytes. DSD64 heeft last van ruis boven 23kHz en daarom zetten veel spelers DSD eerst om tot PCM en gaan dat converteren naar analoog. CEN.Grand pakt het juist andersom aan en gaat tot resoluties van DSD1024. Immers waar techneuten en audiofielen elkaar ontmoeten gaat de resolutie van bestanden omhoog, voor DSD tot DSD1024, voor PCM tot 768kHz/32bit.

Van PCM naar DSD

Techniek staat niet stil en het converteren van DSD kan tegenwoordig prima opgelost worden door codes en algoritmes te gebruiken in FPGA’s. Niets meer en niets minder dan een Field Programmable Gate Array, of wel een stukje techniek dat door een fabrikant van onder andere audioapparatuur geprogrammeerd kan worden en waarin vervolgens poortjes open en dicht gaan. Ik weet het, zo eenvoudig is het in werkelijkheid niet, maar daar is literatuur genoeg over te vinden en is voor een muziekliefhebber niet zo interessant.

Die FPGA’s werken supersnel en daarom kan de klokfrequentie van 2.8224MHz (DSD64) in stappen omhoog gebracht worden van DSD64 naar DSD1024. Voor een digitale schakeling geen probleem, met moderne, snelle processoren op te lossen omdat het puur rekenkracht is die daarvoor in gebruik is. Waarmee het hele probleem van ruis boven de 23kHz verschuift naar een veel hogere frequentie en daar geen kwaad kan. Dus wordt het interessant om niet alleen DSD native te converteren, maar zelfs een PCM-stream te veranderen in DSD voordat conversie naar analoog plaatsvindt. CEN.Grand hoeft dan geen PCM-chip in de DSDAC 1.0 te zetten. Geen ladder, geen ring, geen hybride, geen 16-, 24- of 32-bit omzetter.

Nog altijd even belangrijk is de digitale klok die de bits als soldaatjes in de pas laat marcheren. Helaas is geen enkele klokgenerator perfect of altijd even stabiel, waarna de schakeling die de klok gebruikt ook nog eens roet in het eten gooit in de vorm van jitter. CEN.Grand heeft besloten niet afhankelijk te willen zijn van het kloksignaal dat wordt aangeleverd door de digitale bron. Goh, mijn Auralic streamer claimt het gebruik van twee femtoklokken in serie bij USB-output, dat gooit de DSDAC 1.0 zo maar even overboord. Want de DSDAC scheidt het kloksignaal van de data als het signaal binnenkomt, klokt het opnieuw met een eigen femto klok.

Ze geven er in China de naam ‘clock blocking’ aan. Daarmee is overgebleven jitter kleiner en wordt jitter vanuit de bron niet meer meegenomen in de FPGA. De femtoklok in de DSDAC 1.0 stuurt zijn signaal regelrecht de digitale registers in, zonder aanpassing van de opgewekte frequentie. Normaliter zal een kloksignaal dat aangeleverd wordt vanaf de bron één of meerdere keren gedeeld zijn om tot de juiste waarde te komen voor een PCM of DSD-datastroom. De te converteren data in de DSDAC is daarmee volledig onafhankelijk van wat de bron levert. Het meest jitterende cd-loopwerk zou theoretisch nog moeten voldoen.

In en uit 

De DSDAC 1.0 heeft een USB-ingang die tot DSD512 native accepteert. De USB-poort vormt een galvanische scheiding tussen ingang en de circuits in de dac. Daar worden externe storingen mee afgevangen. Via de S/PDIF ingangen kun je alleen DSD64 aanleveren over DoP (DSD over PCM).

Tot slot is voor het Deluxe model een analoge uitgang met volumeregeling ontworpen. Dat scheelt een regelversterker in de signaalweg en geeft de mogelijkheid actieve luidsprekers aan te sluiten op de uitgangen van de dac. Maar analoge signalen dan? Wel, de DSDAC 1.0 heeft zelfs twee analoge ingangen om dat bezwaar weg te nemen. Zodra een analoge ingang wordt geselecteerd, schakelt de dac functie helemaal uit.

De DSDAC 1.0 Deluxe model kan door de eigenaar naar keuze worden ingesteld. Qua omzetting is er te kiezen uit een vaste omzetting voor alle digitale signalen naar DSD256, of je kiest voor de Rising Mode die conversie toelaat naar DSD128, of naar 256, naar 512 en zelfs naar DSD1024.

Vervolgens kun je kiezen uit 8 digitale filterstanden, maar CEN.Grand is erg onduidelijk hoe filters in de diverse standen te werk gaan. Het volume is regelbaar van -65dB tot +5dB. Dat alles kan zowel op het apparaat zelf worden ingesteld als gekozen met de afstandsbediening.

De DSDAC 1.0 heeft S/PDIF ingangen via Toslink, BNC, RCA en XLR (AES/EBU) voor PCM192 en DoP64. USB tot PCM384 en DSD512. Analoge ingangen zijn gebalanceerd (XLR) en ongebalanceerd (RCA). Analoge uitgangen zijn ook gebalanceerd en ongebalanceerd beschikbaar. Het signaalniveau aan de uitgang is erg hoog, 3.5 volt op RCA en 6.2 volt op XLR. Uw lijnversterker moet dat wel aankunnen, actieve luidsprekers en de meeste eindversterkers kunnen dat, voor veel geïntegreerde versterkers is het (te) hoog. Tot slot, de DSDAC 1.0 Deluxe model heeft een stroomverbruik dat de gehele, zware, aluminium behuizing van 12 kilo langzaam opwarmt. Zet de dac daarom niet in een gesloten kast, maar geef hem voldoende lucht om te koelen.

Configuratie

Een enkele uitzondering daargelaten verkrijg ik de beste resultaten met dac’s via een AES/EBU aansluiting met XLR-stekkers. Ook met de CEN.Grand DSDAC gebruik ik die poort waarmee ik met een AudioQuest Diamond verbinding maak naar een Auralic Aries G2.1 streaming transport.

Mijn Audia Flight Strumento No.1 lijnversterker en FLS 4 eindversterker zijn beide gebalanceerd opgebouwd en om de keten van dac tot eindtrap gebalanceerd te houden, zet ik twee paar Inakustik NF-2404 AIR interlinks in. Luidsprekerkabels zijn eveneens van Inakustik, LS-2405 AIR lopen naar ATC SCM20P SL passieve monitoren, welke met liefde combineren met een ATC C1 Sub Mk.2 actieve subwoofer. Digitale keten is opgebouwd met Melco opslag en ethernet switch, Roon NUC, Keces en Sbooster voedingen, met als ethernet kabels AudioQuest Vodka. Netfilter een AudioQuest Niagara 5000, netsnoeren merendeels Crystal Cable.

Keuzestress

Ik ben uitvoerig gaan spelen met de diverse instellingen van de CEN.Grand DSDAC om hem uiteindelijk te gaan gebruiken puur als dac, zonder gebruik te maken van de ingebouwde volumeregeling. Iets dat te maken heeft met de flexibiliteit van een voortrap en de kwaliteit van mijn Audia Flight Strumento. Ik ben bovendien een voorstander van het gebruik van een goede voorversterker, mits de voortrap drive heeft, een lage uitgangsimpedantie kent en discreet is opgebouwd. Zeker geen afbreuk doet aan de kwaliteit van de bron, normaliter een Metrum Acoustics Pavane dac, in dit geval de CEN.Grand dac. De DSDAC 1.0 Deluxe model geeft de keuze uit veel instellingen, de digitale filters gaven voor mij hoorbaar nauwelijks verschil, het beste kon ik nog subtiele verschillen ontdekken tussen filter 1 en filter 8. Ik heb de filterinstelling daarna op 1 gehouden.

Anders is dat met de DSD-instelling. Basis was de vaste instelling van DSD256, waarna ik ben gaan spelen met de Rising Mode. DSD128 werd een achteruitgang, gering verlies aan transparantie en levendigheid. DSD256 Rising of vast maakte minimaal verschil. DSD512 werd de uiteindelijke voorkeurkeuze. Transparant, helder, dynamisch, open en in mijn systeem het meest natuurlijk en aangenaam. DSD1024 werd te veel van het goede en werd af en toe te helder van klank. De hoogste waarde is lang niet altijd het optimum. Alle DSDAC binnenkomende streams zijn PCM, met de originele sample rates van de bestanden. DSD-streams komen vanuit mijn Auralic altijd als PCM naar buiten (behalve over USB). Conclusie, de gebruikte instellingen gedurende beschreven luisterimpressies zijn op de DSDAC: AES in, D-filter 1, Rising mode DSD512, Direct, XLR uit.

Luister eens….

Celliste Inbal Segev trapt af bij de laatste luistersessie met de CEN.Grand dac en doet dat met een compositie van Edward Elgar. Zij speelt samen met het London Philharmonic Orchestra, een orkest dat zich breed voor mij laat uitspreiden in de luisterruimte. Het spel van Inbal is in mijn oren van een hoogstaand niveau. Geweldig hoe de cello stand weet te houden tegenover het orkest. Zuiver van klank, het leven uitbeeldend in alle facetten. Van tragiek tot vreugde, het komt allemaal voorbij in haar spel. Mooi in de ruimte geprojecteerd, los en vrij, naar voren ten opzichte van het grote orkest. Hier kun je ademloos naar luisteren.

DSD ervaar ik vaak als rond en zacht, ronder dan PCM, met de omzetting van de DSDAC 1.0 Deluxe model ervaar ik dat eigenlijk niet. De puntigheid en felheid die PCM met zich mee kan dragen blijft overeind. Geen concessies om de luisteraar te strelen en tevreden te houden. Ik heb het idee dat de weergave is zoals het in de studio werd bedoeld, al kan ik een dergelijke stelling helaas nooit hard maken.

Van cello naar zang van Chantal Chamberland, van haar cd ‘Temptaion’ de track ‘Beautiful life’. Gewoon een geripte cd, geen highres opname, toch staat de stem geweldig mooi voor mijn neus. Heel vrij en plastisch, bijna fysiek. Alleen bas, slagwerk en piano doen mee. Drie instrumenten die je bijna vergeet als je even focust op de stem van Chantal. Goed neergezet in de ruimte, los van de weergevers, breed en op de juiste hoogte.

Hiermee laat de DSDAC zien tot welk niveau weergegeven kan worden. Zeker één van de dac’s die in aanmerking zou komen om te blijven staan. Niveau Metrum Acoustics, Sonnet of Merason om een paar namen te noemen van dac’s die hier de revue passeerden of permanent aanwezig zijn. Iets heftiger dan de voorgaande track is ‘I wanna dance with somebody’ dat met minstens zoveel passie en zuiverheid wordt weergegeven. Prachtig hoe elke stembuiging vrij weet te komen, afgezet tegen een doodstille achtergrond waar elke vorm van verstoring in ontbreekt. Rust, veel rust, gecombineerd met passie en leven. Door de stille achtergrond is de dynamiek voor 100 procent los aan het gaan. Een kunstwerkje, deze cd op de CEN.Grand. 

Lavinia Meijer op harp in een door haarzelf aangepaste compositie van Schubert. ‘A winter interlude’ is de titel, de klanken zijn treffend, de verstilling van een winterlandschap zie ik haast voor mij. De witte wereld voordat mens of dier daar verandering in heeft gebracht. De snaren van de harp trillen lang na en dat weet de dac goed weer te geven. Dynamisch gedrag met lang uitstervende tonen. De snaren voor de hoge tonen weerklinken snel en accuraat. Een andere track van deze cd is ‘Amethyst’ waarop Meijer samen speelt met het Alma Quartet. Cello als basis, harp geeft het ritme, viool hangt in de lucht en speelt haar eigen spel. De sfeer is drukkend, de viool klagend, er ontstaat een haast beklemmend gevoel bij mij wat aangeeft dat de overdracht van emotie door de instrumenten optimaal is. Een mooi maar zwaar stuk waarvan je even moet bekomen als de installatie zwijgt.

Naar België

Ik spring heerlijk van de hak op de tak en kom langs bij Micheline van Hautem, deze Belgische zangeres bezingt haar verblijf in Parijs. Doet dat met haar vaste muzikanten en een achtergrondkoortje. Lekker direct opgenomen. Stem los van de band. Voorbijgaand aan de opstelling van de luidsprekers in de breedte, hoogte benuttend en met veel diepte in het stereobeeld. Lang niet de opnamekwaliteit van Meijer of Charmberland, wel recht doende aan hoe ik Micheline meemaakte in een concert van haar. Een stem die zeker veel zangkwaliteit kent, tegelijk een beetje aan de ruwe kant blijft. Precies zoals het leven van een artiest kan zijn.

De titeltrack van de cd is ‘Chocolat’, intro van piano met direct daarna een heel ander gebruik van haar stem. Veel zachter en liever, klein en zonder de harde uithalen. Bijzonder hoeveel kanten ze kan laten zien, de DSDAC maakt het onderscheid duidelijk en weet het gelukkig niet tot een eenheidsworst te kneden. Als iemand zou opmerken dat ik een track van een heel andere zangeres aan het spelen ben, dan zou ik de persoon haast gelijk geven. Wat een compliment is voor de transparantie en op prijs gestelde kleurloosheid van de CEN.Grand.

‘Fill in all the blanks’ wordt gezongen door David Roth, singer songwriter met een donkere stem. Zijn gitaar in zijn handen, een paar instrumenten toegevoegd voor de sfeer. Je verplaatst je naar een pub waar de plaatselijke artiesten voor een pint ale of Guinness willen spelen. Keer op keer ben ik verrast door de zuiverheid van de CEN.Grand en de enorme rust en stilte op de achtergrond als er muziek speelt. In een andere track wordt een blokfluit gebruikt, overduidelijk herkenbaar met een eigen plek in het stereobeeld. Echt achter de zanger neergezet, het is niet moeilijk om je een beeld te vormen van de opstelling in de studio, of op te pikken wat de technicus heeft gedaan in de mix. Een zachte vrouwenstem mengt haar stem met die van David. Als zij samen zingen over een ‘Long way home’ dan heeft dat betekenis, het is geen behang dat de CEN.Grand laat horen, er gebeurt daadwerkelijk iets in de luisterruimte waardoor je in de muziek getrokken wordt.

DSD is zoals ik eerder opmerkte vaak aan de lieve kant, dus kan een DSDAC ook rocken? Jeugdidool Fleetwood Mac jaag ik vanuit de digitale ingewanden van mijn Auralic streaming transport de AES/EBU poort van de CEN.Grand in. Vertelt de CEN.Grand leugens of weet hij ‘Little lies’ tot leven te wekken? Vooralsnog klinkt het erg zuiver en transparant, maar rocken kan ik het niet noemen.

Gaat de DSDAC zijn eigen weg? ‘Go your own way’ lijkt meer op wat ik zoek, dat spettert lekker de kamer in op hoge snelheid. Heeft wel power en weet zich wel te manifesteren. De band wordt helemaal uiteengerafeld in individuele leden, met kleine percussie die ik mij niet kan herinneren van andere keren, maar ik speel dit ook niet zo heel vaak. Gitaren janken als vanouds. Het was altijd muziek die iets met mij deed en dat gevoel komt helemaal terug. ‘The Chain’ is ook zo lekker. Je hoort dat het een oude opname is, vandaag de dag zou het veel beter kunnen, ook dat heeft zijn charme. Als je er maar plezier mee hebt, iets dat de DSDAC 1.0 zeker weet te brengen aan de luisteraar. CEN.Grand weet wel wat ‘Rumours’ met een flinke kern van waarheid te veroorzaken in huize Van Es.

Fijne neus

Michiel Bouwens van YN Audio heeft vaak een fijne neus voor mooie en bijzondere producten. De DSDAC 1.0 Deluxe model van CEN.Grand is wederom een voorbeeld dat de aandacht verdient van een grote groep luisteraars geïnteresseerd in digitale mediums. De dac presteert op een zeer hoog niveau en schaart zich onder de digitale componenten die echt de moeite waard zijn. Dat daar een prijskaartje aan hangt is dan maar zo. Mooie dingen in het leven zijn niet goedkoop. De veelzijdigheid van de DSDAC is een bijkomend voordeel, wie geen zin heeft om te investeren in een lijnversterker kan hem direct aansluiten op een eindversterker.

De steeds verder groeiende groep van eigenaren van actieve luidsprekers heeft er een bron bij gekregen met deze machine. Machine mag je hem wel noemen, het zwarte blok aluminium heeft een dergelijke uitstraling. Intern is wel sprake subtiliteit in de elektronische wegen, zich uitend in transparantie en zuiverheid in de weergave. Het oor strelend zonder te soft te worden of ballen te verliezen. Waar het wild moet, wordt het wild. Waar een stem in de ziel moet dringen van de luisteraar gebeurt dat met volle emotie. Heb ik genoten? Jazeker, met volle teugen en met enige pijn in het hart gaat de CEN.Grand retour importeur. 

DSDAC 1.0 Deluxe model
6.399 euro | www.yn-audio.nl
Beoordeling 4.5 / 5