Voor wie het bij homecinema niet in de eerste plaats om technisch vertoon maar veeleer om emotionele impact gaat, is La Pianiste van de Oostenrijkse filmmaker Michael Haneke een aanrader. Het is de verfilming van het boek van Elfriede Jelinek, Die Klavierspielerin (De pianiste). Vooral niet te verwarren met The Pianist en The Piano. Erika Kohut is pianiste en docent op het conservatorium. Ze woont in Wenen, samen met haar moeder, met wie ze een zeer aparte relatie heeft. Moeder laat haar dochter geen centimeter ruimte. Ze slapen in hetzelfde bed, maar maken ook heftig ruzie. Erika is zeer streng, wreed zelfs, tegen haar leerlingen. Ze leeft in een volslagen isolement, haar emoties gaan schuil achter een muur van plaatstaal. Dat daarachter van alles broeit komt vooral op seksueel gebied naar buiten. Erika bezoekt pornowinkels en vindt haar gerief ’s nachts in sekscabines. Als een veel jongere leerling, Walter, verliefd op haar wordt resulteert dat in een spel van aantrekken en afstoten. Ze schrijft hem precies voor hoe hij haar moet vernederen. Niet precies zijn idee van de liefde, maar hij heeft weinig keus. Het spel wordt op het scherpst van de snede gespeeld, en loopt natuurlijk tragisch uit de hand.
Het boek van Jelinek sluit perfect aan op de thematiek die Haneke in zijn eerdere, op eigen scenario’s gebaseerde films aan de orde stelde: geweld, seks en onderdrukking van gevoelens. Der Siebente Kontinent, Benny’s Video, 71 Fragmente einer Chronologie des Zufalls en Funny Games waren allen kille studies over een totaal ontspoorde samenleving. Allemaal erg buitengewoon onaangename maar ongekend indrukwekkende films. De Franse producties die hij na deze serie maakte, Code Inconnu met Juliette Binoche, en La Pianiste, zijn iets humaner en minder afstandelijk van opzet. In al haar verknipte wreedheid roept Erika een grote mate van compassie op bij de kijker. Dat heeft alles te maken met de ongelofelijke prestaties die de acteurs leveren. Met name Isabelle Huppert speelt een van de indrukwekkendste rollen die ik ooit gezien heb. Ze legt alle ijdelheid die het vak eigen is opzij en maakt Erika Kohut tot een complex, in al haar ontluisterende gestoordheid shockerend levensecht mens. Terecht kreeg Huppert dan ook de Gouden Palm voor Beste Actrice bij het filmfestival van Cannes. Benoît Magimel was de Beste Acteur. Hij leerde speciaal voor de film piano spelen, en playbackt zijn passages met een ongelofelijke perfectie die de gedrevenheid van de filmploeg tekent. De obsessie gaat verder dan het verhaal. De film zelf won de Grote Jury Prijs.
De DVD bevat als extra interviews met Michael Haneke en Elfriede Jelinek. Haneke vertelt onder meer waarom hij nooit muziek in zijn films gebruikt: hij houdt teveel van muziek om haar tot achtergrondje bij een andere kunstvorm te degraderen. Muziek zou ook afbreuk doen aan de stilistische strengheid die zo belangrijk is voor het effect van zijn werk. In La Pianiste is muziek echter een belangrijk thema, waarmee hij tot zijn genoegen een argument had zijn favoriete componisten Bach en Schubert te laten klinken. Nooit als achtergrond, maar puur omdat er muziek gemaakt wordt, die deel uitmaakt van de karakters.
Jelinek vertelt over haar jeugd, en het effect dat tirannieke ouders hebben op het leven van hun kinderen. De Oostenrijkste kunstwereld fungeert als voorbeeld – die lijkt inderdaad uitsluitend te bestaan uit mensen die een behoorlijke beschadiging opgelopen hebben. Haar verhaal geeft ook aan hoe La pianiste gebaseerd is op autobiografische elementen. De enige kritische kanttekening die bij de DVD te maken valt is de manier waarop bij het interview met Jelinek de Nederlandse ondertitels dwars over de Franse heen geplaatst zijn. Dit maakt lezen lastiger dan het Duits met de zangerige Weense tongval te volgen.
Over de DVD
Frankrijk/Oostenrijk, 2001
Regie: Michael Haneke
Scenario: Michael Haneke, naar roman van Elfrieda Jelinek
Camera: Christian Berger
Montage: Nadine Muse
Muziek: Schubert, Schoenberg, Bach e.a.
Met: Isabelle Huppert, Benoit Magimel, Annie Girardot
Kleur, 129 minuten
Distributie: Cinemien/Homescreen (www.homescreen.nl)
Formaat: 16:9, anamorphic
Geluid: doby digital 5.1, dolby surround
Extra’s: interviews met Michael Haneke en Elfriede Jelinek
