Cristina Branco leek in haar jeugd in het geteisterde Portugal helemaal niets te hebben met de traditionele muziek van de fado, de Portugese blues. Daar kwam met een schok verandering in op haar 18 verjaardag toen ze van haar opa een opname kreeg van tot dan toe niet uitgebrachte fado’s door Amalia Rodrigues. De passie die uit de fado komt, greep haar en heeft haar nooit meer losgelaten.
Nederland heeft altijd een belangrijke plek in Cristinas leven ingenomen. Het was in ons land dat ze haar eerste grote optreden deed. Dit resulteerde gelijk in een plaat; Live in Holland – what’s in a name. En vanaf hier gaat haar carriere bergopwaarts. Niet alleen haar zang maar ook de bijzondere begeleiding door Custódio Castelo op Portugese gitaar. Het is deze Custódio die ook tekent voor de melodie van de stukken op het album ‘Sensus’.
Na het vorige album dat Cristina opnam ‘Corpo Iliminado’ en dat een lofzang was op het lichaam volgt nu een ode aan de gevoelens. De gekozen gedichten die op muziek zijn gezet bezingen allemaal verschillende aspecten van de sensualiteit en de relatie tussen lichaam en geest.
Het album opent met ‘Soneto de separação’ een met Braziliaanse accenten doorspekt stuk. Hier wordt Cristina begeleid door pianist Andre Dequech en de bassist van Diana Krall, Ben Wolf. Andere musici op de plaat zijn de al genoemde Custódio op gitaar en Portugese gitaar, Alexandre Silva op gitaar, Fernando Maia bas gitaar en Miguel Carvalinho op klassieke gitaar.
Het mooie van muziek is dat de taal geen invloed heeft. Zeker als het om emotionele, sensuele onderwerpen gaat kan de intonatie en de stemvoering veel meer vertellen dan de woorden alleen. Het is daarom ook het prettigst dit album eerst een paar keer te horen zonder de bijgeleverde teksten te lezen. De teksten zijn zowel in het Portugees, Frans als Engels weergegeven.
Na het openingsstuk met de tekst van Vincius de Moraes volgt het wat meer lamenterende ‘Assimque te despes’ van David Mourão-Feirreira. Je voelt de lome spanning van een vrijpartij in de middag. In ‘O meu amor’ zingt Cristina de lof aan haar minnaar. De tekst van Chico Buarque en de simpele piano en bas begeleiding maken het een langzaam geheel waar Cristina met haar stem haast vanuit een klein hoekje zingt. Let op hoe ze het ‘ai’ neerzet. Het komt van diep binnenuit en de zwoele ‘zj’ klanken van het Portugees completeren het geheel. ‘Cantigas às Serranas’ is op tekst van de dichter Baltzar Estaço en is wat meer uptempo en dwingt Cristina’s stem de hoogte in. Het verhaalt over de vrouwen uit de bergen in allegorie tussen het zaaien van de mais en het oogsten ervan en de liefde van twee mannen.
Shakespeare’s sonnet ‘If thy soul check thee’ is in het Portugees ‘Se a alma te reprova’ geworden en prachtig begeleid door de bijzondere klank van de Portugese gitaar met wisselingen in tempo en heeft een goed gekozen gevoel. Het klinkt alsog het zo gezongen zou kunnen zijn in Shakespeares tijd. Pedro Homem de Meilo schreef de tekst voor ‘Atentado’, de aanval. De sterke tekst over het vernietigen van van alles om een verloren liefde te vergeten; tevergeefs.
Een deel van de tekst van Luz de Vas de Camões is ‘Ninfas’, de nymfen. Het klassiek verhaal van de nymf die zich heerlijk laat pakken in het bos. Je hoort het lachen gevoed door het plezier van Venus. ‘Soneto destruido’ op tekst van Vasco Graça Moura is weer wat duisterder. Het ‘talvaz’, misschien, is niet van de lucht en beschrijft wat er al dan niet tussen twee geliefden kan gebeuren. Nee, dan het openhartige ‘Segredo’ van Maria Teresa Horta. Een heimelijk, hartstochtelijke vrijpartij, wederom overdag, op een vrolijke melodie. Duidelijk een nummer voor de ‘repeat’.
Pedro Tamén staat voor ‘Um fado: Palavras minhas’, mijn woorden een fado. Het gaat over geuitte woorden die niet meer van degene zijn die ze zei, maar nu van degene die ze hoorde. Dit zijn de herinneringen, de tragiek van een vergane liefde. En typisch de ingredienten voor een fado. De wat afgezaagde vierkwartsmaat valt hier op, maar is gelijk de basis voor de prachtige stem van Cristina.
Een lofzang op het lichaam van de geliefde is de tekst van Eugénio de Andrade waarin hij dat lichaam met een rivier vergelijkt en daarin is de hemel een stuk dichterbij. Een meer Middeleeuws karakter zit in ‘Pastoras da Estrela’ over de herderinnetjes van Estrela die opgewekt en jong de bergen intrekken, maar in de herfst als vrouw weer naar beneden komen na een ontmoeting met strijders. Maar in het voorjaar gaan weer nieuwe meisjes de bergen in. Deze wetenschap is net als in ‘O sabor de saber’, de smaak van het weten. Het is het verlangen en het verkrijgen en dat is ook de basis van de fado.
Roddel en achterklap kan een liefde schaden. In ‘Ca mi queria..’ van Galisteu Fernandiz komt dit naar voren. Men zei dat hij… En de hoofdpersoon wordt eigenlijk pas echt misbruikt. Die heeft niets te zeggen. Maar zo is het leven en de fado verhaalt daarvan.
Met Sensus heeft Cristina Branco weer een schitterend album afgeleverd. Klein in vorm en begeleiding en alle ruimte voor haar bijzondere stem. De gekozen gedichten lenen zich allemaal voor een fado benadering. Weemoed, liefde, verlies alles zit erin en is van alle tijden – van middeleeuwen tot nu - en universeel. Het enige minpuntje zou de mastering kunnen zijn. Die lijkt een beetje vlak en heeft de dynamiek er een beetje uit gehaald. Maar we zijn door een van de vorige CDs van Cristina, O Descobridor met werken van Slauerhoff, natuurlijk erg verwend qua dynamiek. Toch is deze CD een absolute aanrader.
Universal Classics 067 168-2
