Buizenversterkers hebben iets magisch, dat een transistorversterker nooit zal kunnen evenaren. Dat heeft niet alleen te maken met de warmte die ze afgeven of het licht dat ze uitstralen, buizen doen ook denken aan de gloriedagen van high fidelity.
Aan de opkomst van merken als Marantz, Audio Research of McIntosh. En aan deze kant van de oceaan aan Leak, Radford en Quad. Legendarische versterkers waar veel audiofielen met weemoed aan terugdenken. Laatst nog sprak ik een bekende audiojournalist die twee McIntosh mono eindversterkers heeft weten te reviseren, het oorspronkelijke ontwerp volgend, die een resultaat neerzetten waar menige moderne versterker met het schaamrood op de kaken voor afdruipt. Uiteraard McIntosh uitgerust met buizen.
Het lijkt zo gemakkelijk om een buizenversterker te bouwen. Schema’s zijn in ruime mate verkrijgbaar. Technieken tot in den treuren gedocumenteerd in boeken over buizen, welke in elke bibliotheek te vinden zijn onder het vak “elektronica”. Alle onderdelen zijn verkrijgbaar bij de elektronica vakhandel en de buis zelf, tik het type nummer in op een zoekmachine en wereldwijd rolt het aanbod binnen. Printplaten zijn niet nodig, nee sterker nog, de echte buizenliefhebber hard-wired zijn creatie. Wie met weinig vermogen genoegen kan nemen gaat in de richting van een 2A3 of 300B, wie meer vermogen zoekt zal de richting van EL34, KT-88 of 6550 opzoeken. Veel amateur bouwers van buizenversterker zoeken hun zolder af en komen te voorschijn met ontwerpen die gebaseerd zijn de meest exotische buizen ooit geproduceerd.
En dan, daar staat het ontwerp, de creatie die zo moeizaam is gebouwd. Wat mag ervan verwacht worden. Ervan uitgaande dat het gelukt is de schakeling bromvrij te krijgen en zo veilig af te leveren dat de kast niet onder spanning staat, valt het resultaat toch nog tegen. De oorzaak daarvan is van terug te vinden in de uitgangstransformatoren. Niet voor niets hebben merken als Quad, Leak en McIntosh lang geheim gehouden welke wikkeltechniek er aan te pas is gekomen om de uitgangstransformatoren te wikkelen. Geloof mij, een goed ontworpen buizenversterker valt of staat niet met Black Gate’s, maar valt of staat voornamelijk vanwege de uitgangstransformator.
Helemaal voor elkaar, verse New Old Stock buizen, de beste componenten, een overbemeten voeding en tenslotte fraai gewikkelde trafo’s in de uitgang, staat het pronkstuk te glimmen. De eerste klanken komen uit de luidsprekers rollen en vullen de kamer met muziek. Het is weer gelukt om oude techniek te laten herleven. De buurman kijkt eerst vol bewondering hoe u muziek haalt uit iets dat hem slechts herinnerd aan de radio van zijn opa, die lang geleden met het grofvuil is afgevoerd. Daarna schudt de buurman meewarig het hoofd, waarom koop je niet gewoon en transistor versterker, die kan toch ook zo mooi spelen? De buizenliefhebber staart de buurman dan met een blik vol ongeloof aan en keert zich vol onbegrip af.
Tot voor een paar jaar geleden waren buizenversterkers slechts bereikbaar voor zelfbouwers, voor puisant rijken of voor doorzetters die genoegen namen met alle krakkemikkigheden uit de Engelse Cottage Industry. Merken als Jadis, Audio Research en Audio Note stonden lijnrecht tegenover Croft. De Duitse industrie deed gretig mee en kwam met overdreven exotische producten, liefst voorzien van grote hoeveelheden goud, chroom en natuursteen. Slechts langzaam kwamen betaalbare versterkers met buizen te voorschijn, al waren die nog steeds duur. Tot de Chinezen om de hoek kwamen. Ontwerp na ontwerp bleek ineens mogelijk. Vaak met een gelikt uiterlijk en een behoorlijke klank. Niet altijd even veilig en niet altijd even betrouwbaar. Tot zoals altijd een industrie doorkrijgt hoe het beter kan en input haalt uit westerse kennis. Op dat punt lijken we aangekomen en Nederland omarmt de buis. Nou ja, ten opzichte van 400 euro home cinema sets is de verkoop een druppel op een gloeiende plaat. Maar het is een tendens, een richting terug naar waar het allemaal ooit bij Saul Marantz om draaide, het weergeven van muziek met emotie.
Met vriendelijke groet,
René van Es
Hoofdredacteur hifi.be
