Er zijn dagen dat alles klopt met elkaar, de zon schijnt, je voelt je goed, het verkeer zit mee en je bent uitgenodigd voor een luistersessie waar isodynamische luidsprekers de boventoon voeren. Met frisgewassen oren en evenzoveel frisse moed stap je binnen in een privé luisterruimte, waar met veel zorg een systeem permanent is opgesteld. Veel Frans spul; Diptyque luidsprekers, Kora High Fidelity cd-speler en versterking. Daarnaast van Silent Angel streaming uit het Verre Oosten en van Cardas bekabeling uit de USA. Je gaat zitten, begint met luisteren, ineens stokt je adem, kun je even niet anders dan hevig geëmotioneerd proberen te praten en staan de tranen in je ogen. Wat daar en toen met mij gebeurde valt hieronder te lezen in een verslag over een bijzonder audiosysteem.
Diptyque uit Montauban
Het is lang geleden dat ik thuis met veel plezier een set luidsprkers van Diptyque mocht beoordelen. Daarna is het voor mij stil geweest rondom het merk, tot vandaag, de dag waarop een hernieuwde kennismaking plaatsvindt. Niet alleen is een DP160 Mk II veel groter dan het model destijds, het is zowel qua uiterlijk als intern ingrijpend anders. Gebleven is het principe van een magnetostaat, het aandrijven van een membraan waarop elektrisch geleidende sporen zijn aangebracht. Opgehangen in en magnetisch veld, waarbij het membraan onder invloed van wisselspanning gaat bewegen. Je mag het net als Diptyque ook een isodynamische luidspreker noemen.
Een Diptyque heeft net als andere merken die dergelijke luidsprekers vervaardigen een paar belangrijke voordelen boven een gebruikelijke luidspreker met een conus. Zo vindt de afstraling plaats over een groot oppervlak, waardoor een ruimtelijk beeld kan ontstaan en geen puntprojectie van geluid.
Het zijn dipolen, er gaat evenveel geluid naar voren als naar achteren en vrijwel niets naar de zijkanten. Er kan door het ontbreken van een kast ook geen kastkleuring optreden en het gespannen, lichte membraan is snel en kent geen vorm van natrillen. Omdat Diptyque eenzelfde membraan en magneetopbouw gebruikt voor tweeter en paneel is er geen overgang hoorbaar tussen de drivers onderling. Tot slot is de belasting voor een luidspreker niet complex. Een Diptyque heeft met zijn magnetostatische weergevers tevens nog een paar voordelen boven een elektrostaat, die immers ook met een gespannen membraan werkt. Veroudering is er eigenlijk niet, voor stof is een Diptyque ongevoelig en omdat er geen hoogspanning unit nodig is wordt stof niet aangetrokken. Het paneel waarin het membraan wordt gespannen is opgebouwd uit MDF en HPL-composiet. Twee millimeter dikke staalplaten dragen de magneten. Het paneel kan niet resoneren en dus geen kleuring toevoegen aan het geluid.
Een Diptyque ribbon tweeter bestaande uit een Mylar film met aluminium banen beweegt in een intens magnetisch veld opgebouwd met neodymium magneten. Een eenvoudig 12dB filter scheidt hoge en lage tonen rond de 1600 Hertz. Voor de lage tonen panelen zet Diptyque bipolaire magneten in, met afgeronde hoeken voor een homogeen magnetisch veld, aangebracht zowel aan de voor als aan de achterzijde van de Mylar drager. In een DP160 Mk II zitten twee panelen voor de lage tonen, samen met een oppervlak van 3380 vierkante centimeter en een tweeter met een lengte van 55 centimeter. Elke Diptyque wordt in eigen beheer gemaakt in Montauban, de fabriek heeft daarvoor in de afgelopen jaren zwaar geïnvesteerd in CNC-machines. Een DP160 Mk II wordt standard geleverd in wit of zwart, afgewerkt met een leren rand aan alle kanten. De leren band is naar keuze wit, karamel, chocolade kleur of zwart. Tegen meerprijs valt te kiezen uit 160 RAL kleuren voor het paneel. Zinnige technische informatie is het rendement van 87dB/1W/1m, een nominale impedantie van 6 Ohm, een afmeting van 1610x530x350mm (diepte vanwege de voeten) en een gewicht van 50 kilo per weergever.
Woonkamer
De plaats van handeling is een woonkamer van ruime afmetingen waarin de twee Diptyque weergevers in de breedte staan opgesteld langs de langste muur. Een afstand van 60 tot 80 cm is nodig tot aan de achtermuur. Dat lijkt misschien veel, maar door het ontbreken van een kast is de voorkant van de weergever net zover van een achtermuur verwijderd als mijn eigen, conventionele luidsprekers thuis. Omdat Dimex importeur is van merken als Kora, Silent Angel en ooit van Cardas, is het niet verwonderlijk dat de twee Diptyque weergevers daarmee aangestuurd worden. Bijkomstigheid is dat Kora en Diptyque met elkaar samenwerken en dicht bij elkaar hun fabrieken hebben.
Kora gebruikt voor het beluisteren van hun elektronica Diptyque weergevers, Diptyque gebruikt Kora versterkers. Van Kora is een TB400 geïntegreerde versterker aanwezig. Daarin een Square Tube schakeling met elektronenbuizen, verantwoordelijk voor het perfect symmetrisch aansturen van de eindtransistoren. Wat de ontwerper van Kora heeft gedaan is de spanning van de buisjes aan de luidsprekerklemmen combineren met een stroomversterker voor de nodige Ampères om een luidspreker aan te drijven. Daartoe staan transistoren als volgers ingesteld. Een volger schakeling heeft een hoge ingangsimpedantie, een versterkingsfactor van bijna één en een lage uitgangsimpedantie. Precies wat we willen voor een stroombron. Dus kort gezegd: de buizen zorgen voor de spanning, de transistoren voor de stroom, samen geeft dat vermogen. Spanning x Stroom = Watt. Een TB400 levert 2 x 200 Watt aan 8 Ohm en heeft een dubbele voeding aan boord. Een CD140 cd-speler van Kora werkt ook met Square Tube schakeling. Interne upsampling tot 762 kHz wordt gedaan met AKM-chips, de converters zijn van Japanse chipmaker ROHM, die laatste zijn minder bekend, terwijl de kwaliteit exceptioneel is.
Voor streaming is een drietal apparaten met elkaar gekoppeld. Ten eerste is er een Silent Angel Bonn NX high end ethernet switch neergezet, met daarachter een Munich MU streamer/dac. Beide Silent Angels verkrijgen hun kloksignaal uit een Genesis GX externe klokgenerator. Vrijwel alle bekabeling is Cardas, type Clear Beyond. De twee Diptyque weergevers zijn zorgvuldig waterpas gezet op hun zware voeten, met de tweeters aan de binnenzijde omdat de afstand tussen de weergevers daarvoor groot genoeg is, licht ingedraaid met een snijpunt een stuk achter mij. In een kleinere ruimte, waar de weergevers dichter op elkaar staan, kun je de tweeters ook aan de buitenkant houden. Omdat een Diptyque een echte dipool is, zijn reflecties van zijmuren niet aan de orde. Wie graag house en metal voert aan deze weergevers, kan een magnetisch plaatje aanbrengen aan de achterzijde om het bewegen van de membranen enigszins in de hand te houden.
En dan komen de tranen
Zoekend naar een referentie omdat ik in een voor mij vreemde omgeving zit, pak ik als eerste van Emmanuelle Dauvin haar tweede OVNI Baroque cd waarop zij tegelijk viool en orgel speelt, terwijl sopraan Heather Newhouse zingt. Opgenomen in een kleine kerk ergens in Noord-Frankrijk. Bij track één zit ik nog braaf te denken dat een Diptyque 160 Mk II echt diep kan gaan in de lage tonen, wat voor een kerkorgel waarvan alleen de pedalen worden bespeeld nodig is. Het orgel klinkt daarmee realistisch, neemt de akoestiek van de kerk mee in de weergave, te danken aan onder meer een in de verte weglopende galm. Majestueus is het orgel op deze manier. De viool in de handen van Dauvin is beeldvullend door de akoestiek. Verderop op de cd valt Heather Newhouse in met haar zang. Met deze bloedmooie opname wordt de luisterruime veranderd in een kerk. Wat een stem, wat een realisme. Plaatsing is uniek in het stereobeeld. Omgeven door de galm van de kerk staat Heather centraal, orgel achterin de kerk, viool tussen orgel en stem. Dat is fijn, maar wat de stem met mij doet is nog veel fijner. Ademloos luister ik, bevind ik mij in de kerk zelf? Maak ik het live mee?
Als ik na afloop van de track probeer te vertellen wat ik hoorde, komt er slechts een onduidelijk, hikkend/snikkend geluid uit mij. Ik ben even helemaal van de kaart en tranen staan in mijn ogen. Van muziek kun je emotioneel worden, maar dit gaat verder. ONGEKEND! Wat een schoonheid en passie kreeg ik voor de kiezen, ik ken de cd maar al te goed, maar zoals nu is het een totaal nieuwe openbaring.
Terug op aarde kies ik voor Beatrice Rana en het Amsterdam Sinfonietta die samen pianoconcerten van Bach ten gehore brengen. Het is van een andere orde dan Dauvin, de opname is veel platter en het lijkt of ik van bovenaf naar het orkest en in de vleugel kijk. Kennelijk zijn hooggeplaatste microfoons gebruikt en de immersieve weergave van een Diptyque maakt dat pijnlijk duidelijk. Geprobeerd is kennelijk om ambiance vast te leggen in de opname. Het orkest en de vleugel worden klein gehouden, zijn gevangen tussen de twee luidsprekers en maken geen gebruik van de breedte die een Diptyque kan laten horen. De vleugel van Rana springt er wel uit, dat is duidelijk de persoon waar het om draait. Het orkest is en blijft ook met vervolg tracks vrij compact en geeft eerder een totaalindruk dan dat het wordt uitgesplitst in personen. De drukke muziek loopt gelukkig niet dicht en laat de kwaliteit van de musici naar voren komen. Zoals alles wat ik aan muziek koop, is ook deze cd niet meegenomen uit de winkel voor de opnamekwaliteit, maar voor de opgenomen muziek en het spel.
Vrolijk Frans
Vrolijk, Frans, gedichten op muziek gezet, het zijn twee vriendinnen die samen Les Frangines vormen. Tracks scheppen sfeer, lekker een beetje rommelig qua instrumenten, stemmen naar voren gezet, samenzang in het achtergrondkoortje ver naar achteren. Veel Franser dan dit krijg je het niet. De meiden met hun band zouden op de hoek kunnen staan van een Franse markt. Met Alpinopetjes op en sjaaltjes. Track twee begint met veel kleine geluidjes, dan volgt een heerlijk diepe bas, zo natuurlijk, het is haast live zoals het speelt. Het is bij lange na geen perfecte opname, maar dat maakt niets uit. Je wilt per direct op vakantie naar Frankrijk, naar de zon, de wijn, het goddelijke leven. Ondertussen kent het stereobeeld heel veel diepte en ruimte. Muziek en zang komen volledig los en blijven zuiver. Hoogte en diepte zijn daarbij ruimschoots aanwezig.
Oneerbieding wellicht, ik vind Clara Luciani op haar cd ‘Mon Sang’ een beetje het Franse equivalent van Roxy Dekker. Ook deze muziek wordt heel breed in de ruimte gezet, helaas met een bak vervorming door te hoge uitsturing in het digitale domein tijdens de opname of de mix. Wat ik ervaar is dat de opstelling er geen enkele moeite mee heeft om pop weer te geven. Met van die nepviolen op de achtergrond.
De titelsong begint rustig met piano, zang en synthesizer, het laag stompt lekker de ruimte in. Ik stap regelrecht het theater binnen want Diptyque geeft weer dat gevoel een concert bij te wonen of dat ik op zijn minst ergens een plekje heb veroverd in een mastering room. Knap dat Clara zo weergegeven kan worden, op een mindere set zal het zomaar een zooitje ongeregeld worden. De 13e track speelt Clara samen met Rufus Wainright. Dan is het best lekkere popmuziek uitermate geschikt voor een Songfestival.
Terug naar klassieke zang, dit keer uitgevoerd door Fatma Said. Zachte begeleiding die Fatma alle ruimte geeft en met haar meegaat in de dynamiek. Het kan en mag zachtjes spelen en dan blijft de weergave toch uitermate compleet. Het is qua opname een verademing na Luciani.
Fatma neemt je mee de muziek in, trekt je concentratie naar hetgeen wordt gezongen. Het resulteert in een heel gemakkelijke en natuurlijke weergave die telkens boeit. Een paar stappen omhoog met het volume maakt de indruk niet anders, je schuift wat rijen naar voren in de zaal. Ondertussen ben ik nog steeds een beetje van slag door Dauvin, al doet Said gelukkig zoveel haar best dat zij mij met beide voeten op de grond kan houden. Instrumentaal is de cd ‘Lieder’ ook mooi. Veel van de ambiance en de opnameruimte is hoorbaar met Said.
Dimex-keuze
Ik heb niet de behoefte om altijd maar mijn muziek en mijn referenties ter hand te nemen. Dus vraag ik de mensen van Dimex om hun keuze aan mij te laten horen. Graag streamen ze op de Silent Angel stack als eerste van Natalie Merchant de track ‘The peppery man’. Die opname kent een heel nauwkeurige plaatsing zonder te verzinken in een analytisch geluid. Een tuba blaast mee. Duidelijk worden zingende mannen en vrouwenstem. Langzaam wordt de track ingevuld met meer instrumenten. Dat alles is heel puur gehouden. Diptyque geeft alle ruimte aan wie speelt, de set zelf trekt geen aandacht. Is vrij van kleuring en/of een eigen inbreng. Je zou de weergave haast kaal kunnen noemen, maar dan niet in klank. Kaal in de vorm van het ontbreken van invloed van buitenaf, daardoor is de weergave vervuld van rust. Zangeres Ayo laat met ‘What is love’ even horen wat een strak laag er aanwezig is. Terwijl haar stem zuiver en losgemaakt blijft. Lekker rustige muziek met vooral akoestische instrumenten. Ook dit hoeft niet luid te spelen om volwassen weer te kunnen geven. Javier Limón zingt in het Spaans. De zang is al interessant, alle instrumenten misschien nog wel meer. Er ontstaat heel veel diepte en afbakening per instrument. Je kunt in een 3D tekening vatten waar en hoe iedereen staat opgesteld. Zang gebracht met een volle stem en flinke uithalen, hetgeen probleemloos wordt gevolgd door Diptyque.
Wilt u eens iets anders, een aparte, meeslepende stem? Zang in een grotendeels onverstaanbaar dialect? Zoek dan naar Arnold Veeman uit Groningen. Zo hoor je nog eens wat als je Dimex mensen hun gang laat gaan. Qua opname is het een aanrader en laten we artiesten uit eigen land zeker eren. Hoe strak staat zijn stem, heel soepel weergegeven met een diepe rust achter in het systeem. Geen enkel artefact verstoort de weergave. Een doodse stilte in de omgeving van de luisterruimte helpt daar ook bij. Op deze manier kun je lang luisteren en krijg je mij de deur niet meer uit. Van Groningen springen we naar Portugal voor de fado van Mariza.
Tja, deze luidsprekers winnen meer en meer mijn hart. Zeker als ze zorgvuldig zijn opgesteld door Dimex in deze luisterruimte, die verder akoestisch niet aangepast lijkt. Betonnen muren, houten vloer, een kleed en dunne gordijnen voor de ramen. Een met stof beklede bank moet helpen met dempen. Dat alles vormt geen enkel probleem met de lage tonen, niet in de ruime kamer, niet met in de breedte opgestelde luidsprekers. Dat is vast de droom van menig interieurarchitect die liever aandacht besteedt aan uiterlijk dan aan muziek. Laat hierin Mariza met ‘Cavaleiro monge’ maar losgaan.
De tranen achter mij gelaten wil Ed Sheeran met ‘Make it rain’ ze vast weer opwekken. Je bent erbij, maar zonder het geroezemoes van publiek. In de studio, na de ruwe mix en voordat een commerciële afdeling ermee aan de haal gaat vanwege de loudness war. Muziek puur, ongekunsteld, ruim en los. Transparant als de Mylar folie van een Diptyque zelf. Ik luister geconcentreerd op de stem van Sheeran, zonder de band daarbij uit het zicht te verliezen. Met een systeem als dit kan ik goed leven, het is qua prijs haast onverslaanbaar.
Ok, een set Diptyque DP160 MK II vraagt wat ruimte, zeker deze grotere modellen, maar als je er de plaats voor hebt, dan zou ik zeker eens gaan luisteren. Ondertussen wordt de band van Sheeran heel breed neergezet achter de zanger. Muziek reikt tot ver buiten de opstelling van de twee luidsprekers.
Mijn luidsprekerkeuze
Uitsmijter vandaag voor mij komt uit de film ‘Süskind’ met vioolspel van Janine Jansen. ‘Summer 1945’ is zo mooi qua muziek. Maar tevens treurig, zo enorm stemmingsvol. Geweldig wat een gevoel Jansen hier in haar spel weet te leggen. Wat vervolgens 100% uit de weergevers komt. Daar werkt de versterking ook aan mee, net als de streamer. Eigenlijk wil je dit werk ook eens in een Kora cd-speler stoppen. Om te horen wat dat doet. Het is Janine Jansen op haar best. Ondanks het gebrek aan een fysieke cd krijg ik opnieuw een brok in de keel, branden tranen opnieuw achter de ogen. Ik ben overtuigd, een set Diptyque weergevers is met zijn relatief bescheiden prijs een topproduct dat menig muziekhart kan veroveren. Je luistert niet naar hifi, niet naar hoog-midden-laag, niet naar detail, je laat je meevoeren op muziek zoals de het geval is met live beleving. Want live beleving kreeg ik met elke gespeelde track. Het gevoel erbij te zijn, de opname mee te mogen maken. Ik weet ook wel dat niet iedereen zulke weergevers kan of mag plaatsen, wie dat geluk wel heeft is spekkoper.
Ik was elders, niet thuis, en zal daarom voorzichtig zijn met superlatieve uitlatingen. Zelfs al houd ik het bescheiden, dan nog steek ik graag de loftrompet over deze opstelling van Diptyque DP160 Mk II luidsprekers, ditmaal gekoppeld aan Kora en Silent Angel. Muziek doet vaak wat met mij, meer dan elektronica of een luidspreker, dat zijn slechts de doorgevers. Maar dat ik zo geraakt kan worden, dat is maar zelden het geval. Een ultieme beleving voor een muziekliefhebber pur sang. Ik kan niet anders dan zeggen dat ik heb genoten van muziek, gebracht op een pure en zuivere manier. Soms met de in de opname aangebrachte vervorming, op andere momenten was het ongekende schoonheid. Hoe dan ook, Diptyque staat heel hoog op mijn verlanglijst sinds deze dag.
Diptyque DP160 Mk II
23.000 euro per paar in zwart of wit | meerprijs RAL kleur 800 euro
www.dimex.nl
