Met de Olympische Spelen in aantocht staat de tomeloze ontwikkeling van China flink in de belangstelling. De individuele mens zowel als de rijke historie worden klakkeloos ondergeschikt gemaakt aan de expansiedrift. Dat geldt niet alleen bij de infrastructuur voor de Spelen. Het megalomane project rond de Drieklovendam is een nog veel schrijnender voorbeeld, dat door de jonge filmmaker Jia Zhang-ke als achtergrond wordt gebruikt voor twee films. 
De dam is bedoeld om energie te produceren en het watertransport te verbeteren. Consequentie is dat veel bewoond gebied onder water komt te staan. Voor een deel is dat al gebeurd, maar het peil gaat nog een flink stuk omhoog, naar een niveau dat staat afgetekend op de bergwanden in de stad Fengjie. Daar moeten 1,2 miljoen mensen verhuizen, grotendeels naar een nieuwe stad die wat hogerop ligt. In ras tempo wordt alles afgebroken.
Jia Zhang-ke maakte kennis met de stad bij het maken van de documentaire Dong, over een van China’s bekendste kunstenaars, Liu Xiaodong. Zhang-ke volgt de schilder bij het maken van twee van zijn reusachtige groepsportretten. Het tweede deel van de documentaire speelt in Bangkok.
Een aantal van de arbeiders die in Fengjie poseren voor het portret komt terug in de speelfilm Still Life die Zhang-ke naar aanleiding van zijn ervaringen in de stad maakte.
Still Life, winnaar van de Gouden Leeuw bij het filmfestival van Venetie, toont de moeizame zoektochten van twee mensen naar een lang uit het oog verloren partner.
Aangezien zowat iedereen in Fengjie verdwenen is valt het niet mee iemand na jaren terug te vinden. Het langst staan we stil bij een mijnwerker, die na een lange reis neerstrijkt in de stad. Hij gaat als sloper aan de slag om in zijn onderhoud te voorzien, en doet ondertussen navraag naar zijn vrouw, die hem zestien jaar geleden in de steek liet, en naar zijn dochter. De verpleegster Shen Hong heeft ook al lang niets meer van haar partner gehoord. Beide zoekacties eindigen in een teleurstelling. Toch is Still Life geen pessimistische film. Wel een bezorgde. De getoonde mensen zijn overlevers, die ook in moeilijke omstandigheden, waarin er meer wordt afgebroken dan opgebouwd, blijven zoeken naar persoonlijk geluk.
De films ontlenen hun bijzondere kracht voor een fors deel aan de schitterende beeldcomposities, die, geschoten met een digitale camera, perfect overgezet zijn naar DVD. De grauwe beelden van de afbraak van de stad hebben een wonderlijke schoonheid, in hun contrast met het natuurschoon van de steile hellingen van de kloof. Het tempo is traag, waardoor de kijker alle gelegenheid heeft na te denken over het getoonde. Zhang-ke is geen verteller die de kijker bij de hand neemt en een boodschap voorkauwt. De personages dragen hun hart ook bepaald niet op de tong. Dat maakt ze wel universeel herkenbaar en echt, hoewel de beelden de door Hollywood-conventies geïndoctrineerde kijker wellicht zullen bevreemden.
Dong is een aardige, wat mijmerende documentaire; Still Life is een meesterlijke film, die op haast terloopse wijze grote thema’s aansnijdt en daarnaast visueel weet te imponeren.
Aanvullende informatie:
China, 2006
Speelduur: 108 + 68 minuten
Regie en scenario: Jia Zhang-ke
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: Dolby digital 5.1 en 2.0
Uitgave: A-film
