The Complete Miles Davis at Montreux 1973 –1991
Het is even doorbijten, maar het is zòoo lekker. Twintig CDs. Gestoken in een fraaie zwarte box zitten twee mappen met elk 10 CDs en een langwerpig begeleidend boek vol mooie zwart-wit foto`s en enkele kleuren reproducties. Het gaat over The Complete Miles Davis at Montreux 1973 –1991.
Na de uitgebreide Bitches Brew collectie nu dus weer een overzicht van het doen en laten van een van de grootste invloeden op de moderne muziek. Van de 20 CD’s is er èèn al eerder uitgebracht door Warner. Dat is de acoustische set met groot orkest onder leiding van Quincy Jones uit 1991. De overige opnamen zijn uniek en allemaal live opnames gemaakt tijdens de concerten die Miles gaf in Montreux tijdens het jaarlijkse jazzfestival vanaf 1973 tot vlak voor zijn dood in 1991.
Het begint in 1973 en het publiek kan niet enthousiast worden voor de nieuwe weg die Miles is in geslagen. Op de eerste twee CD`s is dat duidelijk te horen. Het publiek wil de ‘oude’ Miles. De Miles die klassieke jazz speelt en geen electronica. Maar het is juist deze vernieuwing van speelvorm, instrumentatie en improvisatie die de jazz een veel groter bereik geeft. Een heel nieuw publiek gaat de kracht van Miles Davis ontdekken. In 1973 is het de band met Dave Liebman op saxen, Reggie Lucas en Pete Cosey op gitaar, Al Foster drums, Michael Henderson bas en James Mtume op percussie. Ondanks het onwillige publiek op het in die tijd vooral sjieke Montreux festival gaat Miles zijn eigen gang. Het is funk wat de klok slaat, helemaal in de sfeer van deze decade. Miles luistert veel naar muziek die op dat moment toonaangevend is. Hier zijn de invloeden van Sly Stone en Stevie Wonder het grootst. Ritmes en kleuren zijn de basis van de stukken. Het album Dark Magus uit 1974 is de eerste live opname die van deze periode een verslag doet. Luisteren, of beter beleven van ‘Ife’ en ‘Calypso Frelimo’ is een sensatie zeker wanneer de luisterruimte verlicht is met kaarsen en er wierook brandt. Na het uitkomen van Pangaea en Agharta, live opnames uit Japan in 1975, wordt het heel stil rond Miles en dus ook geen Miles meer in Montreux.
De box pakt de draad weer op na Miles zijn stille periode en pas als hij zijn rentree maakt in Montreux in 1984. Vol nieuwe energie speelt de op Al Foster na geheel gewijzigde band twee sets op een dag hier vastgelegd op 4 CDs. De keuze voor zowel de muziek en de begeleidende musici is weer typisch Miles. Muziek van anderen, populaire muziek zoals ‘Time After Time’ van Cindi Lauper, krijgt een heel ander gevoel. Darryl Jones op bas, meester John Scofield op gitaar, Bob Berg sax en toetsenist Robert Irving samen met percussionist Steve Thornton en de al genoemde drummer zorgen dat de aanwijzingen van Miles vertaald worden in Muziek zonder specifiek jazz, rock, funk of wat ook te zijn.
De compleetheid van de box zorgt voor veel dezelfde stukken. Gespeeld of in verschillende sets op een dag of over een periode van jaren. Maar de kracht van Miles en de band is dat geen enkele keer een nummer – bijvoorbeeld ‘Time After Time’ negen maal – hetzelfde is. Steeds is er de spanningsopbouw en de improvisatie. De interactie tussen Miles en de individuele bandleden is te horen. Degenen die Miles met deze band op North Sea Jazz of in Ahoy hebben gezien kunnen de plaatjes erbij maken. De flamboyante kleding, de rode trompet, de verschillende brillen – je hoort ze!
In deze periode is Miles ook driftig aan het schilderen. Meestal met viltstift op papier, soms met acrylverf. Het zijn deze schilderijen en tekeningen die met kleur en vorm een afbeelding voor de ogen maken van wat zijn muziek voor de oren doet. Het boekje in de box bevat een paar afbeeldingen van tekeningen.
De 1985 band waar Al Foster is vervangen door Vincent Wilburn, speelt veel oudere Miles stukken. Het thema van ‘Jack Johnson – I’m black and I’m proud of it – en ‘Star People’. Maar ook het van Michael jackson bekende ‘Human Nature’. Alweer vier prachtige CDs die de twee concerten samenvatten.
Een plaats in de Miles Davis band is voor velen een scholing en een start van een verdere carriere. En Miles is nooit bang een succesformule te wijzigen. In 1986 is Scofield vervangen door blues gitarist Robben Ford en Darryl Jones door Felton Crews. Als tweede toetsenist komt Adam Holzman de mogelijkheden van de band vergroten. In de tussentijd is Miles steeds meer met Marcus Miller gaan werken – Tutu – en zijn de studio albums een beetje commercieel aan het worden. Maar live en zoals op CD 11 en 12 te horen is, is er niets verkeerd. Het gastoptreden van George Duke in ‘Tutu’ en ‘Splatch’ is de moeite waard net als dat van David Sanborn n ‘Burn’, ‘Portia’ en het in je hoofd rondtollende ‘Jean-Pierre’.
De wat heavier manier van spelen krijgt een vervolg in de nieuwe bezetting die vanaf schijf 13 is te horen. Een lead bassist in de vorm van Foley (Joe Mecreary) en de Nederlandse inbreng Benny Rietveld op gewone bas zorgen voor een apart geluid. Maar de grootste ontdekking van Miles is wel Kenny Garrett. Miles geeft Kenny veel vrijheid en laat oude tijden van stuwende ritmes en spirituele invloeden weerkeren. De enige andere live opname uit deze periode is ‘Live around the World’ uit 1988. En inderdaad is een aantal concertenop JazzDoor uitgebracht, zij het niet geheel legaal.
In 1989 komt Miles weer naar Montreux met een iets gewijzigde band. Kei Akagi vervangt Robert Irving op toetsen en Munyungo Jackson vervangt Marilyn Mazur achter de percussie. Kenny Garrett is er niet bij, maar in zijn plaats Ray Margitza. Ook dit jaar weer veel Marcus Miller op de playlist.
De terugkeer van Kenny Garrett in 1990 wordt breed gevierd over CD 18 en 19 in een aantal lekker lange stukken.
De laatste twee CDs zijn een paar apart. Schijf 19 is het Quincy Jones concert zoals boven aangehaald. Het is allemaal een beetje gladjes, maar het complementeert de box. De laatste CD in de box is niet van een concert in Montreux. Het is het trieste verslag van Miles laatste optreden. En het is zeker niet het sterkste – veel solo’s - maar in het licht van het feit dat Miles tweeenhalve maand later de hemelse band gaat leiden terecht opgenomen in dit overzicht.
Na het beluisteren van zoveel live materiaal en het mentaal vergelijken met de vele bijgewoonde Miles concerten is de conclusie tweeledig. Deze box, ondanks het stevige prijskaartje is voor de echte Miles fan eten en drinken. Het is een document en laat alle facetten van het muzikale en persoonlijke karakter van de man die sturing heeft gegeven aan meerdere generaties muziekliefhebbers zien. Van stevig swingend naar lyrisch en bewogen. Het andere deel van de conclusie slaat op hoe de opnames zijn gemaakt. Waarom worden er zo weinig live opnames gemaakt? Live op toneel in een zaal of live in de studio; het klinkt zoveel beter dan geplakt en geknipt via de mengtafel annex computer. Muziek is emotie en komt pas echt los bij interactie. Gelukkig zit The Complete Miles Davis at Montreux 1973-1991 boordevol emotie.
Uitgave van Montreux sounds - nummer 9699-86824-2 Adviesprijs 250 euro
