Tears of Lisbon - Huelgas Ensemble (Paul van Nevel, Beatriz da Conceição, António Rocha)
Als een CD een tijdje uit is dan verdwijnt hij vaak uit de belangstelling. Dat is jammer voor de mensen die hem zo niet leren kennen. Gelukkig heeft de platenmaatschappij in het geval van Tears of Lisbon een oplossing. Een extra kartonnetje om de toch al fraaie digipack uit 1996, met de karakteristieke kop van Paul van Nevel en zijn sigaar, en hup, daar is de heruitgave van een heel mooi ding. Op de Franstalige extra verpakking staat al weer 2002, maar soit, dit blijft lang houdbaar. De Fado is er ook al 150 jaar. De laatste nog levende Europese traditionele stadsmuziek.
Les larmes de Lisbonne, zo luidt de Franse titel, met daaronder: `Fado et Musique Ancienne au Portugal`. Het project vond zijn oorsprong in een gedicht van Slauerhof over de geest van de Fado. Meteen nadat Paul van Nevel, de Vlaamse leider van het in oude muziek gespecialiseerde Huelgas Ensemble, het las, zo schrijft hij, vertrok hij naar Lissabon om die geest persoonlijk op te gaan snuiven. Hij stelde ter plekke vast dat het er met de Fado niet best meer voor staat: de enorme populariteit van het genre heeft het verloederd, Lissabon is overspoeld met toeristen, en de authentieke, puur orale traditie leeft nog slechts in een viertal restaurantjes. Regelmatig gaat er het licht uit en begint er iemand te zingen. Een liedje of drie per keer, stil beginnend, maar al snel stikkend in de emotie, met heftig trillende, doorleefde stem. Oude zangers en zangeressen met een in onze ogen ontzaglijk temperament, tranen met tuiten.
Van Nevel haalde twee grootheden uit het restaurant naar Gent. Om de beschreven sfeer zo goed mogelijk te imiteren werd de CD live opgenomen in een abdij, met een aan het applaus te horen niet te omvangrijk publiek. Beatriz da Conceição en António Rocha zingen ieder twee korte sets, als in de restaurantjes. De emotie is zo gigantisch dat bij meer dan drie nummertjes achter elkaar oververzadiging dan wel ontploffing op zou treden, waarmee onrecht aan de intentie gedaan wordt. De vocalisten worden begeleid door twee jonge José`s, achternamen Manuel respectievelijk Antonio. Zij bespelen de guitarra portuguesa, een soort luit met een lange hals, en de `viola`, wat wij dan weer een Portugese gitaar zouden noemen. Verwarrend. De instrumenten blijven strikt op de achtergrond, maar vereisen een geheel eigen virtuositeit. Begeleiders moeten alle fado`s kennen en de zangers perfect kunnen volgen in tempo en toonsoort, want die wordt spontaan, intuïtief bepaald.
Tussen de fado`s door speelt het Huelgas ensemble anonieme en al even melancholieke `villancico`, een Portugese wereldse vocale muziek uit de zestiende eeuw. Het contrast tussen fado en villancico is enorm. Ondanks de polyfonie is de oude muziek veel simpeler van melodie en ingetogener van emotie. Sereen, vibratoloos gezongen, begeleid door historische fluiten, trom en viool, bieden ze perfecte rustpunten tussen de fado`s. De melodieen zijn pakkend en zetten zich snel vast in het geheugen. Waar de combinatie van twee totaal verschillende muzieksoorten op het eerste gezicht een compromis lijkt om de aandacht van een hedendaags, zich snel vervelend publiek vast te houden, is het bij nader inzien weldoordacht en doet het juist recht aan de fadotraditie.
De liveopnames, gemaakt 10 oktober 1995, zijn sfeervol en van een uitstekende kwaliteit. Het dynamisch bereik is groot, waarbij vooral de trom mooi diep in het laag doorloopt. Ook de verpakking is prima verzorgd en fraai vormgegeven, met een uitgebreide toelichting van Paul van Nevel en alle teksten in vier talen. Een prachtige CD voor de vele liefhebbers van fado, die daarbij tevens kennis maken met nog onbekende schatten uit een wat eerdere periode uit de Portugese muziekgeschiedenis.
Over de CD:
17 tracks, 67:43
Label: Sony Classical 5034022 (SK 62256) www.sonyclassical.com
Distributie: Challenge Records http://releases.challenge.nl
